آثار زیانبارچشم و هم‌چشمی‌

به گزارش پایگاه خبری “ججین” ، چشم و هم‌چشمی‌اصطلاحی است که به نوع رفتار انسانی در حوزه عمل اجتماعی اشاره دارد. واکاوی واژگانی این اصطلاح هر چند می‌تواند بخشی از محتوا و مفاهیم آن را بازشناساند ولی تنها مولفه‌ای از مولفه‌های این نابهنجاری را نشان می‌دهد. بسیاری تحت تاثیر این پدیده نابهنجار اجتماعی، عمل و رفتار و زندگی می‌کنند و می‌کوشند تا از هم سطح‌های خویش کمتر نباشند، از این رو، خود اقدام به رفتاری می‌کنند که در چشم دیگران مطرح شوند. بنابراین مولفه‌های اساسی چشم و هم‌چشمی‌را می‌بایست در تظاهر، رقابت، احساس خودکم‌بینی دانست. شخص می‌کوشد چیزهایی را تهیه و به نمایش گذارد که در چشم دیگری خوب و زیبا و شگفت انگیز باشد و برتری خود را از این طریق به رخ دیگری بکشد.

دیدگاه روانشناسان

از نظر روانشناسان و کسانی که در حوزه روان‌شناسی اجتماعی تحقیق و پژوهش می‌کنند، پدیده‌ای چون چشم و هم چشمی‌در میان برخی افراد، نشانه وجود نوعی نیاز برای جلب‌توجه اطرافیان و مورد تایید قرار گرفتن از سوی آنهاست. بنابراین چشم و هم چشمی‌ارتباطی مستقیم با میزان پذیرفته شدن افراد از سوی خود آنها دارد. بدین معنی که هرچه افراد، وضعیت ظاهری، توانایی‌های فردی و مالی خود را همان‌گونه که هست، قبول داشته باشند کمتر به چشم و هم چشمی‌با اطرافیان خود مبادرت می‌ورزند. به اعتقاد روانپزشکان، زمانی که افراد واقعیات زندگی و توانایی‌های فردی خود را قبول داشته باشند کمتر به نظرات دیگران درباره خود توجه می‌کنند و می‌خواهند اطرافیان، آنها را همان‌طور بپذیرند که در واقعیت هستند. همچنین وقتی افراد بیش از حد در پی کسب اطلاع از نظرات دیگران نسبت به خود باشند تلاش می‌کنند تا همان‌طور که دیگران دوست دارند در مقابل آنها ظاهر شوند و از همین طریق نظر مثبت آنها را نسبت به خود جلب کرده و مورد تایید آنها واقع شوند. در این صورت است که این افراد از واقعیات شخصیتی و توانایی‌های خود غافل شده و معیار خود را تایید دیگران قرار می‌دهند.

علل چشم و هم‌چشمی

تکبر خصوصیت ضداخلاقی است که در همگان به گونه‌ای وجود دارد. این خصوصیت که از آن به رذیلت اخلاقی یاد می‌شود موجب می‌شود تا شخص خود را برتر از دیگری بیابد. از این رو می‌کوشد تا به هر شکلی شده برتری خویش را نشان دهد و خود را فراتر و بزرگ‌تر و برتر از دیگری بنمایاند. این‌گونه است که چیزهایی که در خود می‌یابد به رخ دیگری می‌کشد و در اموری که احساس می‌کند که از برتری برخوردار نیست تظاهر به دارایی آن می‌نماید.

تکاثرطلبی

تکاثرطلبی نیز می‌تواند یکی دیگر از علل و عوامل چشم و هم‌چشمی باشد؛ زیرا شخص با این شیوه می‌کوشد تا اموری را گرد آورد که بتواند به رخ دیگری بکشد و خود را در حد و اندازه طرف مقابل یا فراتر از آن بنمایاند. زیاده خواهی‌های آدمی‌در همه حوزه‌ها وجود دارد. حسادت‌های فردی نیز در زمینه چشم و هم چشمی‌می‌تواند نقش داشته باشد، چرا که افراد حسود به نوعی در پی همانندسازی با دیگران هستند و تمایلی نسبت به تمایز با اطرافیان خود نداشته و می‌خواهند چیزی جدای آنچه مورد تایید دیگران است، نباشند.

حسادت و غبطه

حسادت به معنای آن است که شخص نعمتی را در دیگری می‌یابد و می‌کوشد تا به نحوی آن نعمت از دست وی برود یا به شکل نقمت و بلا درآید. حسود آرزوی آن را ندارد که شخص از نعمت برخوردار شود، بلکه می‌خواهد تنها خود از نعمت برخوردار باشد و دیگری از آن بهره‌ای نداشته باشد. به هر حال رقابت غیرسازنده میان افراد جامعه، عامل مهمی‌در ایجاد چشم و هم‌چشمی‌است، از این رو می‌بایست با آموزش درست و ایجاد بینش و نگرش سازنده، رقابت‌های نادرست را به شکل رقابت‌های سازنده چون مساله غبطه تبدیل و دگرگون ساخت و جامعه را از آثار زیانبار چشم و هم چشمی‌و صرف هزینه‌های بسیار در امور غیرمفید رهایی بخشید.

کمبود اعتماد به‌نفس

برخی از روانشناسان علاوه بر امور یادشده درباره علل و عوامل چشم و هم چشمی‌به مساله دیگری نیز توجه داده و گفته‌اند خودپنداری پایه و اساس اعتماد به نفس انسان‌هاست، بنابراین وقتی افراد در مراحل رشد خود، مورد تایید واقع شدن از سوی اطرافیان را به عنوان یک نیاز اصلی در خود احساس کنند در اغلب موارد شرایط و ویژگی‌های فردی و اجتماعی اطرافیان را مطلوب‌تر از خود ارزیابی کرده و دچار کمبود اعتماد به نفس می‌شوند. به اعتقاد روانشناسان اجتماعی، کمبود اعتماد به نفس نیز یکی دیگر از فاکتورهایی است که می‌تواند در افزایش چشم و هم‌چشمی‌افراد تاثیر بسزایی داشته باشد.

فرهنگ حاکم بر خانواده

افزون بر عوامل یادشده، فرهنگ حاکم بر خانواده و جامعه نیز تاثیر بسزایی در نوع رفتار افراد دارد، به گونه‌ای که وقتی افراد در محیطی رشد پیدا می‌کنند که مورد اهمیت و توجه کافی اعضای خانواده خود قرار گرفته و از استقلال نسبی برخوردار هستند، به میزان کمتری برای جلب نظر و تایید اطرافیان خود تلاش می‌کنند. در پایان یادآوری این نکته ضروری است که چشم و هم چشمی‌در میان همگان وجود دارد و این مساله اختصاص به گروه یا طبقه یا جنسی خاص ندارد. برای رهایی از این مشکل نیز می‌بایست از همان روش‌هایی استفاده کرد که در از میان بردن تکبر و حسادت و تظاهر و تکاثر و دیگر رذایل اخلاقی استفاده می‌شود. از این رو تغییر بینش و نگرش مردم و تغییر الگو‌های رفتاری، از مهم‌ترین عوامل بازسازی و جلوگیری از رواج پدیده چشم و هم‌چشمی‌است.