کیفیت مصرف محصولات لبنی و جایگاه آن در سبد خانوار

به گزارش پایگاه خبری “ججین“، علی‌رغم اینکه اغلب ایرانی‌ها میانه چندانی با صبحانه ندارند، اما خیلی‌ها را می‌شناسم که روزشان با یک لیوان شیر و یک تکه کیک آغاز می‌شود. جای سؤال است که چرا با وجود افزایش چندین باره قیمت محصولات لبنی از جمله شیر، ماست، پنیر و کره؛ هرروز شاهد اعلام نرخ جدید و بالاتری در مورد این اقلام هستیم؟ اقلامی که در ارتباط مستقیم با سلامت جامعه و خانواده‌ها هستند. از طرفی باید به معضل کمی سرانه مصرف لبنیات در کشور ‌اشاره کرد. در واقع به خودی خود مصرف لبنیات در سبد خانواده جایگاه پر و پا قرصی ندارد، حال تصور کنید با گرانی‌های روز افزون این اقلام، چه تاثیر منفی بر سرانه مصرف خواهد گذاشت!

ایران به بیش از ۳۰ کشور دنیا صادرات شیر و فرآورده‌های لبنی دارد، اما خودمان در مصرف سرانه لبنیات نسبت به برخی کشورهای پیشرفته عقب هستیم. با توجه به اهمیتی که شیر و لبنیات در سبد غذایی مردم دارد باید هدف‌‌گذاری عالی‌تری در این زمینه داشته باشیم؛ ضمن اینکه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی عدد منطقی برای مصرف سرانه را بین ۱۶۰ تا ۱۷۰ کیلوگرم پیشنهاد داده درحالی که هم اکنون این عدد در کشور ما کمتر از ۱۱۰ کیلوگرم است. البته همین ۱۱۰ کیلوگرم هم برای قشر دارای جامعه است و مطمئنا در دهک‌های پایین شاهد رقم بسیار پایین‌تری خواهیم بود.

هیچ چیز جای شیر را نمی‌گیرد

به جز هزینه بالای محصولات لبنی آنچه که خانواده‌ها را نگران کرده کیفیت محصولات لبنی است.
مریم امرائی یک شهروند تهرانی برایمان توضیح می‌دهد: «من یک دختر ۲۶ ساله دارم. دکترش خیلی اتفاقی و بعد از یک سری آزمایش متوجه شد که میزان کلسیم و ویتامین دی بدنش به شدت کم است. به طوری که دکتر گفت: «اگر همین طور پیش برود تا ۳۰ سالگی پوکی استخوان می‌گیرد!» این درحالی است که ما همیشه شیر و ماست و بقیه لبنیات را مصرف می‌کنیم. وقتی از دکتر پرسیدم: «بهتراست از شیرهای غنی شده استفاده کنیم یا نه؟» صراحتا جواب داد: «محصولات لبنی در حال حاضر ناخالصی‌هایی دارند و اجالتا باید از مکمل کلسیم و ویتامین دی استفاده کند.» حالا دختر من در ۲۶ سالگی باید روزانه به جای تغذیه طبیعی از آمپول و قرص کلسیم و ویتامین دی استفاده کند.

صادق یعقوب زاده یک پدر که نگران سلامت کودک دبستانی خود است، برایمان می‌گوید:  «پسرم لب به شیر سفید نمی‌زند، تنها زمانی که طعم دهنده‌ها یا کاکائو به آن اضافه می‌کنیم، شیر می‌نوشد. نمی‌دانم این اضافه کردن طعم‌دهنده‌ها از خاصیت اصلی شیر می‌کاهد یا نه؟»

سودابه رمضانی یک کارشناس ارشد تغذیه در پاسخ به دغدغه این پدر می‌گوید:« طبیعی است که شیر معمولی بهتر از شیر کاکائو است؛ اما کودکانی که از شیر سفید خوششان نمی‌آید، بهتر است از طعم‌دهنده‌ها استفاده کنند. کاکائو حاوی ماده‌ای به‌نام «اسید اگزالیک» یا «اگزالات» است که با کلسیم موجود در شیر ترکیب می‌شود و «اگزالات کلسیم» را به وجود می‌آورد. اگزالات ماده‌ای است که در بسیاری از گیاهان مانند اسفناج و چای وجود دارد؛ اما کلسیم موجود در شیر بسیار بیش‌تر از اگزالات موجود در کاکائوست، لذا مقدار زیادی کلسیم آزاد (ترکیب نشده با اگزالات) وجود خواهد داشت و در حقیقت فقط حدود ۶ میلی‌گرم از ۲۵۰ میلی‌گرم کلسیم موجود در شیر جذب می‌شود.»

