پیچ و خم های ورزش باستانی کشتی در ایران

به گزارش پایگاه خبری “ججین“، ورزش کشتی در کشور ما همواره از محبوبیت خاصی برخوردار بوده است که ریشه در تاریخ و سنت ایرانیان دارد و به نوعی به عنوان ورزش ملی شناخته می شود. کشتی در دوران صفویه و زندیه با سبک های مختلف ملی و محلی در میان مردم رواج پیدا کرد. به طوری که در زمان قاجاریه شخصی را برای توسعه این ورزش برگزیدند و در هر شهر، صدها پهلوان کشتی وجود داشت که در روزهای تعطیل در میادین شهر کشتی می گرفتند که در همین دوران مسابقات کشتی پهلوانی که بعدها به صورت یک سنت همه ساله برای معرفی بهترین کشتی گیر درآمد، برگزار می شد.

کشتی آزاد در ایران از میان سبک‌های بین‌المللی کشتی، محبوب‌ترین روش به شمار می‌رود. باشگاه پولاد نخستین باشگاه ورزشی در ایران است که در ۱۳۰۰ خورشیدی به وسیله حسین رضی زاده (آقاشریف) در خیابان شاهپور (وحدت اسلامی) تأسیس شد. در حالی که در ۱۳۱۸ خورشیدی مقررات بین‌المللی کشتی مطرح شد و تغییر و تحولاتی در شیوه کشتی گرفتن و لباس کشتی گیران ایجاد کرد.

از ۱۹۵۱ میلادی که مسابقه های کشتی آزاد قهرمان جهان پایه گذاری شده است، تیم ملی کشتی آزاد ایران به جز در چهار دوره همواره حضوری فعال و به طور نسبی موفقیت آمیز داشته است. ایران در ۱۹۶۱، ۱۹۶۵، ۱۹۹۸ و ۲۰۰۲ میلادی موفق به کسب مقام قهرمانی جهان شد و تنهادر ۳۵ دوره حضور ۱۰۹ مدال (۴۰ مدال طلا، ۳۷ نقره و ۳۲ برنز) کسب کرده است که از لحاظ مرغوبیت مدال در مکان دوم برترین کشورهای تاریخ این رقابت ها قرار دارد.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به بهانه سالروز تولد غلامرضا تختی  که به عنوان روز کشتی نامگذاری شده است؛  به بررسی مهمترین ادوار سرنوشت ساز و افتخار آفرین مسابقات کشتی آزاد قهرمان جهان پرداخته و کوشیده به طور مختصر به برجسته ترین دوره هایی که کشتی ایران رتبه های اول تا سوم را کسب کرده است، اشاره کند.

 دوره اول (۱۹۵۱، هلسینکی- فنلاند) 
در نخستین حضور، محمود ملاقاسمی در وزن اول و غلامرضا تختی در وزن ششم صاحب مدال نقره شدند و مهدی یعقوبی در وزن دوم و عبدالله مجتبوی در وزن پنجم مدال برنز بر گردن آویختند. تیم ما با این چهار مدال به عنوان سوم جهان دست یافت.

 دوره دوم (۱۹۵۴، توکیو- ژاپن) 
نخستین مدال های طلای کشتی ایران در مسابقات جهانی ۱۹۵۴ میلادی به دست آمد. جهانبخت توفیق و عباس زندی ۲ مدال طلای با ارزش کسب کردند و محمد علی فردین هم موفق به کسب یک مدال نقره شد. با این ۲ طلا و یک نقره، تیم ایران عنوان دوره پیش را تکرار کرد.

 دوره سوم (۱۹۵۷، استانبول- ترکیه) 
غلامرضا تختی در این دوره با صعود به فوق سنگین (۸۷+) نتوانست موفقیت های گذشته را تکرار کند و خیلی زود حذف شد. در عوض نبی سروری کشتی گیر جوان آن زمان ایران فاتح مدال طلای وزن ششم و ستاره مسابقات شد. حسین ملاقاسمی هم که برای نخستین بار دو بنده تیم ملی کشتی آزاد را به تن کرده بود در وزن سوم صاحب گردن آویز نقره شد. برای سومین بار پیاپی تیم ایران بر سکوی سوم جهان قرار گرفت.

