نقد نقاشی گرنیکا

به گزارش پایگاه خبری “ججین” ، نقاشی گرنیکا از پابلو پیکاسو را می توان یکی از معروفترین نقاشی های تمام دوران در نظر گرفت. هم چون تمام کارهای هنری مشهور دیگر، پی بردن به تمام لایه های پنهان این نقاشی کار راحتی نیست و می توان نقد و برداشت های متفاوت زیادی از آن به دست آورد. ولی به راستی معنای واقعی این نقاشی دیواری عظیم چیست؟ با کمی تحلیل و بررسی می توان به نتایج مختلفی هم چون اهمیت اسپانیا، جنگ و البته گاوبازی رسید.

گرنیکا و اسپانیا: آیا با یک اثر ملی گرا طرف هستیم؟

اسپانیا، زادگاه پیکاسو محور اصلی نقاشی گرنیکا را تشکیل می دهد. پیکاسو این نقاشی را با هدف نمایش در نمایشگاه جهانی سال ۱۹۳۷ در پاریس ترسیم کرد. پیکاسو اگرچه در آن دوران به فرانسه مهاجرت کرد و دیگر هیچ گاه به اسپانیا بازنگشت، ولی از طریق همین نقاشی گرنیکا می توان متوجه شد که او هیچ گاه ریشه های خود را فراموش نکرده است. عنوان نقاشی در اصل نام شهر کوچکی در شمال اسپانیا است که طی جنگ های داخلی اسپانیا هدف حمله نیروی هوایی آلمان قرار گرفت. این حملات با درخواست ژنرال فرانکو صورت گرفته بود.

نقد و بررسی نقاشی: یک اثر ضد جنگ

پیکاسو در جایی می گوید: «به عنوان یک هنرمند، در تمام زندگی ام به طور پیوسته مشغول مقابله با مرگ هنر بودم. در نقاشی گرنیکا به دنبال نمایش ترس و وحشت خود از حملات نظامی هستم که دارد اسپانیا را وارد دریای مصیبت و مرگ می کند.»

همان طور که خود  پیکاسو هم اشاره می کند، گرنیکا اساسا یک نقاشی ضد جنگ است و به شکلی بصری، تاثیر ویرانگر و پر هرج و مرج جنگ را بر روی مردان و زنان به نمایش می گذارد. به ویژه در این نقاشی، هدف نقاش نمایش مردم عادی و شهرنشین معمولی است. پیکاسو گرنیکا را در سال ۱۹۳۷ به اتمام رساند، زمانی که نه تنها اسپانیا، بلکه کل دنیا درگیر تنش های سیاسی بود. جنگ جهانی دوم تنها چند سال بعد آغاز می شد و مصیبت بزرگتری دامن اروپا را می گرفت. در گرنیکا می توان مشاهده کرد که قربانیان این بمباران به دو دسته تقسیم می شوند، عده ای مرده اند و عده ای دیگر هنوز زنده هستند. جسد یک فرد بر روی زمین افتاده است و دو طرف آن را قربانیان زنده ای تشکیل می دهند که سرهای خود را عقب گرفته اند و آه و ناله می کنند. در سمت چپ تابلو مادری فرزند خود را در آغوش گرفته است، فرزندی که به نظر می رسد در اثر بمباران کشته شده است.

تاثیرات و کوبیسم

هرج و مرجی که در اثر ناآرامی های سیاسی در اروپا به وجود آمده بود، به وضوح در ترکیب بندی گرنیکا دیده می شود. انسان ها و حیوان ها در هم ادغام شده اند. پشت سر آنان، با پس زمینه ای طرفیم که از اشکال هندسی در هم شکسته با حاشیه های تیز تشکیل شده است. این ها همه یادآور کوبیسم هستند. در بعضی از جاهای نقاشی پس زمینه ای از جنس روزنامه دیده می شود. آن را می توان به عنوان بازگشت پیکاسو به کوبیسم ژورنالی در نظر گرفت که پیش تر در آن حوزه فعالیت می کرد. منتقدان هنری در کارهای پیکاسو معمولا اول از همه به سراغ نقد و بررسی رنگ ها می روند. ولی در گرنیکا با نقاشی عمدتا سیاه و سفید طرف هستیم که عمده رنگ های آن را سیاه تشکیل می دهد. این میزان استفاده از رنگ سیاه شاید با هدف نمایش مرگ باشد. گرنیکا بسیار تحت تاثیر نقاشی های فرانسیسکو گویا، یک هنرمند اسپانیایی دیگر قرار دارد. گویا علاقه زیادی به نقاشی های مربوط به جنگ و گاوبازی داشت. ولی گاوبازی به چه صورتی بر روی گرنیکا پیکاسو تاثیر گذاشته است؟

