۵۱ سال حضور الواح هخامنشی در امریکا به روایت “ارفعی”

به گزارش پایگاه خبری “ججین”  ، جدا از همه‌ی این‌ها شاید باید نخستین تبریک برای این اتفاق را به دکتر عبدالمجید ارفعی گفت،کسی که حدود ۵۰ سال چه زمانی که با استادش مطالعه، پژوهش و خوانش روی این آثار را آغاز کرد و چه زمانی که به عنوان آگاه ایران به دادگاه آمریکا رفت تا گواهی دهد که الواح هخامنشی وسیله‌ی تجارت نیستند و به فرهنگ و اداب و رسوم مردم ایران ربط دارند و چه حالا که تلاش می‌کند تا نتایج سال‌ها مطالعاتش از این کتیبه‌ها را منتشر کند.

و حتما به همین دلیل است که نه تنها برخی الواح هخامنشی را فرزندان او می‌دانند، بلکه خودش هم گل‌نوشته‌های هخامنشی را نور چشمی‌های خود می‌داند.

عبدالمجید ارفعی، که از زمان انتشار خبر رد مصادره الواح هخامنشی توسط دیوان عالی امریکا، به گفته‌ی خود به طور دائم با مسئولان میراث‌فرهنگی در ارتباط است تا اقدامات بعدی برای رفع مصادره و بازگشت الواح را به ایران انجام دهند، از اتفاقات ۵۱ سال پیش تا امروز با ایسنا گفت‌وگو می‌کند.

این پژوهشگر و مترجم زبان‌های باستانی می‌گوید:«در سال ۱۹۶۷ به عنوان دانشجو زیر نظر استادم “ریچارد هَلِک ” کار خوانش، مطالعه و بررسی از جنبه‌های گوناگون مانند حقوق کارگرها،راه‌ها و نام‌های الواح را آغاز کردم و حدود هشت سال زیر دست استادم کارآموزی کردم تا توانستم دکترای خود را در این زمینه بگیرم. زمانی که به ایران آمدم نیز با تعداد زیادی کتیبه‌ی نخوانده روبه رو شدم که کار مطالعه‌ی آن‌ها نیز آغاز شد.»

او با بیان این نکته که قرار بود بعد از درگذشت “ریچارد هلک”همه‌ی گل نوشته‌های هخامنشی منتقل شده به امریکا به ایران برگردانده شود، ادامه می‌دهد: «اما این اتفاق نیفتاد، چون با آغاز برگرداندن دور نخست این الواح که با سروصدای رسانه‌ای همراه بود، یک خانواده‌ی یهودی از این اتفاق سوءاستفاده کردند و باعث کند شدن روند بازگرداندن این آثار شدند.

در واقع از سال ۱۳۸۴ تا امروز درگیر این مساله شدیم، آن‌ها ادعایی بی اساس کردند و باعث شدند تا کتیبه‌ها توقیف شوند و دستور داده شود تا کتیبه‌ها تا زمان نتیجه نهائی رای دادگاه در دادنشگاه شیکاگو بمانند.»

وی اظهار می‌کند:«نتیجه رای دو دادگاه اول و دوم به ضرر ایران بود،اما خوشبختانه دادگاه سوم با تلاش‌های آقای مشکور در وزارت امورخارجه  به نفع ایران به پایان رسید و دادگاه چهارم نیز به نفع ایران بود، تا این‌که آن خانواده نسبت به آخرین رای دادگاه، درخواست استیناف داد و در نهایت نیز روز گذشته – چهارشنبه دوم اسفند – رای نهایی به نفع ایران صادر شد.»

مطالعه روی چه تعداد از این الواح انجام شده است؟

ارفعی در پاسخ به این پرسش که در مدت زمان حضور این الواح در دانشگاه شیکاگو آیا براساس قرار داد امضاء شده بین ایران و این دانشگاه، همه‌ی الواح مطالعه شدند، می‌گوید: «قبل از جنگ جهانی دوم، “جورج کمرون” مدتی روی نوشته‌های خزانه مطالعه کرد، اما با شروع جنگ جهانی دوم، استاد بزرگ به آلمان بازگشت و “هلک” به سربازی احضار شد، او بعد از پایان سربازی تا زمان مرگ یک تنه روی کتیبه‌ها مطالعه کرد.

