چلوخورشت “چنزو”

کرمانی‌ها به جیرجیرک می‌گویند: «چنزو». اگر خردادماه گذرتان به شهر کرمان، سیرجان، شهر بابک و دشت‌های اطراف کرمان بیفتد، حتما چنزو فروش‌ها را می‌بینید که جیرجیرک‌های تازه را برای فروش به بازار آورده‌اند. فصل شکار جیرجیرک در کرمان از اوایل خردادماه شروع  می‌شود و دقیقا آخر خرداد هم به پایان می‌رسد.

جوان‌های کرمانی علاقه چندانی به خوردن چنزو ندارند و وقتی درباره این حشره از آن‌ها پرس و جو می‌کنیم، می‌گویند: «ما جوان‌های دهه شصتی به چنزو هیچ علاقه‌ای نداریم.» این در حالی است که چنزو، خوردنی محبوب برخی از قدیمی‌های کرمان است.

مثلا احمدآقا که خودش یکی از کرمانی‌های اصیل است، علاقه زیادی به چنزو دارد و می‌گوید: «هرسال خردادماه که می‌شود، شکارچیان راهی دشت‌های اطراف می‌شوند و یک گونی روی بوته‌ای می‌اندازند که جیرجیرک روی آن تخم‌ می‌گذارد. بعد گونی را از روی بوته بر می‌دارند و درش را هم می‌بندند. مردم معتقدند، که چنزو خواص درمانی زیادی دارد. مثلا اینکه برای درد دست، پا، کمر و همین‌طور نفخ بسیار موثر است. مزه‌اش هم چیزی شبیه میگو است. بعضی‌ها هم می‌گویند که مثل تخمه می‌ماند.»

با اینکه خوردن حشرات خیلی با ذائقه ما ایرانی‌ها سازگار نیست، یک خانم کرمانی که از طرفدان این حشره است، معتقد است: «چنزو را وقتی برشته می‌کنید و بعد مورد مصرف قرار می‌دهید، خیلی طعم خوبی دارد. مثل چیپس یا مثلا چیزی شبیه تخمه. اصلا هم حس بدی به آدم دست نمی‌دهد اما جوان‌های امروزی علاقه‌ای به خوردن چنزو ندارند.»

آقامصطفی هم راننده تاکسی است اما بهار که می‌شود، کارش این است که به بیابان‌های اطراف زیدآباد برود و جیرجیرک شکار کند و بعد هم در بازار بفروشد: «فصل شکار چنزو خرداد است. چنزو روی بوته‌ای به نام قیچ می‌چسبد و وقتی گونی را روی بوته قیچ می‌اندازیم، تعداد بسیار زیادی چنزو عایدمان می‌شود. بازارش هم خیلی خوب است.»

نحوه مصرف چنزو این‌گونه است که سر، بال‌، پا و شاخک‌هایش را می‌چینند و بعد از تفت دادن مصرف می‌کنند. بعضی‌ها با چنزو چلوخورشت درست می‌کنند و برخی دیگر آن را با تخم‌ مرغ می‌خورند. البته برخی هم هستند که چنزو را برشته و با آجیل مصرف می‌کنند.

چنزو به گفته خود کرمانی‌ها حشره نسبتا گران‌بهایی هم محسوب می‌شود و هر سال که بارندگی بیشتر باشد، جمعیت این حشره هم بیشتر می‌شود.

این در حالی است که چندی پیش امام جمعه سیرجان اعلام کرد: «خوردن جیرجیرک و خرید و فروش آن حرام است.» همچنین، در پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی نیز در پاسخ به این پرسش که خوردن حشره‌ای شش پا و بالدار بنام چنزو که در مناطق سردسیر کرمان وجود دارد چه حکمی دارد؟ آمده است که خوردن این حشره جایز نیست.

فتوای آیت‌الله خامنه‌ای نیز در جواب پرسشی مبنی بر اینکه گفته می‌شود در مواردی خوردن حشرات برای درمان بیماری‌ها مفید است (مثل ساس و جیرجیرک) آیا این کار از لحاظ شرعی جایز است؟ این است: «به طور کلی خوردن حشرات حرام است ولی معالجه با چیزهای حرام در صورتی که یقین داشته باشد بیماری قابل علاج بوده و علاج هم منحصر در استعمال آن است، به مقدار رفع ضرورت جایز است».

گفته می‌شود پس از سخنان امام جمعه سیرجان نیز پلیس با خرید و فروش این حشره در شهر برخورد کرده است.

پی نوشت: تصاویر این گزارش متعلق به لاله خواجویی از میزان است.

ایسنا: سهیلا صدیقی