گاوبازی: گرنیکا و نماد سنتی گاوبازی در اسپانیا

 در گرنیکا، پیکاسو انسان و حیوان را به گونه ای ترسیم کرده است که گویی جایگاه یکسانی دارند. به این ترتیب، نقاش هم وحشی گری کارهای غیرانسانی بشر در طول جنگ را نمایش می دهد، و هم به نمایش واکنش های غریزی و به نوعی حیوان مانندی می پردازد که تمام موجودات زنده هنگام مواجهه با ترس و مرگ از خود نشان می دهند. ولی دو حیوان در این نقاشی وجود دارند که شاید معنایی فراتر از این ها داشته باشند: گاو و اسب.

آیا گرنیکا واقعا از نظر معنایی ارتباطی با گاوبازی دارد؟ این نقاشی را باید در دسته نقاشی های جنگ قرار دهیم، ولی این اثر هم چنین دارای نمادهای متعددی همچون گاو، اسب و انسانی با یک شمشیر است. به همین دلیل این نقاشی را می توان با هنر سنتی گاوبازی هم مرتبط دانست. پیکاسو بعدا در سال ۱۹۳۷ نمونه هایی از گاوبازی را طراحی کرد. گاو البته به طور غیر رسمی، نماد ملی اسپانیا است. گاوبازی هم همیشه به عنوان یکی از ورزش های سنتی اسپانیا در نظر گرفته می شود. به این ترتیب، با ربط دادن گاو بازی به گرنیکا، می توان به معناهای ناسیونالیستی مد نظر نقاش دست پیدا کرد.

ولی نباید انتظار داشته باشید که پیکاسو همچون یک نقاشی ناسیونالیستی با مساله گاوبازی برخورد کند. به جای این که نظاره گر ماتادوری باشیم که در کنار گاو مغلوب رو به جمعیت تعظیم می کند، در گرنیکا گاو  در سمت چپ تصویر سالم و سرحال ایستاده است. این بار این ماتادور است که کشته شده و در پیش زمینه روی زمین افتاده است. شمشیر یا نیزه ای که احتمالا می خواسته برای کشتن گاو استفاده کند، شکسته و از دستش رها شده است. همچون ماتادور مغلوب، اسب او هم رنجور و ناراحت و رو به مرگ است. تنها فرد آرام این نقاشی، گاو است. بقیه افراد و کل ترکیب بندی نقاشی به سمت گاو در حرکت هستند. گاو، کانون توجه آرام و ناخوشایند این نقاشی ضد جنگ، در سمت چپ تابلو قرار گرفته است.

تفسیر و معنای گرنیکا:

پیکاسو هیچ گاه تمایل نداشت درباره معنای کارهایش صحبت کند. ولی نماد ملی گرایی که در گرنیکا به کار رفته چیزی نیست که بتوان به راحتی نادیده گرفت. گاو به عنوان نماد ملی غیررسمی زادگاه پیکاسو و قابل توجه ترین کالبد به کار رفته در این نقاشی را به نوعی می توان نماد خود اسپانیا در نظر گرفت. کشوری که حتی بعد از چنین حملات خونباری، محکم و استوار بر جای خود ایستاده است. در گرنیکا اگرچه گاو خوشحال و راضی به نظر می رسد، ولی خود نقاشی درباره بحران و وحشی گری است که در این شهر رخ داده و آن چنان که باید خوش بینانه نیست.

منبع: Lego Menon