فرونشست جنوب تهران را تهدید می کند/خطر فرونشینی فراتر از زلزله

به گزارش پایگاه خبری “ججین“ به نقل از خبرگزاری مهر، دشت ورامین یکی از قطب های کشاورزی کشور بوده که بخش قابل توجهی از محصولات کشاورزی و دامی کشور را تولید می کند، بنا به گفته مسئولان یکی از مشاغل عمده مردم در دشت ورامین، کشاورزی و دامپروری است و از این راه ارتزاق می کنند.

تاثیر بسزای آب، در حیات کشاورزی و دامپروری نیز بر کسی پوشیده نیست، اگر آب نباشد، کشاورزی، سر سبزی و تولید محصولی نخواهد بود، کاهش بارندگی ها و نزولات آسمانی در سال های اخیر از یک سو و عدم فراگیری آبیاری های نوین و نیز عدم تخصیص حق آبه دشت ورامین از سد «ماملو» سبب شده است، که تامین آب کشاورزی برای محصولات این منطقه یکی از حیاتی ترین مشکلات کشاورزان زحمتکش باشد.

سد ماملو، در سال ۷۹ و در ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی تهران است، که با ۸۰۰ متر عرض و ۳۰۰۰ متر طول بر روی رودخانه جاجرود و رودخانه فصلی دماوند در روستای ماملو با هدف تأمین آب کشاورزی، آب شرب و برق شهرهای پاکدشت، ورامین و جنوب تهران احداث شده است، هدفی که هرچه گذشت کم رنگ تر شد و رنگ باخت.

حق آبه کشاورزان دشت ورامین شامل شهرستان های ورامین، پیشوا و قرچک، از سد ماملو یکی از مطالبات عمده کشاورزان و مسئولین این منطقه بوده است، مطالبه ای که هرگز به طور کامل  محقق نشد.

برداشت بی رویه آب توسط کشاورزان دشت ورامین، در پی خشکسالی های اخیر و نیز عدم تخصیص حق آبه سد ماملو به دشتی در حاشیه کویر و تشنه ورامین را آزار داده و سبب وقوع فرونشست هایی در این منطقه شده است، که پیش از این در گزارشی با عنوان «مرگ تدریجی دشت ها در ورامین/ زنگ خطری که شنیده نمی شود.» به فرونشست زمین در روستای «معین آباد» از توابع شهرستان پیشوا پرداخته ایم، اما این بار فرونشستی عمیق با و طویل با عمق بیش از یک متر، که در روستای «قلعه بلند» از توابع بخش «جواد آباد» ورامین را تهدید می کند، می پردازیم.

یکی از کشاورزان قلعه بلند در خصوص مشکل کم آبی زمین های کشاورزی این روستا گفت: ما درآمدی جز کشاورزی نداریم و مجبوریم برای تامین آب کشاورزی، اقدام به حفر چاه کنیم، چرا که اگر آب نباشد، کشاورزی هم نیست.

وی افزود: بارش باران هم حتی در پاییز و زمستان پاسخگو نیست، سال ها اوایل پاییز دیگر از چاه ها آب نمی کشیدیم، تا اواسط بهار، اما امسال مجبوریم، چرا که بارندگی نبوده است.

هشدار نسبت به فرو نشست دشت های جنوب تهران

این مشکل دیروز و امروز نیست، مشکل یک یا ۲ کشاورز هم نیست، مشکل همیشگی و همگانی است، تا جایی که سبب شده تا برخی از مناطق دشت ورامین، به خصوص در حوالی روستای قلعه بلند به عنوان مناطق بحرانی علامت گذاری شوند و رییس بخش زلزله شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهر سازی در خصوص فرونشست دشت های جنوب تهران هشدار دهد.

