موانع توسعه گردشگری پایتخت؛ سرمایه‌ای که در قلب تهران خاک می‌خورد

به گزارش پایگاه خبری “ججین” به نقل از خبرگزاری مهر، پیش‌ از این، سفر به‌عنوان یک تفریح برای مسافر و فرصت برای شهر و دیار میزبان محسوب می‌شد، گردشگران مقصد را با توجه به اعتقادات مذهبی، ظرفیت‌های تجاری یا تفریحی با مشورت اطرافیان انتخاب می‌کردند و به دلیل سفرهای زمینی، به‌ناچار به اماکن بین راه نیز سر زده و معمولاً از آن‌ها بازدید می‌کردند، اما امروز گردشگری پیشرفت قابل‌ملاحظه‌ای کرده و به یک صنعت تبدیل و شیوه‌های نوین برای جذب گردشگر ایجاد شده است.

امروز پارامترهای متعددی در جذب گردشگر نقش دارند، سفرهای هوایی رقیب جدی سفرهای زمینی شده و دیگر خبری از حضور گردشگران اجباری در شهرهای بین راه نیست، درآمد گردشگری آن‌قدر قابل‌ملاحظه شده است، که دولت‌ها برای افزایش و نیز نحوه مصرف آن‌ها در بودجه‌های سالانه خود پیش‌بینی‌هایی انجام می‌دهند.

متأسفانه سابقه هفت‌هزارساله و همچنین ظرفیتی که ۲۳۰ سال مرکزیت به تهران داده است، همیشه مورد غفلت بوده و جاذبه‌های گردشگری تهران در زیر پوست ترافیک دائمی و دیگر المان‌های شهری این کلان‌شهر پنهان‌شده است.

به گفته برخی مسئولان تهران بیش از ۲ هزار نقطه گردشگری، زیارتی، تاریخی و تفریحی دارد، که بازدید از تمام جاذبه‌های گردشگری تهران نیاز به بیشتر از یک ماه زمان دارد، بااین‌حال کمتر به معرفی این ظرفیت‌ها و بهره‌گیری از آن‌ها توجه می‌شود.

سهم اندک از صنعت گردشگری

سمانه شمس، از فعالان عرصه آموزش گردشگری و کارشناس این حوزه، در خصوص تفاوت‌های ایجاد شده در نحوه سفرها و اثرات آن بر صنعت گردشگری اظهار داشت: امروز نسبت به گذشته مقاصد سفر چندین برابر شده است، هر ویژگی منحصربه‌فرد، زیبایی طبیعی، آرامش و دوری از هیاهو، آثار باستانی و مذهبی در یک منطقه آن را به یک مقصد سفر تبدیل کرده است و از سفرهای اجباری به اماکن بین‌راهی به‌طور معنی‌داری کاسته شده است، در دنیای امروز باید هوشیار عمل کرد و تمام جوانب را سنجید، تا بتوان در صنعت گردشگری، با غول‌های بزرگ جهانی رقابت کرد.

به گفته شمس، برای جذب گردشگر، باید برای کودک خانواده گردشگر، همسر خانواده و نیز تک‌تک اعضای یک گروه برنامه‌ریزی داشت و با توجه به ظرفیت‌های مقصد، برای پر کردن اوقات گردشگر در محل موردنظر برنامه‌ریزی کرد و به‌طورکلی باید به آموزش در این عرصه اهمیت داد.

وی آموزش‌های ارائه شده درزمینهٔ جذب گردشگر و تور لیدری را کافی ندانست و تأکید کرد: محتوای آموزشی ارزشمند و استاندارد بستر مناسب آموزش‌های گردشگری را فراهم ساخته، اما پراکندگی و عدم انسجام و نگاه‌های جزیره‌ای سبب شده تا توفیقات حاصل‌شده کم‌تر از انتظارات باشد.

