عالیجناب سیاه/ درباره ی سعدی افشار

به گزارش پایگاه خبری “ججین“، سعدی افشار متولد ۱۳۱۳ بود و و تا ششم ابتدایی درس خوانده بود. او با گرفتن نقشی کوچک در تئاتری از اسماعیل مهرتاش وارد تئاتر حرفه ای شد و با چندین سیاه‌باز معروف تئاترهای لاله زار از جمله مهدی مصری، حسین یوسفی، ذبیح الله ماهری و رضا عربزاده همکاری داشت. سعدی افشار با پایه گذاری یک گروه تئاتری، مدتها در سالن تئاتر نصر به هنرنمایی پرداخت. این سالن چند سال پیش تعطیل شد.

نخستین نمایشی که «سعدی افشار» در آن به صورت جدی در نقش سیاه حضور پیدا کرد، «نادر» نام داشت و در واقع به دلیل حضور پیدا نکردن «حسن شریفی» در این نقش از افشار خواستند تا آن شب در آن نقش «سیاه» شود و برای بازی در آن نقش پنج تومان انعام گرفت هر چند که دستمزد بهترین سیاه در آن ایام بیست تومان بود ولی سعدی با گرفتن آن انعام از همان روز تا نیم قرن بعد در نقش سیاه ماندنی شد.

فعالیت های تئاتری افشار

اولین حضور حرفه‌ای «سعدی افشار» در نقش سیاه در سن شانزده سالگی بود و به همین دلیل درآن ایام لقب «گرجی» فروش را گرفت. بعدها مدتی هم در کنار حسین جگرکی که سیاه باز اراکی بود کار کرد و بعد از سه ماه به «حافظ نو» آمد.

«حافظ نو»باغی بود که به شکل کافه آن رادرست کرده بودند و «سعدی افشار» در کنار حسین تهرانی و ابوالقاسم علمدار در آنجا نمایش اجرا می‌کردند، بعد از مدتی هم سیدحسین یوسفی نمایشنامه «دست بالای دست بسیار است» را به آنها داد و کار کردند ودر همان جا تا مدتها ماندگار شدند.

البته قبل از آن آنجا «حافظ» نام داشت و با شراکت «مهدی صناعی» و «اصغر باقری» و دوباره‌سازی آنجا بعد از یکسال ونیم کار به آن نام «حافظ نو» رادادند.

صناعی چهار تا سیاه را به آنجا آورد. سیدحسین یوسفی، ابراهیم خندان،محمود یکتا و سعدی افشار افرادی بودند که هرکدام در یک روز به نوبت در آنجا سیاه می‌شدند. البته همان زمان هم این افراد با این رویه چندان موافق نبودند و معتقد بودند که هر سیاهی باید در یک جایی به صورت ثابت مستقر شود و با این مدل کار چهار سیاه فقط اسیر می‌شوند. و به همین دلیل «مهدی صناعی» برای راضی کردن این افراد چهار سانس نمایش ترتیب داد و هر کدام از آنها در یک سانس سیاه شدند و قرار شد و بعد از دیدن واکنش استقبال مردم تنها یکی از آنها ماندگار شود.

به گفته افشار در میان این چهار نفر سیدحسین یوسفی‌ آدم پرکار و یکه‌ای بود، محمود یکتا هم پیشکسوت محسوب می‌شد و ابراهیم خندان هم کارش بد نبود و خود افشار را هم مردم تا حدی می‌شناختند و با بازی هر چهار نفر آنها بالاخره قرعه به نام «سعدی افشار» افتاد تا یازده سال بعد هم او را در آنجا ماندگار کرد و بعد از آن عازم لاله‌زار شد.

او در سال های گذشته اجراهایی در خارج از ایران از جمله در تئاتر سولی در پاریس داشت و سبک منحصر به فردش در سیاه بازی او را به جایگاه شناخته شده ای در میان اهالی تئاتر در خارج از ایران رسانده بود.

بلورک و چشمه نوش (۱۳۴۵)، بیژن و منیژه (۱۳۵۰)، مسافرخانه ( ۱۳۶۵)، مبارک در ژاپن( ۱۳۷۷) – سعدی هملت می شود (۱۳۸۳) و پینه‌دوز شهر ما (۱۳۸۳) از جمله سیاه بازی های سعدی افشار در سال های گذشته بوده است.

آخرین تئاتری که او در آن بازی کرد، «فیس‌پوک» در سینماتئاتر فردوسی در تهران بود.

سعدی افشار که از بیماری پوکی استخوان و همچنین عفونت ریه رنج می‌برد و بارها به این دلیل در بیمارستان بستری شده بود و شرایط سختی را سپری می‌کرد روز جمعه ۳۰ فروردین‌ماه در منزل خود چشم از جهان فروبست.

