چگونگی تربیت کودک / سخنانی درباره تربیت فرزند

به گزارش پایگاه خبری “ججین”  ،  انسان‌ها تفاوت‌های جسمی و روانی بسیاری با یکدیگر دارند و حتی نمی‌توان دو نفر را یافت که در همه ویژگی‌های روحی و جسمی، مانند هم باشند. والدین و مربیان باید نخست از ویژگی‌ها و تفاوت‌های فردی اشخاص تحت تربیت خود،جداگانه آگاهی یابند و پس از آن، به پرورش آنان همت بگمارند.کودکی که امروز از مادر متولد می‌شود، ویژگی‌های منحصر به خود دارد، به گونه‌ای که نمی‌توان او را با کودک دیگر مقایسه کرد. ازاین رو، روش‌های تربیتی و چگونگی برخورد ما با کودک و نیز انتظارات ما از وی، باید متناسب با شرایط و ویژگی‌های ویژه او باشد.توجه به این نکته سبب می‌شود که ما تجربه‌های تربیتی خود را که تنها به یک یا چند کودک خاص مربوط است، همواره عمومیت نبخشیم و آنها را در هر شرایط، نتیجه بخش ندانیم؛ زیرا چه بسا روشی درباره یک کودک مفید باشد و درباره کودک دیگر سودمند نیفتد. ازاین رو، پدر و مادر باید بکوشند هر یک از فرزندان خود را با توجه به ویژگی‌های روانی شان به درستی بشناسند و تا آنجا که ممکن است، در تربیت درست او سرمایه گذاری معنوی و مادی کنند، ولی از همه فرزندان خود انتظار یکسان نداشته باشند و آنها را با کودکان دیگر نیز مقایسه نکنند.

تربیت عملی به جای تربیت زبانی

از قدیم گفته اند: «دو صد گفته چون نیم کردار نیست.» از این ضرب المثل می‌توان استفاده کرد که تنها با عمل کردن به گفته‌هاست که کارها سر و سامان می‌پذیرد و گره‌ها گشوده می‌شود و موفقیت به دست می‌آید. در حقیقت، تنها با عمل کردن به گفته‌ها می‌توان دیگران را به نیکی‌ها و خوبی‌ها دعوت کرد. در حدیثی از امام صادق (ع) در این باره می‌خوانیم:کُونُوا دُعاهً لِلنّاسِ بِغَیْرِ اَلْسِنَتِکُمْ لِیَرَوا مِنْْکُمُ الاِجْتِهادَ وَ الصِّدْقَ وَ الْوَرَعَ.مردمان را به غیر زبانتان (و با کردارتان به خیر و نیکوکاری) دعوت کنید، تا آنها کوشش در نیکوکاری، راستگویی و پرهیزکاری را در عمل شما ببینند.بر این اساس، والدینی که نگران تربیت و سعادت فرزندانشان هستند، برای توفیق در این امر، پیش از هر چیز باید خود، الگویی عملی برای فرزندانشان باشند و آنها را با عمل، به سمت خوبی‌ها فرا بخوانند. نصیحت‌ها و یادآوری‌های والدین، زمانی در کودکان اثر مثبت دارد که خود، نمونه ای آشکار و عملی برای کودکان باشند.

برقراری ارتباط سالم با فرزندان

یکی از اساسی ترین شرط موفقیت والدین در زمینه تربیت فرزندان، برقراری درست ارتباط عاطفی و روانی با آنهاست. با تحقق چنین شرطی، پدر و مادر به درون فرزند خویش راه می‌یابند و از ویژگی‌های حاکم بر شخصیت او آگاه می‌شوند تا بنا بر چنین دانشی، شیوه رفتاری مناسبی را با او در پیش گیرند. چنین رفتاری موجب می‌شود که فرزندان نیز در برابر والدین، احساس دوستی و اُنس و صمیمیت بیشتری می‌کنند و کانون اصلی امنیت و اعتماد را پدر و مادر خویش بدانند. در نتیجه، از بسیاری از خطرها و آفت‌ها در امان می‌مانند. در آموزه‌های دین اسلام، به ایجاد چنین رابطه‌هایی میان والدین و فرزندان، بسیار سفارش شده است. برای نمونه در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) می‌خوانیم:مَنْ کانَ عِنْدَهُ صَبِیٌّ فَلْیَتَصابَّ لَهُ.آن کس که کودکی نزد وی است، در پرورش او باید کودکانه رفتار کند.این روایت، یکی از بهترین شیوه‌های ارتباط والدین با کودکان را بیان می‌کند و آن این است که ابتدا پدر و مادر باید خود را تا حد اندیشه و درک کودک پایین آورند و از دریچه چشم کودک، به جهان پیرامون او و پدیده‌های اطراف او بنگرند و آن گاه رفتاری مناسب با ویژگی‌های طبیعی آن کودک در پیش گیرند.

