نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت

به گزارش پایگاه خبری “ججین“، «لیله الشرف»، «لیله المبارک»، «لیله العظمه» و «لیله القدر» عناوینی است که درمورد شب قدر به‌کار رفته و همزمانی آن با ایام ضربت خوردن و شهادت اسوه عدالت، عبادت، شهادت، کرامت، محبت، سخاوت، حکمت، معرفت، فضیلت، بصیرت، فصاحت و بلاغت، ارج و قرب آن را صد چندان کرده است.

شب قدر، بهترین فرصت تقرب به درگاه الهی و طلب مغفرت، آمرزش و توفیق پیمودن راه مولایی است که منقبت و مدح و ثنای او در وصف نیاید.

چه می‌توان گفت و چه می‌توان نوشت درباره شخصیت بی‌بدیلی که تمام نسل‌ها در همه اعصار و از میان تمام مکاتب و مذاهب در برابر عظمت و فضایلش سر تعظیم فرود آورده و دوست و دشمن او را ستوده‌اند و برخی اندیشمندان بر این باورند که عدالت آن حضرت، شهادتش را در محراب عبادت رقم زده است.

کردار، گفتار و اندیشه زلال و نیکوخصال مولا امیرالمومنین علی(ع) که در هیچ دوره تاریخی نمی‌توان نمونه آن را یافت، مورد مدح و ثنا، ستایش و تکریم علما و اندیشمندان بزرگ جهان قرار گرفته است. او را قطب اسلام،  فیلسوف، چراغ راه تمام ادیان و مذاهب، سرچشمه معارف اسلامی، یاور محرومان و مظلومان، دوراندیش، وارسته، صادق، خالص و متقی‌ترین شخص پس از پیامبر رحمت (ص) دانسته‌اند.

«جرج سجعان جرداق» نویسنده، شاعر و نمایشنامه‌نویس مسیحی لبنان در کتاب معروفش می‌نویسد: «ای دنیا چه می‌شود اگر تمام نیروهای خود را فشرده سازی و در هر زمان مردی چون علی را با خرد، قلب، زبان و ذوالفقارش بیاوری.» (۱)

او امام علی(ع) را آهنگ عدل بشری معرفی کرده و می‌گوید: «آن حضرت به عنوان یک انسان نمونه، والا و شایسته بر دلهای مردم پاک سیرت حکومت می‌کرد (۲) و به خاطر عدالتش در محراب عبادتش کشته شد.» (۳)

به اعتقاد این نویسنده بزرگ، علی‌بن ابیطالب در خرد یگانه بود. او قطب اسلام و سرچشمه معارف و علوم عرب بود. (۴) او دلی مالامال از مهر، آزادی، انسانیت و فضیلت داشت و با راستی و راستگویی در زندگی شناخته شد. (۵)

وی بارها در کتب، مقالات و مصاحبه‌های خود فضایل امیرالمومنین علی(ع) را ستوده و تاکید می‌کند: «امام علی(ع) هیچگاه از راه راست و دفاع از حق و شرافت، تخطی و تجاوز نمی‌کردند.» (۶)

جرج جرداق که ۲۰۰ بار نهج البلاغه را خوانده است (۷) پشت جلد مهمترین اثر خود «الامام علی(ع) صوت‌العداله الانسانیه – علی(ع) صدای عدالت انسانی-» که توسط سیدهادی خسروشاهی به فارسی ترجمه شده است، نوشته است: «اگر بگویم تو از مسیح بالاتری، دینم نمی‌پذیرد! و اگر بگویم او از تو بالاتر است، وجدانم نمی‌پذیرد. نمی‌گویم تو خدا هستی! پس خودت بگو به ما ای علی! تو کیستی؟!

استاد شهریار این جمله را در شعر معروف خود «علی ای همای رحمت» به زیبایی آورده و در بیتی سروده است: نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت/متحیرم چه نامم، شه ملک لافتی را.

این دانشمند مسیحی بارها ارادت خود را به مولای متقیان ابراز داشته و در بخشی از کتاب معروفش می‌نویسد: «هرگاه دشواری‌های زندگی به من روی می‌آورند و از رنج‌های روزگار آزرده می‌شوم، به آستان علی(ع) از اندوه خود پناه می‌برم، زیرا او پناهگاه هر ماتمی است، او بر ستمکاران چون رعد و بر شکست‌خوردگان یاوری دلسوز و مهربان است.»(۸)

یکی دیگر از دانشمندان مشهور مسیحی«فواد افرام البستانی» استاد ادبیات عرب و روزنامه‌نگار لبنان است که شخصیت بزرگ امام علی را از نظر ادب، حکمت و مواعظ، بی‌مانند و چراغ راه ادیان دیگر می‌داند و می‌گوید: «بسیاری از ادیان زیر پرچم آن حضرت قد برافراشته‌اند. شگفتا که عظمت این مرد بزرگ تا چه حد است و علو مقام این مجسمه ادب تا چه پایه است.» (۹)