این فعال گردشگری به اثرات مثبت اجتماعی و اقتصادی در کشورهای موفق در صنعت گردشگری اشاره کرد و افزود: زمانی که درآمد سالانه بیش از ۱۴۰ میلیارد دلار ایالات‌متحده از محل صنعت گردشگری به‌عنوان کشور پیش رو در جذب گردشگر و یا درآمد ۶۰ میلیارد دلاری اسپانیا، ۵۶ میلیارد دلاری فرانسه و ۵۱ میلیارد دلاری چین با درآمد سالانه ۶ الی ۶.۵ میلیارد دلاری کشورمان در سال ۹۴ مقایسه می‌شود، به‌خوبی می‌فهمیم که با رسیدن به اهداف صنعت گردشگری فاصله‌داریم درحالی‌که می‌توانیم درآمد خوبی از این صنعت داشته باشیم.

حرکت سردرگم، ما را از رسیدن به چشم‌انداز گردشگری ۲۰۲۵ دور می‌کند

وی درآمد کشور از صنعت گردشگری را طبق چشم‌انداز ۲۰ ساله، ۳۰ میلیارد دلار تا سال ۲۰۲۵ دانست و گفت: هنوز تا رسیدن به این درآمد فاصله زیادی داریم و اگر چشم‌انداز تعریف می‌شود، باید سعی کنیم به آن برسیم و قطعاً حرکت سردرگم و بدون انسجام، همراه با ضعف شدید ساختار و امکانات، سبب ناکامی بیش‌ازپیش گردشگری کشور می‌شود.

به گفته شمس، استان تهران دارای ظرفیت‌های بسیار خوب طبیعی، کویری و نیز باستانی به‌خصوص در روستاها است و می‌تواند نقشی به‌مراتب پررنگ‌تر از نقش کنونی در صنعت گردشگری ایفا کند و با آموزش به‌عنوان زیربنایی‌ترین لازمه مدیریت منابع انسانی می‌توان به توسعه و پایداری صنعت گردشگری در این استان کمک کرد.

وی افزود: بسیاری از هنرهای دستی روستاها که برای خود مردم آن روستا عادی است، برای گردشگران، به‌خصوص گردشگران خارجی بسیار جذاب است و باید شکوفا شود، این شکوفایی جز با ارائه آموزش‌های صحیح میسر نیست.

این کارشناس ارشد مدیریت آموزش گردشگری ضعف در معرفی و شناخت بسیاری از ظرفیت‌های گردشگری را ناشی از کوتاهی در آموزش به‌خصوص در میان نسل جوان دانست و تأکید کرد: جوانان هر منطقه پتانسیل بسیار مناسبی برای بسترسازی جذب گردشگر را دارند و می‌توان با آموزش مختصر به آن‌ها زمینه شکوفایی صنعت گردشگری را بیش‌ازپیش فراهم کرد.

وی ادامه داد: دراین‌بین می‌توان مؤسسات آموزشی گردشگری را فعال کرد، تا جوانان هر منطقه آموزش لازم درزمینهٔ برخورد با گردشگر، اطلاعات کافی در خصوص ظرفیت‌های گردشگری و زیرساخت‌های منطقه داشته باشند و با توجه به داشتن انرژی و وقت بیشتر نقش مهمی در توسعه گردشگری ایفا کنند.

وی افزود: طرح‌های آموزشی فراوانی درزمینهٔ گردشگری می‌توان تعریف و اجرا کرد، اما نیاز به عزم جدی و همگانی در جهت اجرای این طرح‌ها وجود دارد و وجود طرح‌هایی روی کاغذ، نمی‌تواند راهگشا باشد.

این کارشناس یادآور شد: صنعت گردشگری امروز نقش بزرگی در اشتغال‌زایی کشور دارد، بیشترین شاغل در این زمینه در سطح دنیا را کشور اسپانیا دارا است، درحالی‌که با بررسی سرانگشتی می‌توان فهمید، ظرفیت‌های کشور ما برای جذب گردشگر، چیزی کم‌تر از اسپانیا و یا دیگر کشورهای موفق در این حوزه ندارد.

