پیامبر اسلام، اسوه جهاد با نفس

به گزارش پایگاه خبری “ججین“، کامل‏ترین سرمشق و اسوه اخلاق در سراسر تاریخ و گستره جهان، حضرت ختمی مرتبت محمد بن عبداللّه صلی ‏الله ‏علیه ‏و‏آله است. در وصف آقایی و مهربانی و گذشت حضرت، در ابتدا از قرآن و سپس سیره حضرت نمونه‏‌هایی بیان می‏شود تا سرمشق ما، در پیروی از آن حضرت باشد
قرآن می‌فرماید:
ای پیامبر! به برکت رحمت خدا بود که با آنان نرم خو شدی، اگر درشت خو بودی و سنگ‏دل، از گردت پراکنده می‏شدند، پس عفوشان کن و [ از خدا ]برایشان بخشایش بخواه و در کارها با آنان مشورت کن و هرگاه [ به اجرای کاری] مصمم شدی بر خدا توکل کن که خدا توکل کنند گان را دوست می‏دارد.[۱]
آن‏قدر حضرت مهربان است که هر حادثه ناگواری که برای مردم پیش آید، او را نگران و ناراحت می‏کند:
همانا رسولی از خود شما به سویتان آمده است که رنج بردنتان بر او گران می‏آید و سخت دل‏بسته شماست و با مومنان مهرورز و مهربان است.[۲]
در زمینه بزرگواری و گذشت آن حضرت نوشته ‏اند:
بد رفتاری و بی‌حرمتی را نسبت به شخص خود، با نظر اغماض می‏نگریست، کینه مسلمانی را در دل نگاه نمی‏داشت و در صدد انتقام بر نمی‏آمد و همواره عفو و بخشایش را بر انتقام مقدم می‏داشت. در جنگ احد با آن همه وحشی‏گری که نسبت به شهدا شده بود و شهیدان از جمله سیّد شهیدان، حضرت حمزه را مثله کرده بودند و حضرت از مشاهده پیکرهای پاره پاره آنان به شدّت متالم و ناراحت بود، دست به عمل متقابل با کشتگان قریش نزد و بعدها که بر آن جنایت‏کاران، مثل ابو سفیان و هند جگر خوار تسلط یافت در مقام انتقام بر نیامد و حتی ابو قتاده انصاری را که می‌خواست زبان به دشنام آن‏ها بگشاید، از بدگویی منع کرد، پس از فتح خیبر، جمعی از یهودیان که تسلیم شده بودند غذایی مسموم برایش فرستادند او از سوء قصد آنان آگاه شد، اما آن‏ها را به حال خودشان رها کرد. بار دیگر زنی از یهود دست به چنین عملی زد و خواست زهر در کامش کند او را نیز عفو کرد.
«عبداللّه بن ابىّ» ـ سر دسته منافقان شناخته شده مدینه ـ که با ادای شهادت به توحید و تظاهر به اسلام مصونیت یافته بود، از این که با هجرت پیامبر اکرم صلی ‏الله ‏علیه ‏و‏آله به مدینه بساط ریاست او برچیده شد، عداوت آن حضرت را در دل می‏پرورانید و با یهودیان مخالف اسلام نیز سر و سرّی داشت و از کار شکنی و کینه توزی و شایعه سازی بر ضد پیامبر اکرم صلی ‏الله ‏علیه ‏و‏آله فرو گذار نبود، همو بود که در غزوه بنی‏ المصطلق می‏گفت: هنگامی که به مدینه برگشتیم این طفیلی‏های زبون (یعنی مهاجران) را از خانه خود بیرون می‏رانیم.[۳] یاران رسول اکرم که دل پرخونی از او داشتند، بارها از حضرت اجازه خواستند که او را به سزایش برسانند، ولی آن حضرت نه تنها اجازه نداد، بلکه با مدارا با او رفتار می‏کرد و در بیماری‏اش به عیادتش رفت و سر جنازه‏اش حاضر شد و بر او نماز خواند.