دادن انتخاب عمل به فرزندان

برخی پدر و مادرها، فرزندانشان را به حرفه‌ها و اموری وادار می‌کنند که خود تا به حال از آن محروم مانده اند، تا از این راه، ناکامی‌های خود را جبران کنند. چنین والدینی، نه بر اساس ذوق و استعداد فرزندانشان، بلکه با توجه به خواسته‌های قلبی خود، آنان را به سوی کارهای دلخواهشان رهنمون می‌سازند تا شاید به گم شده‌های خویش دست یابند.«برای بسیاری از والدین مشکل است که میزان و حدود شایستگی‌های فرزندان خود را بپذیرند و به آنها فشار نیاورند که بیش از آنچه هستند، نشان دهند؛ پدران و مادرانی که می‌خواهند کودکشان آن چیزی بشود که خود آنها می‌خواستند بشوند، ولی نشدند. این گونه والدین انتظار دارند که فرزندشان شکست‌های آنان را جبران کند. برای مثال، پدری که علاقه مند به ورزش بوده است و همه کوشش خود را در این راه به کار برده، ولی موفقیتی به دست نیاورده است، انتظار دارد که پسرش ضعف او را جبران کند و در رشته ورزشی مورد علاقه پدر قهرمان شود. همچنین است وضع پدر و مادرانی که خود موفق به ادامه تحصیل و ورود به دانشگاه نشده اند و تحقق این آرزو را در فرزندان خود جست وجو می‌کنند. توقعی که چه بسا باری سنگین بر دوش کودکانی است که احتمالا توانایی و استعداد برآوردن آن را ندارند و از همان نوجوانی، به یأس و ناامیدی می‌رسند. البته این بدان معنی نیست که والدین نباید توجه فرزندانشان را به چیزهایی که خود علاقه مندند، جلب کنند. آشنا کردن کودکان با هنرها و فعالیت‌های سرگرم کننده، ضروری است و می‌تواند به آنها کمک کند تا خود، فعالیت و هنر و سرگرمی مورد علاقه شان را انتخاب کنند. درباره آشنایی با مقدمات و آشنایی با مشاغل نیز پدر و مادر باید فرزند خویش را از دوران نوجوانی یاری کنند تا اطلاعات لازم را در زمینه حرفه هماهنگ با استعدادش به دست آورد. البته اصل این است که نباید آشنا کردن فرزند به مشاغل و فعالیت‌ها، جنبه اجبار داشته باشد، بلکه فرزند باید خود احساس رضایت قلبی در قبال آن کار داشته باشد.

شخصیت بخشی به فرزند

صرف نظر از تربیت دینی، والدین با پرورش شخصیتی سالم در کودک، زمینه را برای آراستگی او به بسیاری از فضیلت‌ها و دوری او از بسیاری ناهنجاری‌های اخلاقی و لغزش‌ها فراهم می‌آورند. فردی که به شخصیت محکم و مطمئنی رسیده است، به سوی زشتی‌ها و لغزش‌ها نمی‌رود، چنان که امام علی(ع) در این باره می‌فرماید: «مَنْ کَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ لَمْ یُهِنْها بِالْمَعْصِیَهِ؛ کسی که شخصیتش در نظرش ارزشمند شد، آن را با خطا و معصیت خوار نمی‌کند.همچنین فرمود:«مَنْ کَرُمَتْ نَفْسُهُ قَلَّ شِقاقُهُ وَ خِلافُهُ؛ کسی که با شخصیت باشد، بزهکاری‌ها و خطاهایش کم می‌شود».احساس شخصیت اخلاقی در انسان، مانند سدّی درونی، مانع دست زدن به کارهای خلاف می‌شود و انسان را از درون کنترل می‌کند و از زشتی‌ها باز می‌دارد. پس آدمی به سبب داشتن احساس بزرگی و کرامت در خود، جرئت رفتن به سوی زشتی‌ها را ندارد. برای این منظور، لازم است از هرگونه رفتار که این احساس شخصیت را در کودک و نوجوان مخدوش می‌کند، به شدت پرهیز کرد. اهانت، تحقیر، به کار بردن الفاظ طعن آمیز و نیش دار، سرکوفت زدن، سرزنش بیجا، زیاده روی در تذکر و نصیحت و به رخ کشیدن ضعف‌ها و شکست‌ها، عواملی هستند که به از میان رفتن احساس شخصیت در کودک و نوجوان می‌انجامد.