«نئوم» و «ذالاین»: اَبَرپروژه‌های محمد بن‌سلمان؛ رویاپردازی حاکم عربستان سعودی
فقدان فناوری لازم، ابهام در سرمایه گذاری خارجی، عدم همراهی شرکت های بین المللی و…از اصلی‌ترین موانع پیش روی ابرپروژه های «محمد بن سلمان»، ولیعهد سعودی در راستای تحقق اهداف بلندپروازانه ی چشم انداز ۲۰۳۰ عربستان است.
به گزارش پایگاه خبری “ججین” به نقل از خبرگزاری تسنیم، «بزرگترین پروژه عمرانی جهان» در عربستان، «آغاز تحول عظیم در اقتصاد و جامعه عربستان»، «توسعه همه‌جانبه و حکمرانی نوین» با هدایت ولیعهد جوان، «حرکت به سمت اقتصاد پویا و غیرنفتی»، «کلان‌پروژه‌هایی با هدف زندگی در هزاره سوم و شهرهای هوشمند»، «نمونه‌ای از سیاست خارجی غیرایدئولوژیک و هوشمندانه و تعامل با همه کشورها و قدرت‌ها» اینها همه و همه توصیفاتی است که در چند سال اخیر در رسانه‌های مختلف فارسی‌زبان و افکار عمومی به‌طور مستمر تکرار می‌شود.
نگارنده اعتقاد ندارد عربستان سعودی، کشوری ایستا است و سودای پیشرفت ندارد یا در حال تحول نیست و تغییرات مهم و مختلفی را تجربه نمی‌کند. افزایش تلاش برای نیل به اقتصاد غیرنفتی، ساخت زیرساخت‌های مهم و در تراز جهانی، تلاش برای ارتقای تصویر بین‌المللی سعودی از طریق دیپلماسی ورزشی و رسانه، سودهای کلان نفتی و… مواردی نیستند که قابل انکار باشد؛ اما آنچه مهم است، واقعیات عینی و نه تصویرسازی رسانه‌ای است.
تصویرسازی برای بهبود چهره یک کشور، تا زمانی ماندگار و موفق است که با واقعیات عینی همخوانی داشته باشد. به همین دلیل نیز داعیه این یادداشت کوتاه این است که بر خلاف بزرگ‌نمایی‌های رسانه‌ای و بازنمایی‌های عجیب و غریب از توسعه زیرساخت‌ها و کلان‌پروژه‌های عربستان در قالب سند ۲۰۳۰، این پروژه‌ها هنوز تا تبدیل شدن به یک دستاورد واقعی و عینی و البته محسوس، فاصله زیادی دارند و روند تحقق آرزوهای ولیعهد جوان محمد بن سلمان، به کندی پیش می‌رود. این داعیه، البته به معنای توهم بودن تلاش عربستان برای تغییر نگاه‌ها به خود و تبدیل این کشور به یک کشور پیشرفته‌ی غیرنفتی و دارای شهرهای هوشمند نیست.
ابتدا با پروژه موسوم به «نئوم» شروع می‌کنیم که قرار است نماد یک طرح بین‌المللی فوق آینده‌نگر در عربستان برای یک زندگی متفاوت باشد. نئوم که نمایانگر «آینده جدید» برای عربستان است، قرار است به‌عنوان یک ابرشهر نوین و هوشمند، متشکل از ۴ شهر باشد: سنداله (Sindalah)، تروجینا (Trojena)، اکساجون (Oxagon) و لاین (LINE). هدف نهایی نیز ساخت کلان‌‌شهرهایی است که دارای فناوری هوشمند بوده، متناسب با تغییرات تولید و مصرف انرژی در جهان آینده ساخته شده‌اند و می‌توانند حمل‌ونقل و زندگی نوینی را برای شهروندان عرضه کنند.