او می‌افزاید: «علی(ع) بیش از هر کسی حکیم و در تمام مواعظ و خطبه‌های خود، فیلسوفی بی‌مانند است.»(۱۰)

«احمدبن حنبل» معروف به «ابن‌حنبل» فقیه بزرگ اهل سنت و بنیانگذار فرقه حنبلی (یکی از مذاهب چهارگانه فقهی اهل سنت) معتقد است که درباره هیچیک از صحابه رسول الله(ص) به اندازه علی‌بن ابیطالب(ع) فضایل نقل نشده است.(۱۱)

«ایلیا پاولیج» مورخ و خاورشناس معروف روسی نیز به ستایش از مولای متقیان پرداخته و او را پرورده حضرت محمد(ص) می‌داند و می‌گوید: «او تا سرحد عشق، پایبند دین بود. صادق و راستکار زیست و همه صفات لازمه اولیاالله در وجودش جمع شده بود.(۱۲)

«جبران خلیل جبران» فیلسوف و شاعر بزرگ مسیحی لبنان از دیگر شیفتگان و ارادتمندانی است که مولا علی(ع) را همانند پیامبری می‌داند که مردم روزگارش، ظرفیت درک او را نداشتند.(۱۳)

پرفسور «واشنگتن ایرونیگ» محقق، نویسنده و خاورشناس بزرگ آمریکا، امام علی(ع) را دارای سه خصلت بزرگ (شجاعت، فصاحت و سخاوت) دانسته و می‌افزاید: «روح دلیر و شجاع او بود که وی را شایسته عنوان «شیرخدا» کرد؛ لقبی که پیامبر(ص) به او عطا فرمود.»(۱۴)

دکتر «بولس سلامه» ادیب و حقوقدان بزرگ مسیحی از امام علی(ع) به عنوان ستاره درخشان آسمان علم و ادب نام می‌برد و می‌گوید: «او تفاوتی میان ارباب و بنده نمی‌گذاشت.»(۱۵)

«رودلف زیگر» محقق و نویسنده آلمانی، امام علی(ع) را یکی از دانشمندان بی‌نظیر اسلام می‌داند. (۱۶)

«ویل دورانت» دانشمند، محقق و خاورشناس مشهور، از مولای متقیان به عنوان نمونه کامل تواضع، تقوا، اخلاص در راه دین، نیکو خصال، پراندیشه، خوش محضر و درست پیمان نام می‌برد.(۱۷)

«هانری لامنس» دانشمند و خاورشناس بلژیکی یکی دیگر از اندیشمندانی غربی است که معتقد است: امام علی(ع) مورد قبول دوست و دشمن است و یادآور می‌شود: «علمای اسلام از مخالف و موافق، از دوست و دشمن مفتخرند که گفتار خود را به علی(ع) مستند کنند، چون گفتار او حجت قطعی داشت، او باب مدینه علم بود.»(۱۸)

به اعتقاد «رینولدالین نیکلسون» محقق و خاورشناس معروف انگلیسی، حضرت علی(ع) شخصیتی هوشیار، دوراندیش، شجاع، صاحب رای، حلیم، وفادار و شریف است.(۱۹)

دکتر «شبلی شمیل» از رهبران مکتب مادی‌گری بر این باور است که امام علی(ع) یگانه نسخه‌ای است که خاور و باختر در گذشته و حال صورتی دیگر از آنکه مطابق با اصل باشد، به خود ندیده است.(۲۰)

«توماس کارلایل» فیلسوف بزرگ انگلیسی، مولای متقیان را سرچشمه خیر و نیکی دانسته و می‌گوید:«ما چاره‌ای نداریم به غیر از آنکه علی(ع) را دوست داشته باشیم، زیرا از سرچشمه وجدانش مهر و نیکویی سرازیر می‌گشت و از دلش شعله‌های دلاوری و شجاعت زبانه می‌کشید و شدت عدالتش موجب کشته شدنش شد.»(۲۱)

«مادام دیالافوا» جهانگرد فرانسوی، امام علی را در دانش، فضایل، عدالت و صفات نیک بی‌نظیر و تمام اعمال و رفتارش را نسبت به مسلمانان منصفانه می‌داند.(۲۲)

به اعتقاد ژنرال «سرپرسی سایکس» خاورشناس مشهور انگلیسی، علی(ع) از میان خلفا به شرافت و بزرگواری نفس مشهور و به غایت مراقب حال زیردستان خود بود و صداقت، صحت عمل، دوستی کامل، ریاضت، عبادت از روی صدق، خلوص، وارستگی قابل ستایشی به او داده بود.(۲۳)