در مراجعت از غزوه تبوک، جمعی از منافقان برای کشتن حضرت توطئه کردند که به هنگام عبور از گردنه، شترش را رم بدهند تا در پرتگاه سقوط کند، ولی حضرت از مجازاتشان صرف‏نظر کرد و حتی با اصرار یاران، نام آنان را فاش نساخت.[۴]
خدا در قرآن کریم، خطاب به حضرت می‌فرماید:
و تو را تنها برای آن فرستادیم که برای اهل جهان رحمتی باشی.[۵]
در پی عفو باش و به نیکی امر کن و روی از نادانان برگردان.[۶]
بدیهی است ما نیز اگر بخواهیم مورد رحمت الهی قرار بگیریم باید در سایه پیامبر رحمت حرکت کنیم. قرآن کریم می‌فرماید:
و از خدا و رسول او اطاعت کنید، باشد که مشمول رحمت شوید.[۷]
صرف ادعا و نام مسلمانی انسان را به جایی نمی‏رساند. باید خوش اخلاق باشیم تا شباهت به او پیدا کنیم، در حدیثی از حضرت آمده است:
هر که مسلمان است نباید نیرنگ و فریب‏کاری نماید، زیرا که من از جبرئیل شنیدم می‏گفت: نیرنگ و خدعه در آتش است… کسی که مسلمانی را گول بزند از ما نیست، کسی که به مسلمانی خیانت بکند از ما نیست،… جبرئیل روح الامین از نزد پروردگار عالمیان نزد من نازل شد و گفت:‌ای محمد! بر تو باد به حسن خلق، زیرا که اخلاق بد، خیر دنیا و آخرت را از بین می‏برد. بدانید که شبیه‏ترین شما به من، خوش خلق‏ترین شماست.[۸]
امام حسین علیه‌السلام می‏گوید: از پدرم علی علیه‌السلام درباره سکوت پیامبر صلی ‏الله ‏علیه ‏و‏آله پرسیدم، فرمود:
در حالت سکوت، بسیار بردبار بود و می‏اندیشید، در حال سکوت هم در میان جمع، به‏ طور یک‏سان به همه عنایت داشت و به گفتار همه توجه می‏کرد. بردباری و شکیبایی در او جمع بود، چیزی او را به خشم نمی‌آورد و دل‏گیرش نمی‏کرد. به چهار چیز به شدّت پای‏بند بود: انجام دادن کارهای پسندیده تا سرمشق دیگران باشد؛ دوری از همه کارهای زشت، تا با عمل، مردم را از ارتکاب اعمال ناشایست نهی نماید؛ اندیشه درباره‏کارهایی که به صلاح امّت اسلامی باشد؛ اقدام به آنچه که موجب خیر این جهان و آخرت مسلمانان باشد.[۹]
در حدود سال دهم هجرت ـ که شهرت پیامبر صلی ‏الله ‏علیه ‏و‏آله در همه جا پیچیده بود، آمد و رفت‏ها و ملاقات با ایشان زیاد گشت ـ عربی بیابانی به خدمت پیامبر صلی ‏الله ‏علیه ‏و‏آله می‏آید. وقتی می‏خواهد با آن حضرت حرف بزند، بر اساس آن چیزهایی که شنیده بود، رعب و ترس او را می‏گیرد و زبانش به لکنت می‏افتد.
پیامبر رحمت، از این حالتی که برای آن عرب پیش آمده ناراحت می‏شود و می‌فرماید: از دیدن من، زبانت به لکنت افتاد؟! رسول رحمت، فورا آن عرب بیابانی را در بغل می‏گیرد و به گرمی او را می‏فشارد تا او مهربانی و محبت حضرتش را لمس نماید و با لفظ برادر خطاب به او می‏گوید:‌ای برادر! «هوّن علیک؛ آسان بگیر!» از چه می‏ترسی؟ من از آن مستبدانی که تو خیال کرده ‏ای نیستم،… من، پسر آن زنی هستم که با دست خودش از پستان بز شیر می‏دوشید. من مانند برادر تو هستم؛ هرچه می‏خواهد دل تنگت بگو.[۱۰]
پیامبر صلی ‏الله ‏علیه ‏و‏آله حکومت تشکیل داد، ولی روش و منش او مثل سایر حاکمان نبود، حکومت‏هایی که تا آن زمان بر روی کره زمین تشکیل شده بود، یا به وسیله سرداری‏ نظامی بود که از قدرتش استفاده می‏کرد، یا خان و رئیس قبیله و بزرگ ایل و عشیره‏ای که از افراد عشیره بهره گرفته و حاکم مطلق شده بودند، ولی او حاکم مطلق العنان نشد، از زور استفاده نکرد، مهر را به جای قهر رواج داد. دولتش محدود و ملّتش آزاد بودند.