پروژه بلندپروازانه شهر لاین (LINE)، به طول ١٧� کیلومتر، ارتفاع ۵� � متر از سطح دریا و عرض ٢� � متر، قرار است میزبان ٩ میلیون نفر باشد! شهری بدون ماشین و خیابان و دود، که با انرژی تجدید‌پذیر، امورات خود را می‌گذارد. اما دلایل متعددی وجود دارد که این پروژه‌ها مطابق با برنامه پیش نمی‌روند و ممکن است صرفا در قالب تبلیغات و بازنمایی رسانه‌ای وجود داشته باشند و نه در قالب واقعیت روی زمین! این دلایل به شرح زیر هستند:
- فقدان فناوری لازم: به اذعان منابع تخصصی و کارشناسی در حوزه عمران و شهرسازی و شهرهای هوشمند، هنوز فناوری لازم برای عینیت بخشیدن به رویای حکام سعودی به طور کامل در جهان وجود ندارد. اینکه شهری بدون کربن و با قطار پرسرعت به طول ۱۷۰ کیلومتر میزبان ۹ میلیون نفر باشد، ایده‌ای جذاب است؛ اما هنوز فناوری بشری نمی‌تواند مدعی دستیابی به همه جزییات آن باشد و عربستان نیز به این فناوری دسترسی ندارد. همچنین در عمل، بزرگترین مشکل فنی که عربستان سعودی در نئوم با آن مواجه است، اتکا به کارگران ماهر خارجی است، موضوعی که بعید است در کوتاه‌مدت حل شود. ابهامات متعدد در مورد پیش‌بینی جمعیت ساکن در شهر لاین، نحوه خدمات حمل‌ونقل به ساکنان و حتی طراحی خطی آن باعث شده که بسیاری از کارشناسان، آن را یک ایده غیرعملی بدانند.
- علی‌رغم تأخیرها در ساخت نئوم، ولیعهد عربستان در ژانویه ۲۰۲۰ آغاز پروژه شهر لاین را اعلام کرد. این پروژه به‌دلیل اوضاع مالی وخیم در جهان (ناشی از درگیری‌های متعدد و البته بحران کرونا) مطابق برنامه‌ها پیش نرفته است. لازم به ذکر است که بخش اعظم پروژه نئوم قرار بود در سال ۲۰۲۰ تکمیل شود، اما تصاویر ماهواره‌ای در کنار مطالب افشاشده توسط رسانه‌ها، نشان می‌دهد فعلا این ابرشهر شامل یک میدان ۵۰۰ متری است که در بیابان ساخته شده است که شامل چندین ردیف خانه، دو استخر و یک زمین فوتبال است. این میدان ۵۰۰ متری نیز محل زندگی کارکنان نئوم است!
- گزارش‌های متعددی در مورد نقض حقوق بشر، اخراج اجباری ساکنان و قبایل و سرکوب مخالفان این پروژه‌ها منتشر شده است. در واقع، مخالفان پروژه که ساکنان اصلی مناطق اجرای این طرح هستند، به به دلیل مخالفت، سرکوب، اخراج و زندانی شده‌اند و کل پروژه به‌عنوان یک خیال و رویا و البته نمونه فساد عینی توصیف شده است. کارشناسان و کارمندان این پروژه‌ها تاکید کرده‌اند که از نظر انجام کار واقعی، کم‌بازده‌ترین دوران حرفه‌ای خود را در این پروژه‌ها سپری کردند و فقط شاهد خرج پول هنگفت و بی‌بازده بوده‌اند. این امر در کنار چالش اجتماعی، یعنی عدم همراهی جامعه عربستان را باید از مهمترین چالش‌های اجتماعی این طرح توصیف کرد.