«جانین» شاعر آلمانی نیز یکی دیگر از ارادتمندان و عاشقان مولا علی(ع) است و می‌گوید:«چاره‌ای نداریم، جز اینکه علی(ع) را دوست بداریم، زیرا شریف و بزرگوار، از مهربانی و نیکی لبریز، دلسوز، مهربان و باعاطفه بود.»(۲۴)

«میخائیل نعیمه» نویسنده، صاحبنظر و متفکر مسیحی، حضرت علی را تنها قهرمان میدان جنگ نمی‌داند و معتقد است که آن حضرت در صفای دل، پاکی وجدان، جذابیت سحرآمیز بیان، انسانیت واقعی، حرارت ایمان، آرامش شکوهمند، یاری مظلومان، تسلیم حقیقت بودن و در همه این میدان‌ها قهرمان و یار محرومان و رهایی رهنده مظلوم از چنگال متجاوز و ظالم بود.(۲۵)

پروفسور «استانسلاس کوریارد» فرانسوی از علی‌بن ابیطالب به عنوان بزرگترین، شجاع‌ترین، پرهیزکارترین، فاضل‌ترین و خطیب‌ترین افراد عرب پس از پیامبر(ص) نام می‌برد.(۲۶)

به اعتقاد «گریگوریوس ابوالفرج بن اهرون عبری» مشهور به «ابن عبری» مورخ، دانشمند و از رهبران مسیحیت قرن هفتم هجری قمری، حضرت علی(ع) خلاء ناشی از فقدان حضرت رسول اکرم(ص) را پرمی‌کرد و مصداق آن سخن عمر است که «لولا علی لهک العمر» (اگر علی نبود، عمر هلاک می‌شد) و حداقل هفتاد بار این مطلب در تاریخ ضبط شده است.(۲۷)

دکتر«ط حسین» نویسنده، ادیب، روزنامه‌نگار و استاد زبان و ادبیات عرب در دانشگاه ملی مصر از زوایای مختلف، شخصیت مولای متقیان را مورد کاوش قرار داده است و در کتاب خود به تشریح برخورد آن حضرت با مردم عادی کوچه و بازار پرداخته و می‌نویسد: «او از همه غرور و مایه‌های مقام پرهیز داشت و هرگاه می‌خواست چیزی را بخرد، جستجو می‌کرد که در میان بازار کسی را بیابد که او را نشناسد، چون نمی‌خواست فروشنده به خاطر مقام و منصب در حق او رعایتی بکند. او از خود خشنود نبود، مگر به هنگامی که حق جامعه و مردم را ادا کرده باشد. علی(ع) حتی برای یک لحظه هم خدا را فراموش نمی‌کرد.»(۲۸)

«سیدباقر موسوی الهندی» از شعرا و ادبای دو قرن اخیر که برخلاف کنیه‌اش، متولد نجف اشرف و مدتی نیز ساکن سامرا بوده است، علی(ع) را اینگونه معرفی می‌کند: «ذات تو را جز خدا نشناسد. هم ممکنی و هم واجب، هم قدیمی و هم حادث، نه ضدی داری و نه مانند، با اینکه معنای تو روشنتر از خورشید است ولی عارفان در بیانت سرگردان و حیرانند.»(۲۹)

«عزالدین ابوحامد عبدالحمیدبن هبه‌الله المدائنی» مشهور به« ابن‌ابی‌الحدید» از علمای بزرگ قرون ششم و هفتم هجری قمری و نخستین شارح غیرشیعی نهج البلاغه است که به مدت چهار سال و هشت ماه در بیست جلد به شرح نهج‌الباغه پرداخته و به قول او تالیف کتابش به اندازه دوره خلافت علی(ع) به طول انجامیده است. وی پیرامون فضایل آن حضرت می‌نویسد: «چه بگویم درباره مردی که دشمنانش به فضایل و مناقب وی اعتراف می‌کنند. بنی‌امیه با هرنوع حیله‌گری در خاموش ساختن نور او کوشیدند، اما نابکاری‌های آنها مانند پوشانیدن آفتاب با کف دست بود. من چه بگویم درباره مردی که همه فضیلت‌ها به او منتهی می‌شود و هر مکتب و هر گروهی خود را به او منسوب می‌نماید، آری اوست رئیس همه فضیلت‌ها.»(۳۰)

«ابوحنیفه» پیشوای بزرگ اهل سنت نیز به مدح و ستایش مولای متقیان پرداخته و معتقد است که هیچکس با علی به مبارزه برنخاست، مگر آنکه علی از او برتر بود و اگر علی به مقابله و مبارزه با آنها نمی‌پرداخت، هیچکس نمی‌دانست سیره بین مسلمین و تکلیف شرعی با این گروه‌ها از چه قرار است.(۳۱)