 دوره پنجم (۱۹۶۱، یوکوهاما- ژاپن) 
با شکوه ترین حضور ایران در تاریخ مسابقات کشتی آزاد قهرمانی جهان در یوکوهاما رقم خورد. تیم ایران با ترکیبی از با تجربه ها و جوان ها توانست با پنج مدال طلای محمد ابراهیم سیف پور، محمدعلی صنعت کاران، امامعلی حبیبی، منصور مهدی زاده و غلامرضا تختی و یک نقره نصرالله سلطانی نژاد در کنار برنز حمید توکل به مقام قهرمانی جهان دست یابد.

 دوره ششم (۱۹۶۲، تولیدو- آمریکا) 
تیم ما در تولیدو، اقتدار یوکوهاما را نداشت و با کسب ۲ مدال طلا به وسیله امامعلی حبیبی و منصور مهدی زاده و ۲ مدال نقرهمحمد خادم ازغدی و غلامرضا تختی به مقام سوم جهان رسید. تختی در فینال با الکساندر مدوید جوان کشتی گرفت و مساوی کرد اما به علت ۲۰۰ گرم اضافه وزن نسبت به حریف، بازنده شد.

دوره هشتم (۱۹۶۵، منچستر- انگلستان) 
تیم ایران در حضور تمامی بزرگان کشتی جهان، برای دومین بار قهرمان جهان شد. این در حالی بود که پیش از سفر امید چندانی به موفقیت این تیم وجود نداشت. با این حال، کشتی گیران ایران با تمام قدرت جنگیدند که حاصل آن سه مدال طلای موحد، سیف‌ پور و مهدی زاده و ۲  مدال نقره صنعت کاران و محمدعلی فرخیان بود. تختی در این دوره هم غایب بود.

 دوره دهم (۱۹۶۷، دهلی نو- هند)

ابوطالب طالبی در این دوره، یک بار دیگر در وزن دوم مدال برنز گرفت و در وزن چهارم عبدالله موحد برای سومین سال پیاپی قهرمان جهان شد. بقیه کشتی گیران ایرانی بی مدال ماندند و تیم ایران در مکان سوم جهان ایستاد.

 دوره یازدهم (۱۹۶۹، ماردل پلاتا- آرژانتین) 
از این سال، ‌مسابقه های کشتی از هشت وزن به ۱۰ وزن ارتقاء یافت و برای نخستین بار وزن های ۴۸ و ۱۰۰+ کیلوگرم ایجاد شد. تیم ایران توانست طبق مقررات جدید موفق عمل کند. ابراهیم جوادی در ۴۸ کیلو و عبدالله موحد در ۶۸ کیلو صاحب مدال طلا شدند. محمد قربانی در ۵۲ کیلو و شمس الدین سیدعباسی در ۶۲ کیلو به مدال نقره رسیدند و ابوطالب طالبی در ۵۷ کیلو و ابوالفضل انوری در ۱۰۰+ کیلو صاحب گردن آویز برنز شدند. در چهار وزن دیگر کشتی گیران ما از کسب امتیاز بی نصیب ماندند تا با وجود کسب ۶ مدال، ایران پس از شوروی و آمریکا در مکان سوم جهان بایستد.

 دوره دوازدهم (۱۹۷۰، ادمونتون- کانادا) 
از لحاظ کسب مدال طلا نسبت به دوره قبل موفق تر بودیم. ابراهیم جوادی طلای خود در ۴۸ کیلو را تکرار کرد. شمس الدین سیدعباسی این بار با شایستگی بر سکوی نخست ایستاد و عبدالله موحد ششمین طلای پیاپی خود را تصاحب کرد تا جاودان شود. علاوه بر سه مدال طلا، محمد فرهنگ دوست در وزن ۷۴ کیلوگرم مدال نقره گرفت و محمد قربانی هم در وزن ۵۲ کیلو برنده مدال برنز شد. ایران مانند دوره پیش پس از شوروی و آمریکا بر سکوی سوم جهان قرار گرفت.

 دوره سیزدهم (۱۹۷۱، صوفیه- بلغارستان) 
صوفیه برای عبدالله موحد و کشتی ایران میعادگاهی تلخ بود. قهرمان شش ساله جهان و المپیک تنها با یک باخت به کیکووادا از ژاپن در مکان چهارم قرار گرفت. ابراهیم جوادی باز هم طلا گرفت. محمد قربانی این بار موفق تر ظاهر شد و به مدال طلا دست یافت. شمس الدین سیدعباسی و محمد فرهنگ دوست به ترتیب صاحب نشان نقره و برنز شدند تا با وجود ناکامی طلایی ترین قهرمان ایران، همچنان در مکان سوم جهان باقی بمانیم.