بسته‌های آموزشی برای سلیقه‌های متفاوت گردشگران بین‌المللی آماده شود

یکی از کارکنان آژانس‌های مسافرتی تهران، که درزمینهٔ اعزام گردشگر به کشورهای خارجی از داخل ایران فعالیت دارد گفت: مؤسسات دولتی در تمام دنیا از طرح‌های آموزشی گردشگری حمایت می‌کنند، اما این حمایت‌ها را در ایران اصلاً نمی‌بینیم، متأسفانه عملاً هیچ اراده‌ای برای ارائه آموزش‌های جدی و فراگیر گردشگری در کشور وجود ندارد به‌طوری‌که نه از جانب اتحادیه هتل داران و انجمن‌های صنفی مرتبط با گردشگری حمایتی دیده می‌شود و نه از سوی دولت اقدام شایسته‌ای را می‌بینیم.

هدیه توکلی انگیزه اغلب مؤسسات فعال درزمینهٔ آموزش گردشگری در کشور را کسب درآمد از آموزش دانست و تأکید کرد: درحالی‌که انگیزه این مؤسسات باید افزایش تعداد گردشگر به‌وسیله توسعه آموزش‌ها باشد و درآمد آن‌ها از سوی شرکت‌های بزرگ گردشگری متولی جذب گردشگر تأمین شود، اما عملاً چنین نظمی به‌هیچ‌عنوان مشاهده نمی‌شود و سازمان‌های دولتی نیز درواقع نظاره‌گر هستند. مؤسسات آموزشی ضعیف و اندک موجود با مشکلات متعدد اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و دود این مشکلات به چشم صنعت گردشگری کشور می‌رود.

وی با انتقاد از نبود سیاست‌های مدون و رسمی و نبود عزم جدی برای بهره‌گیری از منابع انسانی آموزش‌دیده در صنعت گردشگری اضافه کرد: زمانی که به‌کارگیری نیروی انسانی آموزش‌دیده در صنعت گردشگری یک اصل نباشد، قطعاً به آموزش نیز بها داده نمی‌شود و شاید افرادی صرف گرفتن مدرک و بدون علاقه و انگیزه دوره‌هایی را بگذرانند.

توکلی ادامه داد: بسیاری از هتل‌ها، از نیروهای تحصیل‌کرده هتل داری بی‌بهره هستند، بسیاری از تور لیدرها اماکن مستعد گردشگری در استان تهران را نمی‌شناسند و تمام انرژی و توان آن‌ها معطوف به چند کاخ و آثار باستانی دوران پهلوی و قاجار تهران شده است.

این فعال گردشگری با اشاره به تمایلات گردشگران مختلف از اقصی نقاط جهان، اظهار داشت: گردشگران داخلی کشور ما اغلب علاقه‌مند به حضور در «کاخ سلطنت آباد»، « کاخ گلستان»، «عمارت باغ فردوس»، «کاخ صاحبقرانیه» و این‌گونه جاذبه‌ها هستند، اما تمایلات گردشگران کشورهای عربی و اسلامی بیشتر اماکن مذهبی و تاریخی است، اما به دلیل ارائه بسته یکسان و عدم آموزش صحیح، عملاً اماکن مذهبی استان تهران گردشگران خارجی شایان‌ذکری ندارند.

وی افزود: این در حالی است که حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)، حرم امام‌زاده جعفر(ع) شهرستان پیشوا، حرم امام‌زاده صالح(ع) شهرستان شمیرانات، حرم امام‌زاده داوود(ع) در تهران، آرامگاه بی‌بی شهربانو در شهرستان ری و نیز حرم امام خمینی(ره) دارای ظرفیت‌های کافی برای حضور زائر و گردشگر از کشورهای عربی و اسلامی هستند.

توکلی افزود: جاذبه‌های طبیعی و پوشش‌های گیاهی و هوای خوب نیز از دیگر علایق گردشگران کشورهای عربی و اسلامی هستند و حضور آن‌ها در شمال کشور و نیز شهرستان‌های فیروزکوه، شمیرانات و دماوند می‌تواند برای آن‌ها جذاب باشد.

وی با اشاره به علایق گردشگران اروپایی ادامه داد: گردشگران اروپایی بیشتر به حضور در کویر علاقه دارند و جاذبه‌های کویری را می‌پسندند.

