خروج از برجام مرحله به مرحله انجام می‌شود

به گزارش پایگاه خبری “ججین“، سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت امور خارجه کشورمان شامگاه چهارشنبه با حضور در برنامه گفت‌و‌گوی ویژه خبری شبکه دو سیما، نکاتی را در خصوص ابعاد تصمیم جدید جمهوری اسلامی ایران برای تعدیل برخی تعهداتش در چهارچوب برجام مطرح کرد.

عراقچی ابتدا در پاسخ به این سؤال که چه اتفاقاتی رخ داد که باعث شد ایران به این نتیجه برسد که باید در برخی از تعهدات برجامی خود تجدید نظر کند، گفت: «بیش از دو سال است که ما با یک پدیده‌ای به‌نام ترامپ و با یک دولت تندرو در آمریکا مواجه هستیم که معتقد است برجام ننگین‌ترین توافق در تاریخ آمریکا بوده است زیرا برجام باعث شده ایران قوی‌تر شود، نفت بیشتری بفروشد و از ذیل قطعنامه‌های فصل هفتم شورای امنیت سازمان ملل خارج شود، لذا آنها گفتند باید با جمهوری اسلامی ایران که اکنون قوی‌تر شده برخورد کرد. آنها ابتدا به‌دنبال این رفتند که تحریم‌های برداشته‌شده را دوباره بازگردانند و به‌زعم خود دوباره زنجیرها را به دست و پای ایران ببندند و ما را زمین‌گیر کنند که نتوانیم اعمال قدرت کنیم.

آمریکا تلاش کرد شرایطی را ایجاد کند که خود ما از برجام خارج شویم تا تقصیر شکست برجام و از بین رفتن برجام به گردن ایران بیفتد اما ایران با هوشمندی و درایت کامل با این طرح مقابله کرد. آنها به‌شدت تلاش کردند اروپایی‌ها را با خود همراه کنند اما در این کار نیز ناکام ماندند، سپس تلاش کردند مذاکرات جانبی را با ایران ترتیب دهند اما ایران با این پدیده انحرافی نیز مقابله کرد، در نهایت ترامپ به این نتیجه رسید که از برجام خارج شود و تحریم‌هایی را که علیه جمهوری اسلامی ایران وجود داشت و به‌زعم آنها بر اثر اشتباه خودشان لغو شده بود بازگردانند. آنها در حالی از برجام خارج شدند که حتی متحدانشان با این کار مخالف بودند و سیاست فشار حداکثری بر ایران را در پیش گرفتند. طبیعی است که این سیاست علیه کشوری قوی اتخاذ شود؛ اگر ما ضعیف بودیم که اساساً احتیاجی به این فشارها نبود. آنها قدم به قدم بر فشارها و تحریم‌ها افزودند و ابعاد جدیدی به این تحریم‌ها اضافه کردند.

ما مکانیزم‌های برجام را  فعال کردیم. کمیسیون مشترک برجام چهار بار (دو بار در سطح وزرای امور خارجه و دو بار در سطح معاونین) در طول یک سال گذشته تشکیل جلسه داد. کشورهای باقی‌مانده در برجام متعهد شدند که تبعات خروج آمریکا از برجام را برای ایران جبران کنند. آنها چندین بار اعتراف کردند که بقای برجام منوط به تأمین منافع ایران است. ما در ۱۱ حوزه شامل مسائل مالی و بانکی، نفت و گاز و پتروشیمی، حمل‌ونقل و موارد دیگر برای آنها تعهداتی ایجاد کردیم. آنها متعهد شدند که راه‌حل‌هایی را در این حوزه‌ها پیدا کنند اما در عمل نخواستند یا نتوانستند تعهداتشان را انجام دهند که به‌نظر من عدم انجام این تعهدات به‌دلیل ترکیبی از نخواستن و نتوانستن اروپایی‌ها بود. این‌که اروپایی‌ها هرگز این اراده را نداشته‌اند که با ایران وارد تعامل جدی شوند و صرفاً بر اثر برجام مجبور شدند تحریم‌ها را بردارند درست است و از طرفی این‌که آمریکایی‌ها فشار بسیار زیادی را به آنها وارد کردند نیز درست است.

