نگاهی به سفر ظریف به تاجیکستان؛ رقابت تهران و ریاض در آسیای میانه بیشتر می‌شود؟

به گزارش پایگاه خبری “ججین” به نقل از خبرگزاری تسنیم، جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی طی سالهای گذشته مناسبات پر افت و خیزی را تجربه کرده‌اند که می‌توان اوج تنش‌های دو جانبه را پس از توافق هسته‌ای میان تهران و ۶ قدرت جهانی دانست.

اختلافات میان تهران و ریاض از سه محور اصلی نشات می‌گیرد که هر کدام ریشه از رویکرد زمامداران، جغرافیای سیاسی و اقتصای و همچنین بایسته‌های فرهنگی و وابستگی‌های منطقه‌ای و رسالت جهانی این می‌گیرد و در زمان‌های مختلف تاریخی هر کدام از آنها به راهبرد یا تاکتیک مبدل می‌شوند؛ اما فارق از مباحث تئوریک، آنچه امروز در صحنه میدانی شاهد آن هستیم حجمه همه جانبه سعودی‌ها بصورت گام به گام تا یک رویاروی بعضاً خفیف نظامی با تهران است که زمزمه‌های آن را در اظهار نظرهای وزیر دفاع سعودی در مکالمه‌اش با بوریس جانسون در ۷/۱۱/۲۰۱۷ را به وضوح می‌توان رهگیری کرد.

کانون‌های بحران میان تهران و ریاض اکنون در بخش‌های مختلفی از خاورمیانه قابل رویت است. لبنان، سوریه، عراق و یمن هر کدام در موقعیت و با سناریوی متفاوتی محل درگیری میان ایران و عربستان هستند. وضعیت اما در شورای همکاری هم آرام نیست و تهران در مناسباتش با دوحه فضای جدیدی را ایجاد کرده و سفیر قطر تنها سفیر از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس است که در تهران مستقر شده است.

برای سعودی‌ها دو راهبرد می‌توان متصور بود، اول آنکه در سرزمین خاورمیانه با تهران به رقابت‌های منطقه‌ای بپردازند که عملاً این سیاست طی سالهای پس از انقلاب اسلامی در دستور کار سعودی‌ها قرار داشته و دوم آنکه به حیاط خلوت تهران در آسیای مرکزی و قفقاز وارد شده و در باشگاه دوستان سنتی منطقه‌ای ایران برای خود موقعیتی دست و پا کنند.

سعودی‌ها از دو المان در ایجاد ارتباط دوستی با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی استفاده می‌کنند که اصلی‌ترین آن دین مبین اسلام و تکیه به میزبانی از اماکن مقدس اسلامی است که می‌تواند از این طریق در افکار عمومی نفوذ بی بدیلی داشته باشد و مساله دوم سرمایه گذاری‌های کلانی است که به واسطه درآمدهای نفتی، سعودی‌ها قادرند در کشورهای فقیر آسیای مرکزی از جمله تاجیکستان داشته باشند.

تاجیکستان در کانون توجه سعودی‌ها قرار دارد، به طوری که این کشور از سال ۲۰۱۵ تاکنون میزبان سرمایه‌های سعودی به خصوص در زمینه راه سازی و نیروگاه‌های هیدروالکترونیک بوده است. تاجیکستان از چند جهت برای سعودی اهمیت دارد، از یک سو تاجیکستان می‌تواند در مقابل حضور ایران در پیمان همکاری‌های شانگهای با توجه به موافقت روسیه و چین مخالفت کرده و حق وتوی خود را برای دل خوشی سعودی‌ها خرج کند، از سوی دیگر تنها کشور فارسی زبان سنی مذهب در گوشه راست ایران قادر خواهد بود میزبان شیطنت‌های ضد ایرانی سعودی – اسرائیلی باشد.

با توجه به توضیحات فوق، سفر امروز محمد جواد ظریف که به بهانه افتتاح ساختمان جدید سفارت ایران در دوشنبه انجام می‌شود، زیر سایه تعطیلی مرکز فرهنگی ایران در خجند و مستند ضد ایرانی است که از تلویزیون تاجیکستان پخش شده است. سرمایه‌های ایرانی در تاجیکستان در گردش است، اما بخش مهمی از آن زیر فشارهای سیاسی می‌تواند جایش را به سعودی‌ها بدهد. عملاً تکیه بر اشتراکات فرهنگی و اقتصادی و گسترش پیوست‌های اقتصادی میان تهران و دوشنبه می‌تواند روابط راهبردی میان دو طرف را حفظ و بعضاً ارتقا بدهد.

در شرایط کنونی منطقه آنچه سعودی‌ها به دنبال آن هستند، بازکردن جبهه جدیدی برای مقابله با تهران است.

سیدبهزاد اخلاقی کارشناس مسائل آسیای مرکزی و روسیه

telegram.me/jajinnews