جشنواره خوارزمی؛ نخبه‌پروری یا دلزدگی دانش‌آموزان از پژوهشگری؟

به گزارش پایگاه خبری “ججین” به نقل از خبرگزاری تسنیم، پس از تدوین و ابلاغ سند تحول بنیادین، تلاش شد تا نظام تعلیم و تربیت کشور که سال‌ها درگیر حافظه محوری است با تغییر جهت به سمت پرورش خلاقیت دانش‌آموزان حرکت کند و در این رابطه صرف نظر از وضعیت کیفیت آموزش در کلاس‌های درس و محتوای کتاب‌های درسی دانش‌آموزان که تا چه اندازه در بحث تربیت دانش‌آموزان خلاق موفق عمل کرده‌اند، تلاش شده با برگزاری جشنواره جابربن حیان و خوارزمی از دانش‌آموزان پژوهشگر و خلاق حمایت شود.

جشنواره خوارزمی که با هدف  ارج نهادن به مقام پژوهشگران، مخترعان و شناسایی، تقدیر و حمایت از استعدادها‌ی جوان در زمینه‌های مختلف علمی وفناوری هر سال برگزار می‌شود در مواردی عجیب منجر به دلزدگی دانش‌آموزان از پژوهش یا خروج آنها از ایران و ادامه تحصیل در کشورهای اروپایی شده است.

* دو دوره شرکت در جشنواره خوارزمی و حالا خروج از کشور

محمد دانشجوی رشته نرم افزار که در ایام دانش‌آموزی دو دوره در جشنواره خوارزمی شرکت کرده است، می‌‌گوید:  هر بار بنا به دلایلی طرحم رد شد، حالا هم موفق شده‌ام از دانشگاهی در یکی از کشورهای اروپایی برای تحصیل پذیرش بگیرم و قصد خروج از ایران را دارم.

محمد ماجرای دو دوره حضورش در جشنواره خوارزمی را اینگونه تعریف می‌کند:

« سال اول که در جشنواره خوارزمی حضور یافتم مقاله‌ای را ارائه کردم که تا مرحله بررسی وزارت علوم پیش رفت اما در این مرحله اعلام کردند، مقاله‌ام در حد دانشجویی است و از یک دانش‌آموز پذیرفته نیست بنابراین هیچ رتبه‌ای به مقاله ندادند. پس از آن چند مقاله و طرح دیگر داشتم اما چون خاطره خوشی از جشنواره نداشتم تصمیم گرفتم تا در آن شرکت نکنم.

در دوره پیش دانشگاهی مجدد، اختراع جدیدم را در جشنواره شرکت دادم، این اختراع در رابطه با تجهیزات آزمایشگاهی بود و یک  هفته در دانشکده میکروبیولوژی دانشگاه تهران مورد بررسی و استفاده قرار گرفت و تاییدیه‌ای را هم به من دادند.

اختراع جدیدم، دستگاه آزمایشگاهی بود که ۵ دستگاه آزمایشگاهی دیگر را در خود جای می‌داد و با حداکثر ۵ میلیون تومان قابل خریداری بود در حالیکه خرید هر یک از این دستگاه‌ها به صورت مجزا هزینه بسیاری را داشت، همچنین این دستگاه، فرآیندی را در مراحل آزمایش که به طور معمول سه ساعت به طول می‌انجامید را در دو دقیقه انجام می‌داد.

طرحم را در جشنواره خوارزمی شرکت دادم و تا مرحله وزارت علوم هیچ ایرادی به ما نگرفتند و در لیستی که در دانشکده شهید رجایی مشاهده کردیم در بخش شایستگی طرح‌های اول رتبه دوم را  کسب کرده بودم اما در مرحله داوری وزارت علوم جزو رتبه‌های یک تا سه در بخش زیست شناسی و پزشکی نبودم.

