نقد فیلم توهین

به گزارش پایگاه خبری “ججین” ، نزاعی که در فیلم توهین به تصویر کشیده می شود آن قدرها مساله جدی نیست: یک مسلمان فلسطینی که در بیروت برای یک خانه ساز کار می کند، لوله کشی آب بالکن آپارتمان یک مسیحی را درست می کند. ولی کمی بعد متوجه می شود یکی از مستاجران آن خانه دوباره لوله تازه را خراب می کند. همین مساله باعث عصبانیت او و درگیری این دو نفر می شود.

چنین بحثی قاعدتا باید به راحتی به پایان برسد و این دو نفر به زندگی های خود برگردند. ولی داد و بیداد آن ها با یک دیگر بالا می گیرد و دعوای این دو مرد به یک بحران ملی تبدیل می شود.

مستاجری که باعث بروز این مشکل می شود یک مکانیک زودجوش به نام تونی (عادل کرم) است. او به صاحب کار مرد فلسطینی که یاسر (کامل الباشا) نام دارد می گوید تنها در صورتی رضایت می دهد که یاسر شخصا از او معذرت خواهی کند. تونی مساله ساده ای مانند معذرت خواهی را هر بار پیچیده تر می کند. همین باعث می شود مخاطب ناخودآگاه به این فکر کند که آیا هدف تونی واقعا شنیدن یک معذرت خواهی است؟ هنگامی که یاسر برای جبران اشتباهات گذشته به منزل تونی می رود، از تلویزیون یک برنامه ضد فلسطینی در حال پخش است. سپس تونی به یاسر می گوید: «کاش شارون همه تون رو از بین می برد.» همین باعث می شود که یاسر در عوض معذرت خواهی، با تونی درگیر شود و چند دنده او را بشکند.

توهین که موفق شده به پنج نامزد نهایی بهترین فیلم خارجی اسکار ۲۰۱۸ راه یابد را زیاد دویری کارگردانی کرده است. او به همراه همسر و همکار همیشگی اش، جوئل توما فیلمنامه کار را نوشته است. البته این زوج کمی بعد از ساخت این فیلم از یک دیگر جدا شدند. فیلم موفق می شود درام متقاعد کننده ای را در پیش بگیرد. مضمون فیلم هم درباره رنج ها و تبعیض ها در جامعه ای است که در آن، زخم های قدیمی ممکن است هر لحظه سر باز کنند و تعادل ظریفی که ایجاد شده است را به یک باره از بین ببرند. یکی از شخصیت های فیلم در جایی می گوید: «ما تو خاورمیانه زندگی می کنیم. واژه اهانت اصلا در این منطقه به وجود آمده است.»

با شکایت تونی از یاسر، بخش عمده ای از فیلم به یک درام دادگاهی تبدیل می شود. این جاست که نگرش های فرهنگی، واقعیات موجود را پیچیده تر می کنند. به نظر می رسد در دادگاه، به خاطر رنج هایی که پناهندگان فلسطینی چشیده اند از آن ها طرفداری می شود. این مساله تونی را بیش تر از قبل عصبانی می کند و احساس می کند قربانی این ماجرا شده است و به نوعی او واقعا یک قربانی به نظر می آید. قربانی بودن او تنها به این خاطر نیست که یاسر به او مشت زده است بلکه تجربیات وحشتناکی که او در دوران کودکی و طی جنگ های داخلی لبنان تجربه کرده است هم باعث شده که او همیشه احساس یک قربانی را داشته باشد.

با آشکارسازی این راز مهم، پرسش هایی که فیلم درباره رنج و تبعیض مطرح می کند جایگاهی فراتر از وضعیت پیشین خود می گیرد و حتی ابعاد مرزهای خاورمیانه را در می نوردند.

تونی انسانی نیست که بتوانید به راحتی جذب آن شوید. وقتی همسر باردارش از او می خواهد شکایتش را پس بگیرد، تونی حتی به او هم اهانت می کند. در بین این دو ضدقهرمان، ابتدا به نظر می رسد با یاسر آرام تر و سالخورده تر همذات پنداری بیش تری می توانیم داشته باشیم. ولی حتی این تصور هم بعد از چند جلسه ابتدایی دادگاه، ماهیت پیچیده ای به خود می گیرد.

روایت داستان توهین، به ویژه زمانی که شاهد دعوای دو مرد بر سر یک مساله ساده می شویم، حالتی دافعه برانگیز دارد. نکته عجیب فیلم این است که هرچه این مجادله بیش تر ادامه پیدا می کند و زمان اعلام حکم دادگاه نزدیک تر می شود و حتی کار به اعتراض های خیابانی کشیده می شود، خطرات کم تری احساس می کنیم. بر خلاف اوایل فیلم، هر چه به پایان نزدیک می شویم شدت درام کم تر می شود.

ولی چیزی که در سراسر فیلم همیشه ثابت می ماند، بازی قدرتمند بازیگران، به ویژه عادل کرم است. تونی شخصیتی است که با یک حرکت اشتباه ممکن است خشم غیرقابل پیش بینی اش به یک باره سر باز کند. ولی ژست ها و حالت های ظریف صورتش به گونه ای است که حالتی ترحم برانگیز به شخصیت او می دهد. الباشا بسیار نقش متحرکی دارد و به لطف بازی درخشانش، به اولین فلسطینی تبدیل شد که جایزه بهترین بازیگر را در جشنواره فیلم ونیز دریافت کرد.

از آن جا که در این فیلم هیچ چیز راحت نیست، مخاطب به سختی می تواند با شخصیت ها و داستان های زندگی شان همراه شود. گویی قانون فیلم همین است. توهین هیچ گاه به دنبال دستیابی به یک نتیجه قطعی یا یک پاسخ راحت نیست. تنها چند پرسش تفکر برانگیز مطرح می کند.

استفنی مری

منبع: The Washington Post