آنها ابتدا اعلام کردند که بانک‌های مرکزی خود را فعال خواهند کرد که آمریکا نتواند از حربه تحریم استفاده کند اما آمریکا تهدید کرد که اگر بانک‌های مرکزی وارد عمل و فعالیت‌های تجاری شود، هدف تحریم قرار خواهند گرفت، لذا اروپایی‌ها گفتند بانکی را برای کار کردن با ایران اختصاص خواهند داد و بعد کار به اینستکس رسید و هنوز هم قضیه ادامه دارد. ما بر این باوریم که اروپایی‌ها در این زمینه بسیار کُند عمل کردند؛ این‌که آیا این کُندی به‌دلیل نخواستن بوده یا به‌دلیل نتوانستن، نتیجه به حال ما فرقی ندارد. ایران یک سال به این کشورها فرصت داد به‌دلیل درخواستی که خودشان مطرح کرده بودند. آنها اوایل گفتند “به ما چند هفته فرصت دهید تا راهکارهای عملیاتی پیدا کنیم” اما بارها این مهلت به‌عناوین مختلف تمدید شد و اکنون به یک سال رسیده است.

خویشتنداری هوشمندانه ایران در این قضیه یک برتری سیاسی و اخلاقی برای ما در سطح دنیا ایجاد کرد و اجماعی که آمریکا سعی داشت علیه ما ایجاد کند، تبدیل به اجماعی علیه خود آمریکا شد. آمریکا در یک سال و نیم اخیر چهار بار تلاش کرد ایران را به شورای امنیت بکشاند اما در همه موارد ناکام ماند زیرا جامعه بین‌الملل مخالف اجماع علیه ایران بود. آنها سپس در خارج از شورای امنیت از طریق برگزاری کنفرانس ورشو و تلاش برای ایجاد ائتلاف عربی به‌دنبال ایجاد اجماع علیه ایران بودند ولی شکست خوردند.

ما به اروپایی‌ها و البته به روسیه و چین به‌عنوان اعضای باقی‌مانده در برجام فرصت کافی دادیم. کار به جایی رسید که آمریکایی‌ها از تلاش‌های خود [برای مجبور کردن ایران به خروج از برجام] ناامید شدند و اعلام کردند که می‌خواهند سیاست به صفر رساندن صادرات نفت ایران را دنبال کنند و دیگر معافیت‌های مشتریان نفت ایران را تمدید نخواهند کرد. در این شرایط با توجه به اینکه ما قبلاً به‌لحاظ سیاسی و اخلاقی فرصت کافی به همه داده بودیم، اکنون جامعه بین‌المللی می‌پذیرد که ایران در یک موضع سیاسی برتر قرار گرفته و حق دارد  که هر عکس‌العملی نشان دهد، لذا از آنجا که رفتارهای آمریکا دیگر قابل اغماض نبود، تصمیم قاطعانه‌ای گرفته شد و ما وارد پروسه کاهش تعهداتمان ذیل برجام شدیم».

معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان سپس در خصوص این تحلیل که ممکن است نوعی تقسیم کار بین آمریکا و اروپا در مورد اعمال فشار بر ایران انجام شده باشد، اظهار داشت: «این تحلیل نیز پایه‌هایی برای خود دارد و می‌تواند درست باشد اما این تحلیل که اروپایی‌ها در عمل به تعهدات خود ناتوان بودند نیز پایه‌هایی دارد. حرفی که خود اروپایی‌ها به ما گفتند این بود که در یک سال اخیر متوجه شده‌اند که چقدر به آمریکا وابسته‌اند. شرکت‌ها و بانک‌ها آنها بیش از اینکه از دولت‌های اروپایی حرف‌شنوی داشته باشند، از وزارت خزانه‌داری آمریکا حرف‌شنوی دارند. بحثی که اکنون در اروپا مطرح است، بحث تسلیحاتی کردن قدرت دلار است؛ این‌که آمریکا از قدرت دلار به‌عنوان اسلحه‌ای برای تحمیل خواسته‌هایش به اروپا استفاده می‌کند. در هر صورت فارغ از این مسائل، جمهوری اسلامی ایران به‌دنبال منافع خودش است و ما دقیقاً خودمان تصمیم می‌گیریم که چه حرکتی انجام دهیم».

وی در مورد جزئیات فنی تصمیم امروز شورای عالی امنیت ملی نیز افزود: «نکته اولی که باید بگوییم این است که این تصمیم نقض برجام نیست بلکه استفاده از ابزارهای داخل برجام است برای تأمین منافع مردم ایران، این حتی نه‌تنها به‌معنی خروج از برجام نیست بلکه حتی به‌معنی نقض برجام هم نیست. در بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام به‌صراحت اشاره شده است که ایران حق دارد از این ابزارها برای تأمین منافع خود استفاده کند. طبق این بندها اگر یکی از طرف‌های برجام ببیند که طرف دیگر تعهداتش را انجام نمی‌دهد، طرف دیگر حق دارد که به‌صورت کلی یا جزئی تعهدات خود را کاهش دهد. امروز هیچ‌کس در دنیا نمی‌تواند ما را متهم به نقض برجام کند. نکته دیگر این است که حداقل در این مرحله استفاده از این ابزارها برای حفظ و ادامه برجام است و نه برای  از بین بردن آن. البته ما خروج از برجام را در دستور کار قرار داده‌ایم اما به‌صورت مرحله به مرحله، یعنی ما آمادگی داریم در هر مرحله‌ای که طرف‌های مقابل تعهداتشان را انجام دادند، دوباره به تعهدات قبلی‌مان بازگردیم. سیاست ما فرصت دادن به دیپلماسی و فرصت دادن به کشورهای مقابل برای جبران قصورات آنهاست.