سخنان محمود دولت آبادی درباره سعدی افشار

محمود دولت آبادی درباره ی سعدی افشار گفت: سعدی افشار را بسیار دوست می‌داشتم و متاسفم که با رفتن او یکی از نوابغ تئاتر روحوضی از دست رفت، بی‌آنکه توانسته باشد هنرمند دیگری را جانشین خود کند.

این نویسنده پیشکسوت ادامه داد: سعدی افشار بازیگری دوست داشتنی‌، مردی شیرین و البته انسانی بسیار خوب بود و از درگذشت او بسیار متاسف شدم.

خالق رمان «کلیدر» که به دیدار سعدی افشار رفته بود،‌یادآور شد: همه هنرمندان تئاتر را دوست می‌دارم و سعدی افشار را نیز. روزهای پایانی سال گذشته می‌خواستم یک بار دیگر به دیدنش بروم و متاسفم که چنین فرصتی فراهم نشد.

دولت‌آبادی که سال‌ها قبل به عنوان بازیگر و نمایشنامه‌نویس در حیطه تئاتر فعالیت داشته و دبیر نخستین سندیکای تئاتر ایران بوده است‌، یادآور شد: آشنایی من با سعدی افشار به زمانی برمی‌گردد که به عنوان مسئول سندیکای تئاتر از ایشان دعوت کردم تا در برنامه افتتاح فستیوال تئاتر حضور داشته باشد تا این فستیوال با حضور ایشان افتتاح شود.

خالق رمان «جای خالی سلوچ» به حضور درخشان سعدی افشار در مراسم افتتاحیه فستیوال تئاتر اشاره کرد و ادامه داد: شب درخشانی بود هم برای دوستان تئاتری و هم تماشاگران فستیوال و هم برای خود سعدی افشار که‌آن شب مانند یک گل رز می‌درخشید و برای همه ما شبی فراموش نشدنی بود‌، نه من آن شب را از یاد بردم‌،نه تماشاگران تئاتر و نه خود سعدی افشار.

آرام گرفتن در خاک

مراسم تشییع پیکر زنده‌یاد سعدی افشار یکشنبه اول اردیبهشت با حضور برخی از هنرمندان و چهره‌های تئاتر از تالار وحدت به سوی بهشت زهرا  برگزار شد.

در مراسم خاکسپاری این هنرمند که روز اول اردیبهشت ماه در تالار وحدت برگزار شد‌، داوود فتحعلی بیگی‌ کارگردان تئاتر و یکی از هنرمندان تئاتر آئینی-سنتی با تسلیت‌گویی به حاضران گفت: یکی از برجسته‌ترین هنرمندان تخت حوضی را از دست دادیم.

او از هنرمندان،‌ مردم و دوستان سعدی افشار که در مدت بیماری‌اش او را تنها نگذاشتند سپاسگزاری کرد و افزود: در سوگ مردی نشسته‌ایم که نام و یادش همیشه یادآور جشن شادی و مراسم‌های شادی‌آور است. میراث به یادگار مانده از او که به ما رسیده میراثی گرانقدر است.

این پژوهشگر تئاتر افزود: اگر شرایط مناسب بود امروز نه تنها آثار باقی‌مانده از سعدی‌ افشار چراغ راه نمایش ایرانی بود‌ بلکه تعداد هنرمندان این رشته بیش از انگشتان یک دست بود.

فتحعلی بیگی به ویژگی‌های سعدی‌ افشار اشاره کرد و افزود: او حاضر جواب بود و حرف را به موقع می‌گفت ، کلام را گران می‌فروخت اما به موقع. هرگز دیر نمی‌آمد‌، بسیار متواضع بود و اگر از هنرمندی انتقادی داشت به روی او نمی‌آورد. سعدی جزو معدود هنرمندانی بود که در تمام نقاط ایران برای مردم نمایش اجرا کرد و در نوع کار خود حرفه‌ای بود.

این کارگردان تئاتر خاطرنشان کرد: «سعدی» خود را سیاه نمی‌کرد که سیاه‌پوستان را دست بی‌اندازد بلکه رنگ سیاه او رنگ دانایی بود. او تنها سیاه‌بازی نمی‌کرد هرچند این ویژگی به مرور در زندگی شخصی او هم اثر گذاشت.

فتحعلی بیگی در پایان سخنانش با صدای اندوه بار قطعه شعری از سعدی شیرازی خواند و گفت: خوش به‌ حال کائنات که امشب چه مجلس شادی دارند.

مجید جعفری دیگر هنرمند تئاتر نیز به نمایندگی از انجمن تئاتر آزاد قطعه شعری خواند و افزود: سعدی نغمه خود‌، خوش خواند و برفت. روحش شاد و یادش گرامی.