وی درباره شیر‌های غنی شده، می‌گوید: «معمولا شیر با ویتامین D، ویتامین A، ویتامین‌های گروه B همچنین آهن غنی می‌شود که مصرف آنها توصیه می‌شود. تمام افراد می‌توانند از شیرهای غنی شده استفاده کنند؛ اما شیرهای غنی شده با ویتامین D بیش‌تر به افرادی توصیه می‌شود که در شهرهای آلوده زندگی می‌کنند یا عوامل دیگری مانع رسیدن نور خورشید به آنها می‌شود.

چنین افرادی با استفاده از شیر غنی‌شده می‌توانند دیگر ویتامین‌های مورد نیاز بدن خود را نیز تامین کنند. وی به خانواده‌ها توصیه می‌کند: «خانواده‌ها در صورتی که دسترسی به شیر ندارند، می‌توانند از ماست، پنیر و کره استفاده کنند؛ زیرا یک لیوان ماست همان کار شیر را انجام می‌دهد، اما شیر خاصیت خودش را دارد؛ از این رو باید در سبد خانواده برای هر نفر معادل یک و نیم لیوان شیر وجود داشته باشد، بنابراین چون بستنی کلسیم کمتری دارد، نمی‌تواند جایگزین خوبی برای مصرف شیر باشد.»

چه گناهی جز تولید داریم؟!

به نظر می‌رسد قدم اولیه برای خروج دامداری‌ها از ورشکستگی و کاهش نرخ محصولات لبنی، افزایش تقاضا در سبد خانوار و فرهنگ سازی مصرف شیر و لبنیات باشد. واقعیت انکار ناپذیر این است که مصرف سرانه لبنیات در خانواده‌های ایرانی به خودی خود و به دلیل روی خوش نشان ندادن ذائقه‌ها به این محصولات پایین است. حال عوامل افزایش دهنده این بی‌میلی را هم در نظر بگیرید؛ نظیر تبلیغات منفی روز افزون درباره کیفیت شیر و محصولات لبنی، قیمت روز افزون محصولات و ورشکستگی‌های پی‌در‌پی دامداری‌ها.

احد بزرگ زاده یک دامدار در مورد مشکلات این روزهای خود می‌گوید:« ما روزی به لبنیات کشورهای دیگر نیاز داشتیم اما امروز خودمان تولیدکننده شده‌ایم، چرا با این رفتارها جلوی تولید گرفته می‌شود؟ چرا دامدارها، تولیدکننده‌ها و کشاورزها این همه مشکلات دارند؟ مگر ما چه گناهی جز تولید داریم؟ »

وی ادامه می‌دهد:« درخواست ما این است که شیر را به همان قیمت مصوب دولت یعنی ۱۴۴۰ تومان خریداری کنند، اما متاسفانه زور کسی به کارخانه‌دارها نمی‌رسد و شیر را از ما به قیمت ارزان می‌‌خرند. اگر هم اعتراض کنیم خرید محصولمان را متوقف می‌‌کنند.»

این دامدار گله مندانه می‌گوید:« با وضعیت فعلی ما دامداران روی هر کیلو شیر ۵۰۰ تومان ضرر می‌کنیم. من ۱۵۰ راس گاو در واحد دامداری خود داشتم، اما امسال به ۸۰ راس رسیده است؛ زیرا با این قیمت در حال ضرردهی هستم و برای تامین مخارج مجبور هستم که دام را بفروشم.»

قیمت واقعی است نه گران!