دولت پیامبر صلی ‏الله ‏علیه ‏و‏آله به جرم واهی، کسی را زندانی نکرد، تبعید نکرد، مردم را تحت نظر ماموران قرار نداد. مکالمات سرّی آنان را استراق سمع نکرد، کسی را از کسب و کاری ممنوع نساخت، تفتیش عقاید نداشت، کسی را به عقیده‏ای مجبور نساخت، کافران را در عقیده خود آزاد گذاشت، حق اعتراض برای هر کسی قائل شد. این دستور عالی همه جا حکم‏فرما بود که «همه افراد ملت به منزله شبان هستند و همگان مسئول رعیت خود». حکومتش حکومت خدا بر مردم بود که حکومت مردم بر مردم است و دولت را خدمت‏گزار مردم قرار داد نه صرفا رئیس مردم.[۱۱]

(منبع، کتاب جهاد با نفس)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[۱]. آل عمران، آیه ۱۵۹: « فَبِما رَحْمَهٍ مِنَ‌الله لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنْتَ فَظّاً غَلِـیظَ القَلْبِ لاَنْفَـضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشاوِرْهُمْ فِی الاَمْرِ فَاِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلی‌الله اِنَّ‌الله یُحِبُّ المُتَوَکِّلِـینَ ».
[۲]. توبه، آیه ۱۲۸: « لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ اَنْفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُـوْمِنِـینَ رَوُفٌ رَحِـیمٌ ».
[۳]. منافقون، آیه ۸٫
[۴]. محمد صلی ‏الله ‏علیه‏ و‏آله خاتم پیغمبران، ص ۳۸۵ ـ ۳۸۶ با اندکی تلخیص و مهریزی، امتاع الاسماع، ج ۱، ص ۴۹۶٫
[۵]. انبیاء، آیه ۱۰۷: « وَما اَرْسَلْناکَ اِلاّ رَحْمَهً لِلْعالَمِـینَ ».
[۶]. اعراف، آیه ۱۹۹: « خُذِ العَفْوَ وَاْمُرْ بِالعُرْفِ وَاَعْرِضْ عَنِ الجاهِلِـینَ ».
[۷]. آل عمران، آیه ۱۳۲: « وَاَطِـیعُوا‌الله وَالرَّسُولَ لَعَلَّـکُمْ تُرْحَمُونَ ».
[۸]. شیخ صدوق، امالی، مجلس ۴۶، ص ۲۷۰، ح ۵: «قال صلی‏‌الله علیه ‏و‏آله: من کان مسلماً فلا یَمکر و لا یَخدع، فانّی سمعتُ جبرئیلَ یقول: انّ المکرَ و الخدیعهَ فی النارِ ثمّ قال: لیس منّا من غَشَّ مسلماً، و لیس منّا من خان مسلماً ـ ثمّ قال ـ انّ جبرئیل الروحَ الامینَ نَزَل من عند ربّ العالمین، فقال: یا محمد! علیک بحُسنِ الخُلق؛ فانّ سوءَ الخُلق یَذهبُ بخیرِ الدنیا و الآخرهِ، الا و انّ اشبهَکم بی‌احسنُکم خُلقاً».
[۹]. اسماعیل اصبهانی، دلائل النبوه، ج ۱، ص ۱۴۷٫
[۱۰]. مرتضی مطهری، سیری در سیره نبوی، ص۷۲ ـ ۷۳؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج ۶، ص ۲۷۵ و سیدمرتضی حسینی فیروزآبادی، فضائل الخمسه، ج ۱، ص ۱۸۴٫
[۱۱]. ر.ک: دلشاد تهرانی، سیره نبوی، منطق عملی، دفتر دوم، ص ۶۹ ـ ۸۹٫
*قرآن کریم گذشته از توصیه به تقوا و خودسازی، اسوه‌‏هایی را در صفات انسانی ارائه می‏دهد. کامل‏ترین سرمشق و اسوه اخلاق در سراسر تاریخ و گستره جهان، حضرت ختمی مرتبت محمد بن عبداللّه صلی ‏الله ‏علیه ‏و‏آله است
*پیامبر صلی ‏الله ‏علیه ‏و‏آله حکومت تشکیل داد، ولی روش و منش او مثل سایر حاکمان نبود، حکومت‏هایی که تا آن زمان بر روی کره زمین تشکیل شده بود، یا به وسیله سرداری‏ نظامی بود که از قدرتش استفاده می‏کرد، یا خان و رئیس قبیله و بزرگ ایل و عشیره‏ای که از افراد عشیره بهره گرفته و حاکم مطلق شده بودند، ولی او حاکم مطلق العنان نشد، از زور استفاده نکرد، مهر را به جای قهر رواج داد. دولتش محدود و ملّتش آزاد بودند

telegram.me/jajinnews