اما قطعا یک نفر به تنهایی نمی‌تواند همه‌ی الواح را مطالعه و بررسی کند، بنابراین در آن زمان کار عکسبرداری و مستندنگاری از آثار آغاز شد، گرچه ایران درخواست کرده بود آثار به کشور باز گردانده شود اما آن‌ها این کار را انجام ندادند.»

او ادامه می‌دهد: «براساس توافق سال ۱۳۱۴ دانشگاه شیکاگو با دولت ایران، این دانشگاه باید دو نسخه از نتیجه هر مطالعه و کاری را که روی آثار انجام می‌داد، در اختیار ایران قرار دهد، اما متاسفانه به علت برخی مسائل در چند سال اخیر آن‌ها حاضر به انجام این کار نشدند.»

ارفعی که در سال ۱۳۹۴ «جایزه سرو ایرانی» را به پاس یک عمر کوشش در راه میراث فرهنگی و به خصوص خوانش این الواح گرفته است؛ همچنین در مورد نخستین اقداماتی که باید بعد از بازگشت الواح به ایران انجام شود، می‌گوید: «در حال حاضر فقط مطلع شده‌ایم که دادگاه مصادره‌ی الواح را رد کرده است، هنوز هیچ چیز دیگری در این زمینه منتشر نشده است، با توجه به تفاوت ساعت و شبانه‌روز در ایران و امریکا، نخست باید این اعلام رای به وکلای دو طرف ابلاغ شود و با اطلاع از مفاد جزئی‌تر این حکم، پیگیری‌ها برای بازگرداندن آثار انجام شود.

بنابراین با صادر شدن رای نهایی و از توقیف درآمدن کتیبه‌ها، باید به سرعت و از هر طریق چند نفر آشنا به الواح به دانشگاه شیکاگو رفته و بعد از شمارش و مستندنگاری و بسته‌بندی کردن آثار، آن‌ها را به ایران برگردانیم.

معتقدم باید در این کار سرعت در اصل باشد، تا آن‌ها از هر اتفاق احتمالی دیگری مصون باشند.»

ارفعی دو بار الواح هخامنشی را دیده است

شاید بتوان عبدالمجید ارفعی را یکی از معدود افراد ایرانی دانست که بعد از انتقال الواح هخامنشی به ایران، موفق به دیدن این آثار در دانشگاه شیکاگو شده است، او در این زمینه نیز به ایسنا می گوید: «یک بار که برای عکاسی از کتاب«گل نبشته‌های باروی تخت‌جمشید» -یکی دو ماه گذشته چاپ و توزیع شد- به شیکاگو رفتم موفق به دیدن الواح شدم.

در گذشته نیز یک بار به عنوان گواه دولت ایران در دادگاه امریکا حاضر شدم تا گواهی دهم که این کتیبه‌ها اصلا تجاری نیستند، در آن زمان نیز الواح را دیدم.»

او تاکید می‌کند: «در آن زمان در دادگاه اعلام کردم همه اقدامات ایران و دانشگاه شیکاگو در مورد این الواح، فرهنگی است همان‌طور که در دولت وقت و در زمان انتقال کتیبه‌ها به شیکاگو، مساله فرهنگی بوده و تلاش می‌کردیم تا با تاریخ و زبان خود آشنا شویم و دانشمندان دیگر کشورها نیز از این گل نوشته‌ها بهره ببرند.»

حفاظت و مطالعه الواح هخامنشی قدم اول بعد از بازگشت به ایران

با بازگشت الواح شیکاگو به ایران،چه سرنوشتی در انتظار آن‌هاست؟ ارفعی در این زمینه نیز بیان می‌کند: «زمانی‌ که آثار به ایران وارد شدند، نخستین کارمان این است که جای خوبی برای آن در نظر بگیریم تا از آن‌ها محافظت شود، از سوی دیگر همه‌ی الواح چه سالم و چه ناقص باید با شماره‌های خود ثبت دفتری شوند و حتی در صورت امکان در کوره پخته شوند.

از سوی دیگر به صورت همزمان اگر مسئولان دانشگاه شیکاگو  کمک کنند و مستندنگاری‌ها انجام شده از الواح را در اختیار ایران قرار دهند، ایران قطعات و الواحی که مستندنگاری نشده‌اند را بررسی کند.