این فعال گردشگری تهیه بسته آموزشی خاص هر سلیقه در گروه‌های متعدد تور لیدرهای کشور را راهی هوشمندانه در زمینه جذب گردشگر دانست و گفت: اگر راهنماها و تمام عوامل گردشگری اطلاعات کامل و دقیق در خصوص این جاذبه‌ها داشته باشند، می‌تواند به ترغیب گردشگر برای حضور در اماکن گردشگری بیشتر، افزایش روزهای اقامت، تکرار سفر در آینده و نیز جذب دیگر گردشگران از طریق تبلیغات منجر شود.

با آموزش مناسب، گردشگری شبکه‌ای شکل خواهد گرفت

یک کارشناس ارشد تاریخ و فعال حوزه گردشگری داخلی در گفتگو با خبرنگار مهر کارهای انجام‌شده در زمینه آموزش گردشگری در کشور را صفر دانست و گفت: امروز صنعت گردشگری در دنیا تحول بنیادین را تجربه کرده است و با توجه به پیشرفت‌های حوزه ارتباطات، آموزش علاقه‌مندان و توسعه گردشگری شهری و روستایی اجتناب‌ناپذیر است.

محمدرضا تاجیک بیان کرد: از طریق توسعه گردشگری می‌توان موجب اشتغال‌زایی در روستاها و شهرهای کشور شد و هرچه آموزش‌ها به‌روزتر و کامل‌تر باشد، تعداد گردشگران ورودی به شهرها و روستاها افزایش‌یافته و توسعه شهر و روستا را در پی دارد، اما متأسفانه جای آموزش در حوزه صنعت گردشگری کشور ما خالی است.

تاجیک آموزش تور لیدرهای تخصصی را راهکار طلایی توسعه گردشگری خواند و گفت: اگر یک تورلیدر ماهر و متخصص ۲۰ نفر را آموزش داده و به یک مکان تاریخی و یا طبیعی ببرد و بتواند در خصوص آن مکان توضیحات در خور ارائه و برای گردشگر ایجاد انگیزه کند، هر کدام از این ۲۰ نفر، پس از بازگشت به خانواده‌های خود، ۲۰ نفر دیگر را برای حضور در اماکن مذکور جذب خواهند کرد و گردشگری شبکه‌ای، مبتنی بر آموزش شکل خواهد گرفت.

وی آموزش از طریق توزیع لوح‌های فشرده و یا بروشورهای تبلیغاتی در ادارات برای پدر خانواده، در مدارس برای فرزندان و در پایگاه‌های بسیج برای مادران خانه‌دار خانواده را راه‌های آموزش عمومی و افزایش سطح علاقه‌مندی برای جذب گردشگر خواند و گفت: با این آموزش‌ها خانواده، درگیر مسائل گردشگری و میراث فرهنگی شده و دغدغه مند خواهند شد، هرچه اطلاعات خانواده‌ها در خصوص اماکن تاریخی و جاذبه‌های طبیعی بیشتر باشد، جذب گردشگر ساده‌تر خواهد بود و این افراد بازوان توانمند دولت برای جذب گردشگر خواهند شد.

تاجیک آموزش‌های عمومی و خانوادگی در زمینه‌های نگهداری، حفظ و مرمت آثار و جذب گردشگر را ضروری عنوان کرد و گفت: زمانی که آموزش خوب داده شود، هرکدام از افراد آموزش‌دیده یک مبلغ گردشگری داخلی و یا از طریق شبکه‌های مجازی در سطح بین‌المللی خواهند بود. آموزش‌های نوین از اصلی‌ترین زیرساخت‌های گردشگری است و کشور ما در این زمینه کم‌فروغ است و مشکلات عمده‌ای در زمینه آموزش در کشور ما وجود دارد.

