نقش کلیدی مسلم بن عقیل در نگاه امام حسین(ع)

به گزارش پایگاه خبری “ججین“، حسن جمشیدی خراسانی در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص نقش اخلاق‌گرایی در حرکت مسلم‌ بن عقیل اظهار کرد: تمامی ابزارهایی که مسلم بن عقیل برای اهدافش از مکه تا کوفه استفاده می‌کند، گواه بر این است که ذره‌ای پا از حوزه اخلاق و شریعت بیرون نمی‌گذارد و من معتقدم چنین افرادی خود منادی و احیاگر اخلاق بوده‌اند و تفاوت چنین شخصیت‌هایی با کسانی که از دین به عنوان ابزار بهره می‌جویند؛ هم چون معاویه و ابن زیاد که نماز را نیز به جا می‌آوردند، در همین نکته است.

نگاهی به دورنمای تاریخی مسلم بن عقیل

وی عنوان کرد: در یک دورنمای تاریخی می‌توان گفت همه اطلاعاتی که از شخصیت مسلم‌بن عقیل؛ از سرداران باوفای امام حسین(ع) داریم، تقریبا از ماجرا کربلا به بعد است. بنابراین از زمانی که امام حسین(ع) در مکه حضور داشتند و در جریان دعوت اهل کوفه، با نام و عنوان مسلم آشنا می‌شویم و نسبت به زندگی قبل از آن چندان اطلاعات دقیقی نداریم. الا این که اهل سنت از ایشان به عنوان تابعین بزرگ یاد کردند و می‌توان به شان و منزلت مسلم بن عقیل پی برد.

این پژوهشگر و مدرس فلسفه بیان کرد: برخی می‌گویند سن مسلم در جریان کربلا ۲۷ سال بوده است. اما با توجه به این که اولا ایشان در جنگ صفین شرکت کرده و در کنار حضرت امیر(ع) و نیز از یاران با وفای امام حسن(ع) بوده، حتی بر طبق برخی منابع، در بعضی از فتوحات آفریقا نیز شرکت کرده است، ثانیا از آن‌جا که دو فرزند ایشان که در کربلا به شهادت رسیدند، در سنین ۲۶ و ۲۷ سال بوده‌اند و از همه مهم‌تر با توجه به پختگی و مهارت ایشان،  به احتمال بسیار زیاد سن ایشان بالای۵۰ سال است.

جمشیدی خراسانی ضمن اشاره به این که در مورد مادر، همسر و تعداد فرزندان ایشان نیز اختلاف نظر وجود دارد، تصریح کرد: در مجموع باید گفت ما اطلاعات قابل اعتماد و وسیعی پیش از حادثه کربلا از مسلم بن عقیل نداریم. از زمانی که امام حسین(ع) وارد مکه می‌شوند، نامه‌ از طرف کوفیان به آن حضرت می‌رسد و از ایشان می‌خواهند به سمت کوفه آیند. در این جریان، مسلم به عنوان نماینده از طرف امام حسین(ع) در کوفه حکم گرفته و در پانزدهم رمضان سال ۶۰ از مکه به سمت مدینه و از آن‌جا به کوفه می‌رود و تقریبا پنجم ذی‌الحجه وارد کوفه می‌شود.

نقش کلیدی مسلم در نگاه امام حسین(ع)

وی اضافه کرد: می‌توان گفت از پانزدهم رمضان سال ۶۰ شخصیت مسلم برای ما آشکار شده و اطلاعات بسیار خوبی در مورد او وجود دارد. ضمنا انتخاب مسلم توسط امام حسین(ع) بیان‌گر نقش کلیدی ایشان در نگاه آن حضرت است و به عقیده من مسلم را باید در کنار علی اکبر و ابالفضل و زینب(س) قرار داد و او جزو شخصیت‌های کلیدی حادثه کربلا است.

این پژوهشگر و مدرس فلسفه افزود: با توجه به مکاتبات بسیار زیادی که از کوفه صورت می‌گیرد و نیز نظر به معرفت و شناختی که امام حسین(ع) از کوفیان داشته‌اند، آن حضرت به دنبال فردی می‌گردد که به عنوان نماینده خود به این شهر بفرستد. لذا ایشان به دنبال شخصی است که یکم امین؛ دوم نماینده واقعی آن حضرت؛ سوم پخته و کارآمد؛ چهارم شجاع؛ پنجم دارای تحلیل بسیار خوب و جامع از اوضاع و احوال؛ ششم دارای شناخت خوب نسبت به کوفه باشد و از همه مهم‌تر آن که کوفیان نیز او را بشناسند. بدین جهت بهترین گزینه در میان اطرافیان، مسلم بن عقیل خواهد بود که از شخصیت ممتازی در بین یاران امام حسین(ع) برخوردار است.