همچنین به کمک برخی از شاگردانی که تا کنون تربیت کرده‌ام، شروع به خواندن الواح کنیم تا این کتیبه‌ها به طور کامل خوانده شوند و آگاهی بیشتری از آن‌ها به دست آوریم.»

چه تعداد گل نوشته دراختیار دانشگاه شیکاگوست؟

ارفعی همچنین در مورد تعداد گل‌نوشته‌های باقی مانده در دنشگاه شیکاگو از زمان مصادره‌ی آن‌ها توضیح می‌دهد:«حدود ۱۵۰ گل نوشته‌ی نوشته شده به همراه تعداد زیادی از قطعاتی که فقط نقش مهر دارند همچنین تعداد زیادی خرده ریز از این الواح بین سال‌های ۱۳۲۷ تا ۱۳۳۱ به ایران برگشت داده شدند.

در سال ۱۳۸۴ نیز ۳۰۰ گل نوشته و قطعاتی که توسط شادروان ریچاردهَلِک خوانده شده بودند، به ایران برگشت، پس از آن این الواح مصادره شدند. برخی قطعات سفالی برگشت داده شده در سال ۱۳۹۴ که متعلق به محوطه چغامیش بود را نیز جزو این الواح می‌دانند، اما آن آثار جزو الواح تخت جمشید نبودند، بلکه بیشتر قطعات سفالی بودند که براساس قرارداد الجزایر به ایران برگشتند.»

او با بیان این‌که تعداد دقیق الواح باقی مانده در دانشگاه شیکاگو را نمی‌داند، ادامه می‌دهد: «تعداد زیادی خرده ریز شماره نشده و تعداد زیادی قطعات شماره‌گذاری شده‌ وجود دارد که در نخستین قدم براساس تعداد جعبه‌ها در آن زمان، که دو هزار و ۳۵۳ جعبه‌ی مقوایی بوده‌اند، آن‌ها باید دسته بندی شوند.

در هر جعبه تعداد آن قطعات نوشته شده بود، مثلا در یک جعبه ۲۰ عدد و در جعبه‌ی دیگری پنج قطعه لوح یا گل نوشته قرار داشت که باید هر کدام را به صورت تک تک با دو هزار و ۳۵۳ جعبه مطابقت داد، به نظر می‌رسد چیزی بین ۱۲ تا ۱۴ هزار لوح و موارد دیگر آن‌ها شماره‌گذاری می‌شوند.»

وی بیان می‌کند: «بقیه‌ی الواح خرده‌ریزهایی هستند که شماره رسمی در دانشگاه شیکاگو به آن‌ها داده نشده است، یعنی شماره‌ای که از نظر علمی بخواهند بعدا روی آن کاری کنند. بنابراین باید آن قطعات نیز جزو خرده‌ریزها حساب شوند و بررسی کرد در چه حدی هستند و آیا می‌توان آنها را به یک کتیبه‌های بزرگتر وصل کرد یا کارشناسان خبره در وصالی آثار تاریخی  قطعات کتیبه‌هایی که جدا شده‌اند را به یکدیگر بچسبانند.»

نتایج مطالعات ارفعی روی الواح هخامنشی

ارفعی الواح هخامنشی را نور چشم‌های خود می‌داند که حدود ۵۰ سال است با روش‌های مختلف درگیر آن‌هاست و با تبریک به مسئولان میراث فرهنگی و وزارت امورخارجه برای جواب گرفتن پیگیری‌هایشان، می‌گوید: «منتظربودم تا دانشگاه شیکاگو برای انتشار جلد دوم کتابم که ادامه‌ی ترجمه‌ی الواح است، عکس‌های درخواستی‌ام را در اختیارم قرار دهند، اما هنوز این کار را نکرده‌اند.
خوشحالم که خودمان می‌توانیم با برگرداندن این آثار تاریخی و ارزشمند به سرعت از آن‌ها مستندنگاری کرده و آثار را چاپ کنیم.

همچنین جلد سوم کتاب نیز هم به سرعت در حال چاپ است و دیگر منت آمریکایی‌ها را برای این آثار نمی‌کشیم.»