علی بیت‌اللهی، در این خصوص گفته است: محدوده رویداد فرونشست، جنوب شهر تهران و گستره ­های جنوبی و جنوب غرب آن را تا اراضی پایین دست ورامین و پیشوا  تهدید می ­کند و زون فرونشست در جنوب شهر تهران علاوه بر مناطق شهری تهران، نسیم­ شهر، صباشهر، اسلامشهر، باقرآباد، کهریزک، چهاردانگه و نصیرآباد را نیز در بر می ­گیرد.

وی افزود: وجود دشت ­های  متعدد در جنوب غرب، جنوب و جنوب‌شرق تهران از یک­ طرف و نیمه خشک بودن این گستره از طرف دیگر و تمرکز جمعیتی در این منطقه، احتمال حفر چاه­ های متعدد را متصور می­‌سازد، این واقعیتی است که از توزیع چاه­‌های منطقه به وضوح می­ توان بدست آورد.

بیت اللهی در خصوص فرونشستی گسترده در آینده خبر داده، اما این فرونشست را مردم دشت ورامین از چندین سال قبل با تمام وجود در زندگی خود، خانه هایشان و زمین های کشاورزی حس می کنند و حتی گاهی زیر پای آن ها بر اثر رانش زمین می لرزد.

خطر فرونشینی زمین از زلزله هم بیشتر است

سعید صادقلو، دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی و عضو پیوسته انجمن ژئوپلیتیک ایران در خصوص این موضوع گفت: فرونشست زمین یا تعبیر بین‌المللی آن «لند سابسیدنس»، پدیده ای است که در اثر خالی شدن لایه‌های پایینی سطح زمین ایجاد می‌شود.

وی اضافه کرد: هنگامی که لایه‌های پایینی سطح زمین بنابر دلایلی از جمله معدن‌کاری، برداشت سیالات زیرزمینی مانند آب‌های زیرزمینی، نفت، گاز و… خالی می‌شود، حفره‌هایی ایجاد می‌شود.، که لایه‌های بالایی آن حفره‌ها تا سطح زمین امتداد دارد، دچار سنگینی زیادی هستند و این وزن زیاد، موجب می‌شوند که به راحتی سطح زمین فرونشست پیدا کند،  حال اگر بر روی سطح زمین، تاسیساتی مانند دکل‌های برق فشار قوی، مخابراتی، زمین کشاورزی، ساختمان و … باشد، همگی تخریب خواهند شد.

صادقلو افزود: گذشته از این، در زیر زمین نیز ما لوله‌ها و منابع زیرساختی زیادی مانند آب، برق، گاز، تلفن و… داریم، که بر اثر فرونشست زمین، همگی دچار تخریب خواهند شد. در میان عوامل مختلف، مهم ترین عامل در فرونشست زمین در استان تهران، برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی است، استان تهران حدود ۳۰ هزار چاه غیر مجاز دارد، که در این بین حدود ۱۰ هزار چاه غیرمجاز مربوط به مصارف خانگی است و ۲۰ هزار چاه غیرمجاز باقیمانده مربوط به حوزۀ کشاورزی است.

وی با بیان این که برداشت سرسام‌آور از منابع زیرزمینی آب، باعث شده است که تهران رکورددار فرونشینی زمین حتمی در مقیاس جهانی باشد، اضافه کرد: تهران به طور متوسط هر روز یک میلی‌متر و هر سال ۳۶ سانتی‌متر فرونشینی دارد، که عمدۀ این فرونشینی نیز مربوط به جنوب شرق و جنوب غرب استان تهران و شهرستان‌هایی مانند ورامین، شهریار و اسلامشهر است.

این دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی خطر این فرونشینی‌ها را از زلزله هم فراتر خواند و گفت: در صورت بروز زلزله ۶ ریشتری در تهران، بخشی از تخریب استان، جدا از زلزله، تنها و فقط به خاطر نشست کردن زمین خواهد بود، این بحران روندی تدریجی را طی کرده است تا به این شرایط حساس رسیده است و اگر به آن نیندیشیم و توجه نکنیم، توان آن را دارد که امنیت ملی کشورمان را با چالشی اساسی مواجه کند.