اینبار پس از رد طرحم در مرحله داوری وزارت علوم به دنبال علت ماجرا رفتم اما در پاسخ به من گفتند که روش ساخت دستگاه شما را داریم و چه نیازی به آن است؟ بعد از شنیدن این صحبت ها تصمیم گرفتم تا از دانشگاه‌های خارجی پذیرش بگیرم و کشوری که با درخواست من موافقت کرد را انتخاب کرده‌ و قرار است از ایران خارج شوم.

دلیل رد دستگاه را رعایت نکردن استانداردهای آزمایشگاهی عنوان کرده بودند در حالیکه استانداردهای آزمایشگاهی جزو ابتدایی ترین اصول ساخت یک دستگاه است و این سوال مطرح است که آیا داوران قبل از مرحله بررسی وزارت علوم شناخت کافی از استانداردها نداشتند که طرح من را برای رفتن به مراحل بالاتر تایید کردند؟»

یکی دیگر از دانش‌آموزان که در جشنواره خوارزمی شرکت کرده است در رابطه با مراحل داوری جشنواره می‌گوید: «در مرحله کشوری سال گذشته، حدود ۹۷ طرح از دانش‌آموزان تهران برای داوری مرحله کشوری به عنوان طرح‌های منتخب به وزارت علوم فرستاده شدند اما در نهایت حدود ۶۰ طرح در مرحله نهایی بررسی شدند و هنوز تکلیف بیش از ۳۰ طرح دیگر که گُم شده‌اند همچنان مشخص نیست و پیگیری ما هم به نتیجه‌ای نرسیده است.»

* هزینه‌های چندین میلیونی برای کسب رتبه در جشنواره خوارزمی

برخی کارشناسان معتقدند که جشنواره خوارزمی علاوه بر شناسایی و معرفی برخی از دانش‌آموزان نخبه و پژوهشگر می‌تواند بستری را برای تنفر سایر دانش‌آموزان پژوهشگر از موضوع پژوهش فراهم کند به‌گونه‌ای که هر سال تعداد شرکت‌کنندگان آن کاهش می‌یابد و از سال گذشته ۷ هزار نفر کاهش داشته است.

محمد علی دشتی پور مدیر پژوهش سراهای دانش آموزی شهر تهران با بیان اینکه برخی گزارش‌ها از هزینه بیش از صد میلیون تومانی برای برخی پروژه‌های تحقیقاتی حکایت دارد، درباره جشنواره خوارزمی عنوان می‌کند: معمولاً طبقه مالی ضعیف به دلیل وجود هزینه‌های بالای پژوهش از طرفی و نحوه داوری و اجرای جشنواره خوارزمی که احتیاج به گذراندن چند دوره مشاوره و تحمل هزینه دارد از سوی دیگر، نمی‌توانند در این جشنواره حضور داشته باشند بنابراین نخستین آفت جشنواره خوارزمی مطالبه یک اثر علمی و عملیاتی بدون مشابه در سطوح دکتری داخل و خارج از کشور از یک دانش آموز ۱۶ ساله است، این مسئله باعث می‌شود دانش‌آموزان برای کسب افتخار به مرحله‌های بسیار سخت افتاده و گرفتار مشکلات برداشت‌های علمی دیگران شوند.

وی افزود: بسیاری از دانش‌آموزان به دلیل رد شدن در جشنواره به شدت افسرده و نسبت به جامعه و کشور بدبین شده اند، ثبات در تیم اجرایی برگزارکننده و هسته‌های مرکزی داوری در سال‌های اخیر در بخش کشوری با وجود اعتراضات بسیار و مشکلات جدی در بحث داوری، عدم بررسی تخصصی آثار در مرحله آخر وزارت علوم، ترس از لو رفتن طرحهای دانش آموزی، عدم پاسخ مناسب تیم اجرایی به شبهات و شایعاتی مبنی بر وجود برخی مشکلات داوری‌ها، تشکیل مراکز و سایت‌های کاسب کارانه حول این جشنواره برخی از مشکلات جدی هستند.

telegram.me/jajinnews