«ابوعبدالله محمدبن ادریس‌بن العباس» معروف به «امام شافعی» پیشوای مذهب شافعی از دیگر ارادتمندان و شیفتگان علی(ع) است و در اشعاری در مدح و ثنای آن حضرت می‌سراید: «بی‌شک من بهترین امام و بهترین راهنما را دوست دارم. اگر محبت علی (که دوست خداست) دلیل بر رفض و بی‌دینی است، دنیا بداند که من بی‌دین‌ترین مردمانم.»(۳۲)

«امام محمد غزالی» از علمای بزرگ اهل سنت معتقد است که فهم کتاب خدا منحصر به علی(ع) است و اگر کسی این حقیقت را نفهمیده باشد، در خانه‌ای راکه از آن درب، پرده‌ها از روی دلها برداشته می‌شود گم کرده است.(۳۳)

«ابوجعفر محمدبن جریدبن یزید طبری» محدث، فقیه و مورخ قرن سوم و مولف تاریخ طبری، بر عالم، زاهد و راستگو بودن علی(ع) تاکید کرده و می‌گوید: «او مبارز، عالم و زاهد بود. دروغ بر زبان وی نرفت و جز راست نگفت.»(۳۴)

«فخر رازی» ادیب و مفسر معروف قرآن، شایستگی امامت و پیشوایی مولای متقیان را ستوده و می‌نویسد:«هرکس در دین، علی را امام و پیشوای خویش قرار دهد، به دستاویز استوار و محکمی چنگ زده است.(۳۵)

——————-

منابع و پی‌نویس:

۱ – کتاب « الامام علی علیه  السلام صوت العداله الانسانیه » جلد اول ص ۱۰۳

۲ – همان منبع

۳ – همان منبع ، جلد اول ص ۲۲۷

۴ – کتاب «چهارده معصوم »– حسین مظاهری، ص ۴۹

۵- کتاب «امام علی ع خورشید بی غروب »– محمد ابراهیم سراج – ص ۳۳۳

۶ – همان منبع ص ۳۲۵

۷ – پایگاه تحلیلی اساتید خبر ، هشتم تیرماه ۹۵

۸ – کتاب «جورج جرداق» ص ۱۹

۹ – کتاب « علی بن ابیطالب »

۱۰ -همان منبع ص ۳۳۳

۱۱- کتاب « آنگاه هدایت شدم » ، سید محمد تیجانی ص ۱۹۳ به نقل از صحیح مسلم   ج اول ص ۴۸

۱۲- ترجمه و تفسیر نهج البلاغه ، علامه محمد تقی جعفری جلد اول ص ۱۷۶

۱۳ – همان منبع جلد اول ص ۱۷۱

۱۴ – تاریخ مقدس – زندگانی علی بن ابیطالب ص ۱۰۷

۱۵ – کتاب « علی (ع) فراسوی ادیان » ص ۱۵

۱۶ – همان منبع  ص ۲۶

۱۷- تاریخ تمدن ، ترجمه ابوالقاسم پاینده ، جلد یازدهم ص ۶۲

۱۸ – کتاب « علی ع آیینه حق نما »– سید ابراهیم الحسینی السعیدی جلد دوم ص ۲۴

۱۹ – « علی ع فراسوی ادیان »ص ۲۵

۲۰ – داستان غدیر ص ۲۹۳

۲۱ –  کتاب « حساس ترین فراز تاریخ »   صفحات۳۰۰- ۲۹۴

۲۲ – کتاب  «امام علی (ع ) از نگاه اندیشمندان غیر شیعه ص ۱۰۰

۲۳- همان منبع ص ۱۰۱

۲۴- کتاب « علی (ع) خورشید بی غروب ، محمد ابراهیم سراج ص ۳۲۴

۲۵ – سیری در نهج البلاغه ، استاد شهید مطهری صفحات ۲۰-۱۸

۲۶ – کتاب  « خورشید بی غروب »

۲۷ – کتاب « علی (ع ) فراسوی ادیان» ص ۲۷

۲۸ – کتاب « حساس ترین فراز تاریخ » صفحات ۲۹۸- ۲۸۲

۲۹ – دیوان سید باقر الهندی ص ۱۶

۳۰ – شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ، جلد اول ص ۱۶

۳۱- مناقب ابوحنیفه جلد دوم ص ۸۳

۳۲- دیوان الامام الشافعی ص ۷۲

۳۳ – فیض الغدیر جلد سوم ص ۴۶

۳۴ – تاریخنامه طبری ص ۶۷۶

۳۵ – تفسیر کبیر – فخر رازی  جلد اول  ص ۱۱۱

یادداشت: مختار مسعود