جمشیدی خراسانی خاطرنشان کرد: مسلم بن عقیل فردی است که در همراهی با برادر آن حضرت یعنی امام حسن مجتبی(ع) میزان وفاداری و تعهد خود را نشان داده است و نیز حضور او در جنگ صفین در برابر سپاه معاویه، بیان‌گر رشادت و شجاعت اوست. لذا شجاعت ایشان نیز معروف و مشهور و این موضوع حاکی از آن است که  همگی او را به شجاعت می‌شناختند؛ چنان که پدرش عقیل را به عنوان نساب‌العرب می‌شناختند.  بنابراین، این که برخی از متون نقل کرده‌اند که ایشان نامه‌ای به امام حسین(ع) مبنی بر بازگشت می‌نویسد و امام این موضوع را ناشی از ترس مسلم می‌بیند، چندان صحیح نیست و با شخصیتی که ما از مسلم می‌شناسیم ناسازگار است. پس نه مسلم چنین نامه‌هایی را نوشته و نه امام حسین(ع) به ایشان چنین پاسخ‌هایی را داده است و لذا نه مستند، نه قابل اعتماد و نه قابل اعتنا است.

رفتار مسلم بن عقیل، نمایان‌گر سلامت اخلاقی اوست

وی ضمن تاکید بر این که نماینده امام حسین در کوفه باید فردی امین باشد، تصریح کرد: امین بودن از دو جهت است؛ یکی این که بتواند آنچه را امام می‌خواهد، به مردم منتقل کند و دیگر آن که بتواند آنچه را مردم می‌خواهند، به آن حضرت انتقال دهد. چرا که او وکیل امام در کوفه است و نیز انتقال‌دهنده خواسته‌های مردم به امام حسین(ع). پس باید فردی زیرک، باهوش و فهیم باشد و مسلم چنین ویژگی‌هایی داراست.

این پژوهشگر و مدرس فلسفه ادامه داد: از سوی دیگر، انگیزه‌های مادی و نان به نرخ روز خوردن یک صفت بارز شده بود. پس فضای موجود در آن زمان، فضایی است که با اندک پولی می‌توانند افراد را بخرند یا بفریبند و چه بسیار افرادی که با چنین بهای اندک خود را ‌فروختند. اما آنچه را که مسلم به دست آورده بود، به بهای ارزانی نبود که به راحتی از دست دهد. لذا تسلیم نشد و به تعهد و پیمانی که بسته بود، پای‌بند ماند و این حاکی از سلامت اخلاقی ایشان است.

مسلم؛ الگوی دین‌ورزانی که می‌خواهند سیاست پیشه کنند

جمشیدی خراسانی همچنین در خصوص نیاز به تسری اخلاق‌گرایی مسلم در جامعه امروز گفت: جایگاهی که مسلم نزد امام حسین(ع) دارد از یک طرف؛ و نیز نقشی که می‌تواند در ماجرای کربلا و جلب امام به سمت کوفه داشته باشد، از طرف دیگر حائز اهمیت است و مسلم می‌توانست مانند بسیاری از آنان که قبایی برای دنیا و پست و منصبی برای حکومت و حاکمیت دوخته بودند، به بهترین شکل از این موقعیت استفاده کند؛ اما چنین نکرد و به عقیده من این امر مساله مهمی است که ایشان بتواند از دین خود در برابر بسیاری از مسائل مادی و پیشنهادهای فریبنده که مطرح بود، دفاع کند.

وی ضمن اشاره به این که مسلم نمونه بارزی از ویژگی دنیاگریزی و آخرت‌گرایی است، خاطرنشان کرد: مسلم اهداف مقدسی داشت و هرگز ذره‌ای برای پیش‌برد اهداف ارزشمند امام(ع) از مال و منال سوء استفاده نکرد. به علاوه، نکته جالبی که در زندگی مسلم وجود دارد و به صراحت بیان کرده‌اند، این است که گفته می‌شود ایشان وارد کوفه شد و هفتصد درهم از شخصی قرض گرفت. در هنگام صدور حکم و قرار قتل، ایشان فرمود اسب و شمشیر و زره من را بفروشید و قرض آن طلبکار را بدهید. بنابراین، نمی‌توانید اهداف مقدسی داشته باشید و برای این اهداف مقدس، از ابزار نامقدس استفاده کنید و مسلم یاری با وفا برای امام حسین و مدافعی سرسخت از قلمرو دین بود و لذا ایشان الگوی قابل توجهی است برای دین‌ورزانی که می‌خواهند سیاست پیشه کنند.