اصلاح طلبی و خانه تکانی در گفتمان

به گزارش پایگاه خبری ججین ، جریان اصلاح طلبی پس از دو دهه تکاپوی سیاسی پرفراز و نشیب بر سر دوراهی تحول یا تمدید گفتمان قرار گرفته است. این جریان پس از توفیقاتی که در همسازی با مشی اعتدال در جریان آخرین انتخابات مجلس شورای اسلامی و ریاست جمهوری به دست آورد، بایسته ای تاریخی را به لحاظ تجدید سرمایه های سیاسی پیش رو می بیند.
یکی از اصلی ترین جلوه های این نیاز در جریان اعتراضات هفته دوم دی ماه به چشم آمد؛ جایی که گروهی از معترضان دوره انحصار بازیگری در عرصه های رقابت های سیاسی از سوی جریانات اصلاح طلب و اصولگرا را منقضی دانسته و اعلام کردند دیگر این دو جریان را نماینده طرح و پیگیری مطالبات خود نمی دانند.
هر چند برخی ناظران سردادن شعارهایی از این دست را در جریان اعتراضاتی که به اغتشاش کشیده شد، بیانگر بخش کوچکی از دیدگاه های موجود در زمینه کارنامه، کارکرد و اقبال به جریان های سیاسی می دانند اما با این حال بازخورد این دیدگاه ها و نگرانی های موجود از فرسایش گفتمانی، جریانات موجود به ویژه اصلاح طلبان را جدی تر از قبل دغدغه مند آینده سیاسی ساخته است.
جریان اصلاح طلبی هرچند برآمده از جناح چپ نیروهای انقلابی است که در سال های میانی دهه ۶۰ خط مشی متفاوتی را از جناح معتقد به اقتصاد غیردولتی و فرهنگ سیاسی سنتی در پیش گرفت اما نقطه عطف پویایی آن انتخابات هفتم ریاست جمهوری در خردادماه ۷۶ بود.
پس از یک دوره ثبات سیاسی و در فضایی دور از التهابات سال های نخستین انقلاب و جنگ یعنی با پایان دوره اجرایی دولت های پنجم و ششم، استقبال طبقه جدید متوسط از برخی شعارهای نوگرایانه زمینه ساز توفیق چشمگیر نامزد مورد نظریان جناح چپ شد. نکته قابل تامل اینکه در میانه دهه هفتاد نه تنها طبقات میانه که اقشار نزدیک به قاعده هرم اجتماعی نیز بنابر برخی ارزش های سنتی و پیگیری مطالبات عدالت جویانه برگه های رای خود را به نام «سیدمحمد خاتمی» به صندوق ریختند تا وی با بیست میلیون رای جانشین مرحوم آیت الله «اکبر هاشمی رفسنجانی» شود.
در همین ارتباط، این دیدگاه مطرح است که موفقیت جریان اصلاحات بیش از طرح شعارهای نوگرایانه و مقبولِ نسل های تازه، ناشی از نیاز به تحول بود و از همین رو برخی نتیجه انتخابات هفتم ریاست جمهوری را دارای همسانی هایی با دوره یازدهم آن می دانند؛ جایی که «حسن روحانی» توانست تحول خواهانه ترین شعارها برای دگرگونی در اوضاع سالیان نخست دهه جاری مطرح ساخته و اکثریت آرا را به خود اختصاص دهد.
اقبال هفده میلیون نفری به «محمود احمدی نژاد» در سال ۸۴ برای بسیاری به معنای افول ستاره اصلاح طلبان در سپهر سیاسی ایران بود و حوادث سال ۸۸ نیز بیش از پیش این جریان سیاسی را در محاق فرو برد. به همین خاطر، رای مردم به شعارهای اعتدالی و حمایت های اصلاح طلبانه در خرداد ۹۲، پس از سال ها پیروزی بزرگی برای این جریان بود؛ پیروزی که در انتخابات مجلس دهم و ریاست جمهوری دوازدهم نیز تکرار شد.
محقق نشدن دسته ای از مطالبات سیاسی، آشکار شدن بسیاری از معضلات اجتماعی در کنار فشارهای گوناگون اقتصادی و معیشتی بر پیکر جامعه سبب شد تا کارنامه سیاستمداران و نخبگان اصلاح طلب در مناصب اجرایی، تقنینی و شهری با پرسش های گوناگونی مواجه گردد.
این وضعیت سبب شد تا برخی چهره های جریان اصلاح طلب به ویژه پس از اعتراضات اخیر نگرانی خود را از افول مجدد و نیاز به تجدید نظر گفتمانی ابراز دارند. از دید بسیاری از آنان، شرایط نو و محقق نشدن برخی مطالبات می تواند در پایان دوره دولت دوازدهم شرایط را آبستن روی کار آمدن پوپولیست ها سازد.
یکی از مهمترین مسائلی که در نوسازی گفتمانی این جریان باید مورد توجه قرار گیرد، انعکاس مطالبات عمومی و یافتن پاسخی مناسب برای آن است. همچنان که در سال ۷۶، شعارهای نیروهای چپگرا بازتابی از گرایش به تحول خواهی به ویژه در عرصه مدنی و سیاسی بود، تداوم پویایی اصلاح طلبان در افق ۱۴۰۰ و پیش از آن انتخابات مجلس یازدهم در گروی نوعی نوسازی با توجه به مقتضیات کنونی و سال های پیش رو است.
شاید یکی از اساسی ترین برنامه و خطوط مشی که بتواند راهگشای اصلاح طلبان برای بازسازی شرایط و مزایای سیاسی آنان باشد، پیشبرد دموکراتیزاسیون در عرصه اقتصاد و چگونگی هدایت آن به سمت مدیریت مردمی است؛ وضعیتی که شاید بتواند با سامان مشکلات موجود در زمینه وضعیت رکود، نقدینگی و سرمایه های سرگردان و پیشبرد فرایند واقعی خصوصی سازی، فضایی را برای رقابتی شدن اقتصاد به وجود آورد و بار دیگر گفتمان اصلاحات را در معرض تایید رای دهندگان قرار دهد.