قیمت بطری شیر یک لیتری یکی از برندها دو هفته است ۲۰۰ تومان گران شده و  حدود ۵۰۰ تومان به نرخ پنیر ۴۰۰ گرمی یکی دیگر از برندهای مشهور افزوده شده است؛ ضمن اینکه حدود سه هفته قبل برند دیگری قیمت شیر خود را ۲۰۰ تومان گران کرده بود و نرخ آن را از ۲۵۰۰ تومان به ۲۷۰۰ تومان افزایش داده بود.
سخن رضا باکری دبیرانجمن صنایع لبنی مبنی براینکه قیمت‌ فرآورده‌های لبنی در بازار گران نشده، بلکه به نرخ‌های واقعی خود نزدیک شده، گلایه بسیاری از شهروندان را در پی دارد.

رضا باکری درباره اینکه اکثر برندهای لبنی قیمت محصولات خود را در بازار گران کرده اند،    می‌گوید: «این گران کردن نیست؛ قیمت‌های جدید، قیمت‌های منطبق بر اسناد و مدارک و  بهای تمام شده تولید این محصولات هستند.»

وی  با‌ اشاره به عدم موافقت سازمان حمایت و ستاد تنظیم بازار با افزایش قیمت و تاکید آنها بر نرخ‌های ۹۳ و اینکه  از سال ۹۳ تاکنون قیمت داده نشده است، می‌گوید: «تورم عادی سالانه کشور را اگر ۹درصد هم در نظر بگیریم، به هرحال  از ۹۳ تا ۹۶ این تغییرات تورمی، در قیمت تمام شده محصولات لبنی هم تاثیرگذار بوده است.»

دبیر انجمن صنایع لبنی کشور می‌افزاید: «درحالی که دولت برای کارخانجات، ۱۷ درصد سود قانونی لحاظ می‌کند، اما  در بررسی‌هایی که انجام شد حتی یک کارخانه را نتوانستند پیدا کنند که ۵ درصد سود برده باشد و اکثر شرکت‌های کوچک همه زیان ده هستند؛ کارخانه‌های بزرگ و متوسط هم در این مدت توانسته‌اند با میانگین سود یک و هشت دهم درصدی، خود را سرپا نگهدارند. بنابراین قیمت‌های فعلی موجود در بازار، قیمت‌های واقعی است نه «قیمت گران»!»

شیوع ۲۰ درصدی پوکی استخوان 

برای کاهش‌ بیماری پوکی استخوان لبنیات‌ به «ویتامین دی» غنی‌ شده‌ تا شکستگی‌های استخوانی در اثر کمبود کلسیم‌ و ویتامین کاهش پیدا کند.
فاضل لاریجانی رئیس‌پژوهشگاه غدد و متابولیسم توضیح می‌دهد: «در زنان بالای ۵۰ سال به ازای هر ۳ زن یک نفر و همچنین در مردان بالای ۵۰ سال به ازای هر ۵ نفر یک مرد به پوکی استخوان مبتلا می‌شود.

مسئله مهم درخصوص این بیماری شکستگی استخوان است که منجر به بروز عارضه در افراد مستعد و به ویژه سالمند می‌شود، به طوری که مردان و زنان مسن با انجام حرکتی آرام ولو بستن بند کفش خود دچار شکستگی مهره‌های کمر و سایر اعضا می‌شوند. مسئله شکستگی استخوان درخصوص بیماری پوکی استخوان بدین جهت اهمیت دارد که می‌تواند منجر به شکستگی‌های بعدی شود و فرد به دلیل ناتوانی نمی‌تواند کارهای روزمره و عادی خود را انجام دهد. این مسئله یک بار اجتماعی گسترده‌ای در بین افراد ایجاد می‌کند و همچنین صدمات زیادی را بر جامعه وارد می‌سازد.»

لاریجانی با ‌اشاره به اینکه ۸۰ درصد از افراد سالمندی که دچار شکستگی می‌شوند، وابسته به عصا و دیگر وسایل ارتوپدی هستند، می‌گوید: «باید توجه داشت که کشور طی ۱۵ سال آینده بیشترین افراد پیر و سالمند را در خود تجربه می‌کند؛ بنابراین باید از همین حالا برنامه‌ریزی کرد. ۸۰ درصد مردم ایران دچار کمبود ویتامین D هستند.

