قلعه‌ای ۲۵۰۰ ساله که در آن آب سربالایی می‌رفته!

به گزارش پایگاه خبری “ججین“، حمیدرضا دوست‌محمدی اظهار کرد: قلعه‌های شمالی و جنوبی سارو، در یک منطقه کوهستانی و در ۱۰ کیلومتری شمال شرقی سمنان قرار دارد. این قلعه‌ها در استحکام، تسخیرناپذیری و نوع مصالح ساختمانی به‌کار رفته در آنها، زبان‌زد خاص و عام و موجب شگفتی همگان است.

وی خاطرنشان کرد: قلعه شمالی کلاته سبز و خرم «سارو» با گذشت ایام و حوادث طبیعی و دست برد سودجویان در جست‌وجوی گنج، تا حدودی ویران شده است امّا اسکلت محکم آن با ابهّت و غرور خاصّی، هنوز پابرجاست.

مدیر میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان سمنان گفت: قلعه جنوبی به سبب موقعیّت خاص و تسخیر ناپذیری، بر بلندای کوه، سالم و پابرجا، جلوهگری می‌کند. نفوذ و ورود به قلعه بسیار دشوار و خطرناک است و عامل بقای آن در همین دور از دسترس بودن است.

وی با اشاره به معرفی این بنا در کتاب تاریخ قومس تصریح کرد: مؤلف «تاریخ قومس» این قلعه را از دژهای دفاعی بسیار مهمّ خطّه شرق ایران می‌داند. ساختمان قلعه جنوبی سارو – به مانند بسیاری از دژهای سرزمین ایران- از سه طبقه تشکیل شده است و احتمال دارد که در طبقه زیرین، چارپایان را جای می‌داده‌اند. در طبقه دوم رعایا و خانواده‌های آنان زندگی می‌کردند . طبقه سوم جایگاه بزرگان و محافظان قلعه بوده است؛ چون امکاناتی از قبیل معبد، حمام و آبدارخانه داشته است، به این طبقه «بارگاه» می گفتند.

وی با بیان اینکه ساختمان این قلعه، شبیه دژ گردکوه دامغان است  افزود: در چهارگوشه قلاع شمالی و جنوبی،  برج‌های دیده‌بانی ساخته‌اند که خود جالب و دیدنی است.

مدیر میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان سمنان با بیان اینکه تاریخ بنای قلعه ها را به دوران اولیه تاریخی نسبت می‌دهند ، امّا سند متقنی در این مورد،  در دست نیست یادآوری کرد: گفته‌ها حاکی از بهره‌وری مردم از آنها در دوران پیشدادیان، کیانیان و اشکانیان است. قلعه های سارو در ادوار مختلف تاریخی، دست به دست شده و هر گروهی، چند صباحی در آن پناه گرفته است.

دوست‌محمدی گفت: خطه قومس سالیان درازی تخت سیطره اسپهبدان طبرستان بوده است و باید این قلعه‌ها مورد بهره‌برداری آنان و عواملشان قرار گرفته باشد. از طرفی گستره نفوذ و فعالیّت فرقه اسماعیلیه در قومس، بسیار پر رنگ بوده است و هر جا که دژی بوده،  در آن پناه می‌گرفته اند.  بنابراین روزگاری دژهای سارو نیز باید در اختیار آنان بوده باشد.

وی با بیان اینکه فاصله قلعه سارو تا قلعه گردکوه، از راه اصلی ۸۰ کیلومتر و از راه میان بُر، ۶ کیلومتر است ادامه داد: به دلیل وجود آذوقه کافی در این کلاته و انتقال آن به قلعه‌ها، مقاومت اهل قلعه در مقابل مهاجمان  به درازا می‌انجامیده است به همین علّت،  در طول تاریخ دست نیافتنی، باقی مانده است .

این کارشناس میراث‌فرهنگی افزود: از نکات بدیع در قلعه جنوبی سارو -که از قلعه شمالی بزرگ‌تر و دارای امکانات بیشتری است- انتقال آب چشمه از صد متری پای کوه به قلعه است. در این قلعه، آب به مسیر سربالا می‌رفته است! این موضوع نشان می دهد که اهل قلعه، فقط از قاعده‌های رزم و کشاورزی آگاه نبوده اند،  بلکه در بین آنان اهل علم و فن نیز حضور داشته اند.

در لغتنامه دهخدا درباره این قلعه آمده است: “سارو”از توابع سمنان و دارای معدن زغال سنگ است. این معدن در ۲۰ هزار گزی شمال شرقی سمنان در سارو، نزدیک کوه پیغمبران واقع شده و در عمق چهارگزی، رگه‌های زغال سنگ به عرض ۴۰ تا ۵۰ صدم گز وجود دارد و اهالی محلّ، جهت رفع احتیاجات خود از آن بهره برداری می کنند. ( جغرافیای اقتصادی کیهان ص ۲۳۴ به نقل از لغت نامه دهخدا)