ما در مرحله اول قسمت مهمی از تعهداتمان را کاهش خواهیم داد که مربوط به محدودیت ذخایر مواد حساس هسته‌ای ایران است. قسمت هسته‌ای ایران بر چند پایه استوار است؛ ذخایر مواد حساس هسته‌ای، تعداد ماشین‌ها، سطح غنی‌سازی، بحث تأسیسات اراک، بحث تأسیسات فردو در واقع ستون‌های اصلی برجام در بخش هسته‌ای هستند، در حقیقت ایران در مرحله اول یکی از این ستون‌ها را هدف قرار می‌دهد و اعلام می‌کند دیگر به میزان ذخایری که در برجام برایش مقرر شده است پایبند نخواهد بود. ایران پیش از این مقید بود که میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را به ۳۰۰ کیلو و ذخایر آب سنگین خود را به ۱۳۰ تن محدود کند. این‌که این ذخایر چه‌وقت و به چه‌میزان افزایش می‌یابد، دست خود ماست و ما با توجه به ظرفیت‌های فنی و نیازهای خود و با توجه به تعاملات دیپلماتیک در موردش تصمیم می‌گیریم».

عراقچی در ادامه تصریح کرد: «اگر ظرف ۶۰ روز خواسته‌های ما تأمین شود، ما به تعهدات قبلی خود یعنی به مرحله اول بازخواهیم گشت اما اگر چنین نشود وارد مرحله دوم خواهیم شد. ما مرحله دوم را از همین حالا برای طرف‌های دیگر برجام تشریح کرده‌ایم تا آنها بدانند که ما در این مورد کاملاً جدی هستیم. پس از ۶۰ روز ما دیگر به غنی‌سازی در سطح ۳٫۶۷ درصد پایبند نخواهیم بود و هر درصدی که نیازهای فنی و غیرفنی ما ایجاب کند، غنی‌سازی خواهیم کرد. مسئله دیگر بحث رآکتور هسته‌ای اراک است که در برجام قرار شد که مدرن‌سازی شود تا به‌زعم غربی‌ها امکان تولید بمب اتمی در آن فراهم نباشد. البته ما با توجه به اینکه هرگز به‌دنبال ساخت بمب اتمی نبوده‌ایم هیچ مشکلی با این قضیه نداشتیم. اما در طول یک سال گذشته روال مدرن‌سازی رآکتور اراک به‌خوبی پیش نرفته است و علت آن هم ترس طرف‌های دیگر برجام از تحریم شدن شرکت‌های درگیر در این پروژه بوده است. ما به آنها اعلام کرده‌ایم و در نامه رئیس‌جمهور به آنها نیز تأکید شده است که ظرف دو ماه آینده روند مدرن‌سازی رآکتور اراک باید به مسیر خودش بازگردد. اگر آنها این کار را نکنند ما به طراحی اولیه خودمان در رآکتور اراک باز خواهیم گشت و آنها باید این مسئله را بپذیرند».

وی خاطرنشان ساخت: «ما همه چیز را برای طرف‌های دیگر برجام کاملاً واضح و دقیق تبیین کرده‌ایم. ما آمادگی داریم که اگر این کشورها مراجعه کنند در همه سطوح با آنها مذاکره کنیم. نکته دیگری که رئیس‌جمهور نیز در نامه خود به طرف‌های برجام بر آن تأکید کرده، این است که اگر در این فاصله هر یک از اعضای برجام حتی آمریکا که از برجام خارج شده است به شورای امنیت مراجعه کند و خواستار بازگشت قطعنامه‌ها علیه ایران شود، جمهوری اسلامی ایران پاسخ محکم و قاطعی به آن کشور خواهد داد. شدت این پاسخ دقیقاً برای آنها مشخص شده و البته اجازه دهید من در اینجا بیشتر به آن نپردازم. این کشورها می‌دانند که ارجاع به شورای امنیت و بازگشت قطعنامه‌ها خط قرمز ایران است و اگر این خط قرمز رعایت نشود، برجام به‌طور کامل از بین خواهد رفت و ایران اقدامات دیگری را نیز صورت خواهد داد».