- چیزی که نئوم و چشم‌انداز ۲۰۳۰ را به طور کلی مبهم و غیرقابل دسترسی کرده است، این است که این طرح‌ها، از بالا به پایین و متمرکز هستند و تلاشی از سوی دولت عربستان برای هدایت اقتصاد در یک مسیر خاص به‌شمار می‌روند. منطقه ویژه اقتصادی (SEZ) با محیط قانونی و نظارتی منحصر به فرد، که نئوم قصد دارد یک نمونه از آن باشد، پیشتر در چین نیز تجربه شده است؛ در حالی که مناطق ویژه اقتصادی چین غیرمتمرکز بود، در عربستان سعودی بوروکراسی از بالا به پایین است و این امر نیز مشکلات زیادی در تحقق این رویا ایجاد کرده است. کارشناسان در همین راستا، نمونه چینی «شنزن» را مطرح می‌کنند. البته اصلاحات نهادی و شهرسازی جدید در شنژن توسط دولت مرکزی هدایت نشد، بلکه محصول منافع محلی و لابی نیروهای متنفذ محلی بود. شنژن پاسخی به تقاضای بومی بود، در حالی که نئوم تلاشی برای حل مشکلات سیاسی خاندان حاکم است. در واقع، صرف تصویب معافیت‌های مالیاتی برای سرمایه‌گذاری منجر به ورود سرمایه خارجی برای حضور در این پروژه‌ها نمی‌شود. زیرا ماهیت پروژه‌های بلندپروازانه عربستان، دولت‌محور است و دهه‌ها وابستگی نهادی به دولت و پول نفت، تاریخ و واقعیت اقتصاد سیاسی این کشور را نادیده گرفته است.
- ابهام در سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی که برای چشم‌انداز بلندمدت نئوم ضروری است، یکی دیگر از نقاط ضعف این پروژه‌ها است. صندوق سرمایه‌گذاری سعودی نمی‌تواند همه مخارج این پروژه‌ها را متحمل شود و تحولات سیاسی و بین‌المللی نیز باعث می‌شود سرمایه‌گذاران خارجی با احتیاط بیشتری به این پروژه‌ها نگاه کنند. در واقع، چالش‌های مالی بزرگترین مانع برای پروژه‌های NEOM و The Line هستند. زیرا عربستان سعودی نتوانسته موفقیت چندانی در جذب منابع مالی و سرمایه‌گذاری دولت‌ها و شرکت‌های خارجی به دست آورد. توان مالی عربستان به شدت به صادرات نفت است، بازاری که در سال‌های اخیر بی‌ثبات بوده است. در حالی که برنامه اولیه، «تکمیل نئوم تا سال ۲۰۳۰ با اختصاص ۵۰۰ میلیارد دلار بود»، برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که ممکن است این شهر تا سال ۲۰۵۰ هم تکمیل نشود، که احتمالاً هزینه‌ها را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. به‌همین دلیل، پیش‌بینی می‌شود که کل پروژه، از جمله شهر لاین، یک تریلیون دلار برای عربستان هزینه داشته باشد.
- تجربه‌های قبلی سعودی، چندان موفق نبوده است.شهر اقتصادی ملک عبدالله (KAEC) تنها یکی از شش پروژه کلان‌شهر اعلام شده در سال ۲۰۰۵ بود که در نهایت ساخته شد، اما برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی با مشکل مواجه شد. تا سال ۲۰۳۵، دولت عربستان قصد داشت ۲ میلیون نفر را در این شهر سکونت دهد، اما تا حدود سال ۲۰۱۹، فقط ۷۰۰۰ نفر در این شهر ساکن بودند.
مجموعه دلایل فوق، نشان می‌دهد باید در قبال تحقق پروژه‌های بلندپروازانه عربستان سعودی محتاط بود. این کشور در حد و اندازه‌های خود توانایی دارد که توانسته برخی تحولات زیرساختی مهم را در سرزمین خود ایجاد کند؛ اما اجرایی شدن کلان‌پروژه‌های مهم و میلیارد دلاری مانند «نئوم» و «ذالاین»- اگرچه ممکن است شاهد پیشرفت فیزیکی نیز باشند- با توجه به دسترسی این کشور به ثروت، فناوری و نیروی کار، چندان واقعی به‌نظر نمی‌رسند. در واقع، بیشتر با یک کار تبلیغاتی در مورد پیشرفت و روکشی از توسعه مواجه هستیم که قرار است مشروعیتی برای خاندان حاکم ایجاد نماید.
- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