 دوره چهاردهم (۱۹۷۳، تهران- ایران) 
تهران پس از ۱۹۵۹ میلادی برای دومین بار میزبان آزادکاران جهان شد. هرچند در این مسابقات سه مدال طلا و یک برنز کسب کردیم اما پس از شوروی در مکان دوم جهان قرار گرفتیم. ابراهیم جوادی که از ۴۸ کیلو به ۵۲ کیلو آمده بود، نخستین طلایی تیم ایران بود. محسن فرح وشی در ۵۷ کیلو و منصور برزگر در ۷۴ کیلو نیز بر سکوی قهرمانی ایستادند و یک برنز هم به وسیلهمحمدرضا نوایی در ۶۲ کیلو بدست آمد.

 دوره هجدهم (۱۹۷۸، مکزیکوسیتی- مکزیک) 
با انتصاب مجدد سیدمحمد خادم به عنوان رئیس فدراسیون کشتی ایران که کارآمدترین فرد در این پست محسوب می شد، کشتی ایران جانی دوباره گرفت و توانست تا رده سوم جهان صعود کند. در این دوره هر چند صاحب طلا نشدیم اما ۲ مدال نقره به وسیله محمدحسین محبی در ۷۴ کیلو و رضا سوخته سرایی در ۱۰۰+ کیلو کسب کردیم. محمد بزم آور در ۴۸ کیلو و محمد رضایی در ۶۲ کیلو هم ۲ مدال برنز کسب کردند.

 دوره نوزدهم (۱۹۷۹، سان دیه گو- آمریکا) 
به دلیل وقوع انقلاب اسلامی و قطع ارتباط سیاسی با آمریکا، برای نخستین بار تیم ملی کشتی آزاد ایران در مسابقات جهانی حضور نیافت. البته ۱۲ داور ایرانی در رقابت ها حضور داشتند. سال بعد هم که المپیک ۱۹۸۰ میلادی در مسکو برگزار شد با تحریم المپیک به وسیله ایران، کشتی گیران هم از حضور در این مسابقه باز ماندند.

 دوره بیست و دوم (۱۹۸۳، کی یف- اوکراین) 
در حالی که تیمی بسیار پرامید به مسابقات اعزام شده بود، نتوانست در رقابت ها شرکت کند. دلیل شرکت نکردن تیم هم این بود که در مسابقات کشتی فرنگی، ‌که قبل از مسابقه های کشتی آزاد برگزار شده بود، یک کشتی گیر ایرانی به علت نداشتن اطلاع و آگاهی با حریفی از رژیم صهیونیستی مبارزه کرد و به پیروزی رسید. به همین دلیل به دستور وزارت امور خارجه این تیم به ایران باز گردانده شد. در کی یف، قبل از شروع مسابقه ها علیرضا سلیمانی به نفع سوخته سرایی کنار رفت و سوخته سرایی هم که امید زیادی به کسب مدال طلا داشت نتوانست در رقابت ها حضور یابد.

 دوره بیست و چهارم (۱۹۸۶، بوداپست- مجارستان) 
مجارستان برای دومین سال متوالی میزبان مسابقات جهانی شد. از آنجا که تیم کشتی ایران سه هفته قبل از آن در بازی های آسیایی سئول شرکت کرده بود، دبیرکل وقت کمیته ملی المپیک در یک تصمیم عجیب دستور به عدم شرکت تیم ملی در مسابقه های جهانی داد تا سومین غیبت ایران در این رویداد صورت گیرد.

 دوره بیست و پنجم (۱۹۸۷، کلرمون فران- فرانسه) 
تیم کشتی آزاد ایران به بهانه صادر نکردن روادید از طرف سفارت فرانسه در تهران در مسابقات حضور نیافت.