لرزش ۲ سال پیش جوادآباد زلزله نبود، رانش زمین بود

یک فرد آگاه در خصوص چگونگی فرونشست در روستای «قلعه بلند»  گفت: به جهت کمبود آب های زیرزمینی و خروج آن توسط موتورهای آب، سطح آب در منابع افت کرده و سبب فرونشست می شود.

وی اضافه کرد: ۲ سال پیش هم زلزله ای در جواد آباد آمد، که گروه متخصص از مرکز ژئوپولتیک دانشگاه تهران به منطقه آمده و حدود ۲۰ روز تحقیق و بررسی کردند و طبق نظر آن ها زلزله ای رخ نداده بود و لرزشی که به وقوع پیوسته بود، حاصل رانش زمین بود.

این فرد آگاه به جلسه هفته قبل مسئولین فرمانداری ورامین با کارشناسان سازمان جغرافیایی کشور اشاره کرد و گفت: این افراد منطقه را به دقت بررسی کردند، تا علت دقیق فرونشست ها را بیابند و سازمان مدیریت بحران استان تهران نیز به خوبی در جریان این موضوع است.

وی گفت: اگر حق آبه ورامین از سد ماملو داده نشود و آب رودخانه ها و کانال هایی که از طریق سد ماملو مشروب می شدند، باز نگردد، کشاورزان مجبور به استفاده از آب های زیرزمینی می شوند و فرونشست رخ می دهد، کشاورز ناچار است، امرار معاش کشاورز از کشاورزی است، مسئولین به صورت کامل در جریان هستند و قرار شده که یک اطلس جغرافیایی برای ورامین تهیه شود و مناطقی که خطر ساز است، مشخص شود تا به عنوان مناطق ممنوعه مجوز حق چاه دریافت نکنند.

زیر ساخت های جنوب تهران تهدید می شود

فرماندار ورامین نیز در خصوص جلسه ای که با مسئولان سازمان جغرافیایی وزارت دفاع در فرمانداری ورامین برگزار شد، گفت: برای مدیریت صحیح بحران و نیز کاهش تلفات در صورت وقوع حوادث، باید اطلاعات کاملی از جغرافیای منطقه داشته باشیم.

محمدرضا یوسفی برداشت بیش از حد از چاه ها و منابع زیرزمینی را سبب فرونشست و رسیدن سطح منابع آبی این مناطق به حد بحران دانست و اضافه کرد: امروز تنها ۶ رشته قنات از ۲۷۰ قنات ورامین باقی مانده است و این یعنی کم آبی مفرط و عبور از مرز بحران، به همین دلیل بر دریافت حق آبه منطقه کشاورزی ورامین از سد ماملو تاکید داریم و این تاکید نه فقط برای خود این شهرستان، که برای رفع خطری بالقوه برای تمام زمین های استان تهران و حتی پایتخت است.

به هر ترتیب، استان تهران و به خصوص دشت حاصل خیز ورامین با کم آبی مفرط دست به گریبان است و این کم آبی، سبب شده تا خطر عمده پهنه وسیعی از اراضی این منطقه را در بر گرفته و این خطر نه تنها کشاورزی را در معرض نابودی قرار داده، که به گفته رییس بخش زلزله شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهر سازی زیرساخت هایی همچون راه ­آهن تهران – جنوب ، راه آهن تهران – تبریز، آزادراه امتداد کمربندی تهران (آزادگان)، جاده قدیم کرج، اتوبان تهران- ساوه، جاده قدیم ساوه، جاده احمدآباد مستوفی، جاده شهریار، بزرگراه کمربندی دوم تهران، پالایشگاه نفت تهران، کارخانه­‌های بسیاری نظیر ایران خودرو دیزل، سایپا، شیرپاستوریزه تهران، و شهرک­‌های‌صنعتی متعدد این منطقه را تهدید می کند، پس باید علاج واقعه را قبل از وقع کرده و برای برداشت های بی حساب و کتاب و نیز حق آبه دشت های جنوبی تهران از سد ماملو فکری کرد.