تاریخچه روزنامه در ایران

گفته می‌شود اولین روزنامه چاپی ایران، در دوره سلطنت محمد شاه قاجار تاسیس شد. روزنامه‌ای به نام «کاغذ اخبار» که به دستور محمد شاه قاجار توسط میرزا صالح شیرازی منتشر می‌شد و سه سال بیشتر عمر نداشت. بعد از «کاغذ اخبار» تا دوره ناصری هیچ روزنامه ای چاپ نشد. «وقایع اتفاقیه» که گاهی به اشتباه به‌عنوان نخستین روزنامه‌ ایرانی از آن یاد می‌شود ۱۴ سال بعد از کاغذ اخبار یعنی سال سوم پادشاهی ناصرالدین‌شاه ، به دستور امیرکبیر و برای شرح اخبار شاهنشاهی شروع به کار کرد. البته این روزنامه دولتی هم از شماره ۴۷۲ تغییر نام داد و به دستور شاه تعطیل شد.

با روی کار آمدن مظفر الدین شاه و انقلاب مشروطه و تحولی که در جامعه رخ داد، روحی تازه و جدید به ادبیات کشور دمیده شد. گروهی از شعرا و نویسندگان به جرگه آزادی‌خواهان پیوستند و توانستند از راه قلم به جنگ برخیزند. در همان دوران بود که صوراسرافیل در ۱۴ دی ماه سال ۱۲۷۷ به صورت کاملا مستقل و جدا از دولت شروع به کار کرد و به یکی ازموثرترین نشریه های دوره قاجاریه و عصر مشروطه بدل شد. این نشریه ابتدا با مدیریت میرزا جهانگیر خان شیرازی و سرمایه میرزا قاسم خان تبریزی و دبیری و قلم میرزا علی اکبر خان قزوینی (دهخدا) تهیه و منتشر می شد. تندروی ها و جسارت به مردم و اعتقادات شان مشکلاتی برای سرمایه گذار روزنامه ایجاد کرد و باعث مهاجرت دهخدا به خارج از کشور شد. بعد از کشته شدن میرزا جهانگیر خان تمام بار نشریه (نشر سه شماره آخر) بر دوش میرزا علی اکبر دهخدا افتاد و به همت وی در خارج از کشور چاپ می شد.

با انجام کودتا در سوم اسفند ۱۲۹۹ و روی کار آمدن رضا شاه یک بار دیگر بختک توقیف بر سر مطبوعات فرود آمد. سید ضیاءالدین طباطبایی که تا پیش از کودتا خود سه روزنامه شرق، برق و رعد را منتشر کرده بود، در همان ابتدای نخست وزیری اش دستور توقیف همه نشریات مهم پایتخت را صادر کرد.

از روز بعد از کودتا، یعنی چهارم اسفند تا پایان دولت ۹۳ روزه سید ضیاء الدین طباطبایی، به جز روزنامه ایران و دو سه روزنامه دیگر، تمامی نشریات در محاق توقیف قرار گرفتند. علاوه بر آن، تعدادی از مدیران نشریات به همراه برخی دیگر از سیاسیون بازداشت شدند وبه زندان افتادند.

دوره نخست که دوره رفع اختناق سیاسی پس از تبعید رضاشاه به جزیره موریس را دربرمی‌گیرد، جراید دو مرتبه پا به دایره انتشار گذاشتند و هر روز در تهران و شهرستان‌ها یک یا چند روزنامه تازه منتشر می‌شد. هنوز دوره سلطنت محمدرضا شاه به یک سالگی نرسیده بود که با روی کار آمدن قوام السلطنه و به هم ریختگی اوضاع سیاسی کشور و نابه سامانی وضعیت اقتصادی که مردم را در تنگنای معیشتی قرار داده بود، حکومت نظامی تمامی مطبوعات را منحل کرد و مدیران آن‌ها را به زندان انداخت و میان کل جراید آن روز، فقط نشریه ای به نام اخبار روز، از طرف دولت منتشر شد که حاوی اخبار جاری روز بود.