تابش آفتاب در ایجاد ویتامین Dمهم است؛ اما کافی نبوده و مردم باید با مصرف ویتامین D در مواد غذایی از بروز بیماری پوکی‌استخوان پیشگیری کنند. متأسفانه امروزه ویتامین D موجود در مواد غذایی مردم کم بوده و ما به طور کلی تنها ۲۰ درصد کلسیم و ۱۵ درصد ویتامین D توصیه سازمان بهداشت جهانی را مصرف می‌کنیم. افراد پایین‌تر از ۵۰ سال باید روزانه ۸۰۰ واحد و بالای ۵۰ سال ۱۰۰۰ واحد ویتامین D مصرف کنند تا از بیماری پوکی استخوان مصون بمانند.»

رئیس‌پژوهشگاه پوکی استخوان ایران در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «بر اساس سوابق و سیاست گذاری‌ها سعی در کنترل عواقب بیماری پوکی استخوان و انواع شکستگی‌ها بوده و همچنین با غنی‌سازی شیر با ویتامین D طی سال‌های گذشته سعی در کاهش بروز بیماری پوکی استخوان و مشکلات ناشی از آن در کشور شده ایم. بیشترین موارد شکستگی که در مهره‌ها اتفاق می‌افتد، متأسفانه به درستی تشخیص داده نمی‌شود که برخی از آنها منجر به کاهش ۳ سانتی متری قد و حتی خمیدگی بیماران منجرمی‌شود.»

ضرورت نوشیدن شیر در کلانشهرهای آلوده 

هر ساله با آغاز سرد شدن هوا، افزایش آلودگی به خصوص در شهرهای بزرگ به موضوعی مهم تبدیل می‌ شود. عوارض ناشی از افزایش آلاینده‌ها بر سلامت مردم، اهمیت توجه به این مشکل را بیشتر می‌‌کند.

هیدروکربورهای سرطان زا ناشی از سوخت ناقص مواد سوختی، انواع فلزات سنگین مثل سرب که با سوختن ترکیبات نفتی مثل بنزین و گازوئیل در هوا منتشر می‌‌شوند و گاز خطرناک منواکسید کربن از جمله این ترکیبات هستند. در اثر پدیده گلخانه ‌ای در فصل سرما، این گاز به اضافه بقیه گازهای مضر به سطح زمین بر می‌گردند و وارد ریه‌های ما می‌‌شوند.

آلودگی هوا روی بافت ‌های بدن، دستگاه تنفسی و قلب و عروق تاثیر فراوانی دارد. همچنین مطالعه اخیر محققان علوم پزشکی نشان می‌‌دهد؛ افراد جوانی که در مناطق آلوده به دود زندگی می‌ کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های گوارشی قرار دارند.

آلودگی هوا همچنین بیماری‌های قلبی و عروقی و مرگ ناشی از آن را زیاد می‌‌کند. این اتفاق معمولا در افراد مستعد بیماری قلبی عروقی مانند کسانی که بیش از ۶۰ سال دارند یا کسانی که سابقه نارسایی قلبی دارند، رخ می‌‌دهد. همچنین کسانی که دچار ناراحتی ریوی مزمن به خاطر استعمال سیگار هستند یا دیابت دارند، بیش از دیگران در معرض خطرات قلبی عروقی ناشی از آلودگی هوا قرار دارند.

در هوای آلوده، باید مصرف شیر افزایش یابد، زیرا شیر به دلیل دارا بودن فسفر، منیزم و کلسیم، خنثی‌کننده سموم است. محمد هادیان کارشناس علوم تغذیه‌ای می‌گوید:« سعی کنید، ماست و دوغ به مقدار فراوان بنوشید و اگر ماست با ذائقه شما سازگار نیست، دوغ رقیق را به همراه گل محمدی به دفعات زیاد مصرف کنید.»

وی با تاکید بر مصرف فرآورده‌‌های شیری کم چرب در افرادی که مبتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی هستند، می‌گوید: «گروه شیر و لبنیات در هرم مواد غذایی به عنوان منابع خوب کلسیم و ویتامین D شناخته می‌ شود. به همین دلیل، همواره برای پیشگیری و مقابله با گسترش پوکی استخوان بر مصرف شیر و لبنیات تاکید شده است.»

گالیا توانگر