 دوره بیست و هشتم (۱۹۹۱، وارنا- بلغارستان) 
تیم ایران با ترکیبی از جوانان و با تجربه ها توانست به مقام سوم جهان دست یابد تا باز هم در میان بزرگان کشتی آزاد جهان قرار گیرد. امیررضا خادم با شکست کنی ماندی قهرمان المپیک ۸۸ و جهانی ۸۹ به مقام قهرمانی وزن ۷۴ کیلوگرم رسید. اویس ملاح هم در ۵۷ کیلو مدال برنز گرفت. علیرضا سلیمانی هرچند محمود دمیر از ترکیه را شکست داد اما به عنوانی بهتر از چهارمی دست نیافت.

دوره سی و یکم (۱۹۹۵، آتلانتا- آمریکا) 
رسول خادم یک بار دیگر با شکست خادارتسف قهرمان جهان شد. غلامرضا محمدی و اکبر فلاح به مدال نقره رسیدند و عباس جدیدی یک مدال برنز کسب کرد تا تیم ایران پس از ۱۹۷۳ میلادی بار دیگر نایب قهرمان جهان شود.

 دوره سی و دوم (۱۹۹۷، کراسنویارسک- روسیه) 
تیم ایران با مربیگری امیررضا خادم پس از سال ها توانست صاحب ۲ مدال طلا شود. محمد طلایی در ۵۸ کیلو و عباس حاج کناری در ۶۳، قهرمان جهان شدند و علیرضا حیدری در ۸۵ کیلو به مدال برنز رسید و تیم ما در رده سوم جهان قرار گرفت.

 دوره سی و سوم (۱۹۹۸، تهران- ایران) 
پس از ۲۳ سال انتظار یک بار دیگر قهرمان جهان شدیم. علیرضا دبیر، علیرضا حیدری و عباس جدیدی طلایی‌های تیم ایران بودند.عباس حاج کناری و رسول خادم به مدال نقره رسیدند و غلامرضا محمدی روی یک غافلگیری از دریافت طلا بازماند و صاحب مدال برنز شد. تیم ایران با اختلاف ۱۰ امتیاز بر سکوی قهرمانی نشست.

دوره سی و پنجم (۲۰۰۱، صوفیه- بلغارستان) 
مسابقات ۲۰۰۱ میلادی ابتدا قرار بود در نیویورک برگزار شود که به علت وقوع حوادث ۱۱ سپتامبر با سه ماه تأخیر در صوفیه بلغارستان برگزار شد. همانند دوره پیش دست ما از طلا کوتاه ماند. سه مدال نقره که به وسیله علیرضا دبیر (قهرمان المپیک ۲۰۰۰ سیدنی)، بانک نورزاد و امیر توکلیان به دست آمد و عنوان سوم تیمی دستاورد ما از این رقابت ها بود.

 دوره سی و ششم (۲۰۰۲، تهران- ایران) 
تهران میزبان کشتی گیران آزادکار جهان شد. همانند ۱۹۹۸ میلادی تیم ایران بالاتر از روسیه به مقام قهرمانی جهان رسید، البته این بار برخلاف آن سال تنها یک مدال طلا کسب شد. مهدی حاجی زاده کشتی گیر جوان مازندرانی با اجرای کلکسیونی از فنون کشتی در مبارزاتش به مقام قهرمانی رسید. علیرضا دبیر و علیرضا حیدری دوم شدند و مجید فدایی و محمد طلایی بر سکوی سوم جهان ایستادند.

دوره سی و هفتم (۲۰۰۳، نیویورک- آمریکا) 
شهر نیویورک که در ۲۰۰۱ میلادی میزبانی را از دست داده بود ۲ سال بعد عهده دار این مسئولیت شد. تیم ایران که برای دریافت روادید راه پر پیچ و خمی را پیموده بود با تیمی خسته در مسابقات حضور یافت و باز هم نتوانست از عنوان قهرمانی سال قبل خود دفاع کند. برای تیم ما علیرضا حیدری به مدال نقره دست یافت. محمد اصلانی و علیرضا رضایی هم بر سکوی سوم جهان ایستادند.