گنجاندن واحدهای تحصیلی گردشگری در دروس دانشگاهی

وی با بیان این‌که باید ۲ واحد درسی ایران‌شناسی در خصوص آموزش‌های گردشگری به دروس دانشگاهی اضافه شود، گفت: دانشجوی ما در دوره دانشگاه باید با ظرفیت‌های گردشگری کشور و نیز مهارت‌های برخورد با گردشگر و جذب آن آشنا شود، همچنین در دوران تحصیل مدرسه، باید تورهای گردشگری روستاگردی راه‌اندازی شود، تا دانش آموزان از همان دوران تحصیل و کودکی با جاذبه‌های گردشگری شهر، روستا و کشور خود آشنا شده و به یک گردشگر تبدیل شوند.

به گفته این فعال حوزه گردشگری داخلی، برگزاری مسابقات جذاب و برنامه‌های فرهنگی در کنار جاذبه‌های گردشگری و آثار باستانی و زیارتی نقش مهمی در خصوص آموزش عمومی دارد.

تاجیک، برگزاری مسابقات نقاشی از آثار برای کودکان، عکاسی از آثار و نیز سفرنامه نویسی برای دانش آموزان دوران دبیرستانی و دانشگاهی را بسیار پراهمیت خواند و اضافه کرد: در زمینه آموزش عمومی نقش رسانه‌ها را نیز نباید نادیده گرفت، رسانه‌ها می‌توانند آموزش‌های خوبی در خصوص جاذبه‌های گردشگری و نحوه استفاده از آن‌ها نقش مهمی دارند.

لزوم استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد

رجبعلی خسروآبادی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان تهران معتقد است که تهران ظرفیت آن را دارد با یک برنامه‌ریزی هدفمند میزبان هم‌وطنان علاقه‌مند به گردش و سفر در فصول مختلف سال باشد.

وی با اشاره به برگزاری تورهای مختلف تهران گردی عنوان کرد: در این راستا طی تابستان امسال جشنواره «تهران‌گردی در خنکای تابستان»  برگزار شد.

خسروآبادی ادامه داد: مسیرهای گردشگری جشنواره  در دو بخش طبیعت‌گردی در شهرستان‌های خوش آب هوای شمیرانات و دماوند و بخش فرهنگ تاریخی  آن در محور تهران قدیم و شهرری برگزار شد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان تهران با اشاره به برگزاری «گشت تهران‌گردی ویژه بچه‌های دهه شصت» گفت: شرکت‌کنندگان در این گشت ضمن انجام بازی‌های دهه شصت در خانه فراغت دبیرالملک و دیدن خاطرات تصویری این دوران از بافت تاریخی تهران قدیم نیز بازدید خواهند داشت.

وی با اشاره به ظرفیت‌های استان تهران برای جذب گردشگری در بخش‌های مختلف تاریخی و طبیعی، بر نقش مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد در معرفی این جاذبه‌ها تأکید کرد و یادآور شد: سمن‌ها نماینده افکار عمومی و حلقه ارتباطی دولت با جامعه هستند و تقویت این حلقه موجب اعتمادسازی در بین مردم خواهد شد.

خسروآبادی گفت: سمن‌ها در تهیه پرونده ثبت ملی خانه‌های تاریخی،آموزش‌های عمومی در حوزه میراث فرهنگی، برگزاری آئین‌ها و جشنواره‌ها، مستند نگاری از بناهای تاریخی و فرهنگی، نقش اساسی ایفا خواهند کرد.

زمانی که به درآمدهای کشورهای دیگر در جهان نگاه می‌کنیم و نیز تجربیات آن‌ها در زمینه جذب گردشگر را موردمطالعه قرار می‌دهیم، به‌خوبی می‌توانیم به اهمیت برنامه‌ریزی مدون و دقیق در جهت تقویت و توسعه آموزش‌ها برای ارتقاء صنعت گردشگری پی ببریم.

امروز مردم علاقه‌مند به کسب تجربیات جدید اجتماعی در سفرهای خود هستند و باید آموزش‌های ما به‌قدری دقیق و کارشناسانه باشد که راهنماهای حرفه‌ای و آموزش‌دیده ما کیفیت سفر را برای گردشگر افزایش داده و توسعه این صنعت را فراهم آورد، که این موضوع نیاز به توجه بیشتر مسئولین امر در کشور دارد.

telegram.me/jajinnews