 دوره سی و نهم (۲۰۰۶، گوانگ ژو – چین) 
تیم ملی کشتی آزاد ایران که در دوره قبل تنها به یک مدال برنز به وسیله مراد محمدی در وزن ۶۰ کیلوگرم دست یافته بود با چند تغییر عازم گوانگ ژو چین شد. چندی قبل از این مسابقات محمدرضا یزدانی خرم جانشین محمدرضا طالقانی در صدر فدراسیون کشتی شده بود و منصور برزگر به عنوان مدیر تیم های ملی در صدر تیم قرار گرفته بود. در این دوره، مراد محمدی موفق شد با شکست مایک زادیک آمریکایی به مدال طلای وزن ۶۰ کیلوگرم دست یابد. علی اصغر بذری که چندین سال منتظر فرصت برای خودنمایی بود مدال نقره وزن ۷۴ کیلوگرم را از آن خود کرد. رضا یزدانی جوان مازندرانی تیم ملی هم درخشش زیادی از خود نشان داد و تنها با قبول باخت مقابل ساجید ساجیدف (قهرمان جهان) به مدال برنز ۸۴ کیلوگرم دست یافت. علیرضا حیدری کاپیتان با سابقه تیم ملی در ۹۶ کیلوگرم خوب کشتی گرفت اما به مدالی دست نیافت. فردین معصومی هم در ۱۲۰ کیلوگرم بر سکوی سوم ایستاد تا تیم ایران با این نتایج به مقام نایب قهرمانی جهان دست یابد.

دوره چهل و دوم (۲۰۰۹، هرنینگ-دانمارک)

تیم ملی کشتی ایران با تصاحب یک نشان طلا و یک مدال برنز مسابقات کشتی آزاد قهرمانی جهان ۲۰۰۹، توانست جایگاه سوم این دوره از رقابت‌ها را برای خود مسجل سازد تا با وجود رشدی چهار پله‌ای نسبت به مسابقات قهرمانی جهان آذربایجان اما همچنان به سبب عدم برآورده کردن توقعات و ناکامی بیشتر ستاره‌های ایران با انتقادات فراوانی همراه باشد. در پایان مسابقات کشتی آزاد قهرمانی جهان، تیم ملی ایران با مدال طلای مهدی تقوی در ۶۶ کیلوگرم، نقره فردین معصومی در ۱۲۰ کیلوگرم و برنزصادق گودرزی در ۷۴ کیلوگرم و در نهایت کسب ۴۰ امتیاز، پس از روسیه و آذربایجان بر سکوی سومی جهان ایستاد.

دوره چهل و چهارم (۲۰۱۱،  استانبول-ترکیه)

تیم ملی کشتی آزاد ایران، با تصاحب ۲ مدال طلا، یک نقره و یک برنز و تنها با اختلاف ۲ امتیاز پس از تیم روسیه به مقام نایب قهرمانی پیکارهای کشتی آزاد قهرمانی ۲۰۱۱ میلادی بزرگسالان جهان در استانبول ترکیه دست یافت. برای تیم ملی ایران ۲ مدال طلای با ارزش یه وسیله مهدی تقوی در ۶۶ کیلوگرم و رضا یزدانی در ۹۶ کیلوگرم به دست آمد و با احتساب مدال نقره صادق گودرزی در ۷۴ کیلوگرم و برنز حسن رحیمی در ۵۵ کیلوگرم با ۴۱ امتیاز نایب قهرمان جهان شد و چهار سهمیه المپیک را هم به دست آورد. علیرضا گودرزی و مصطفی آقاجانی، عناوین هفتم و دهم وزن‌های ۸۴ و ۶۰ کیلوگرم را نصیب خود کرده‌اند؛ البته اگر فردین معصومی در حد انتظار ظاهر می‌شد، ایران می‌توانست پس از سال‌ها قهرمانی را از روسیه بگیرد.

دوره چهل و ششم (۲۰۱۳،  بوداپست-مجارستان)

تیم کشتی آزاد ایران با ۲ مدال طلای حسن رحیمی و رضا یزدانی در وزن ۵۵ و ۹۶ کیلو گرم، نقره عزت الله اکبری در وزن ۷۴ کیلو گرم و ۲ مدال برنز مسعود اسماعیل پور و احسان لشگری در وزن های ۶۰ و ۸۴ کیلو گرم برای پنجمین بار قهرمان جهان شد. تیم ایران با این قهرمانی پس از ۴۸ سال در خارج از خانه قهرمان جهان شد که برای سومین بار خارج از خانه به این مهم رسید. مسابقه‌های جهانی ۱۹۶۱ یوکوهاما، ۱۹۶۵ منچستر، ۱۹۹۸ تهران و ۲۰۰۲ تهران چهار عنوان قهرمانی پیشین ایران در مسابقه‌های جهانی است.