لبخند سنگی به مرگ تدریجی پیرازمیان/میراث ۷ هزار ساله نابود می‌شود

به گزارش پایگاه خبری ججین ،  بیش از نیم دهه است که رسانه‌ها از وضعیت نامطلوب منطقه‌ای باستانی در استان اردبیل می‌گویند. منطقه‌ای که به تعبیر پژوهشگران در دنیا بی‌نظیر است و قبل از آنکه اراده‌ای برای کشف رموز آن باشد، بی‌تدبیری موجب شده به فرسایش و نابودی تدریجی گرفتار شود.

منطقه باستانی و تاریخی معروف به «شهریری» با بیش از ۴۰۰ هکتار وسعت در شمال غربی روستای پیرازمیان در ۳۱ کیلومتری شرق شهرستان مشگین شهر در کنار رود قره سو قرار داشته و از سه قسمت دژ نظامی، معبد و «قوشا تپه» تشکیل می‌شود.

طی سال‌های اخیر کاوش‌های باستان‌شناسی نام این منطقه را ورد زبان‌ها کرد و با وجود اینکه کاوش‌های معاصر بیش از ۱۰ سال است که در این منطقه انجام می‌شود، مطالعات جامع و کافی از قدمت باستانی آن صورت نگرفته است.

برخی باستان‌شناسان تاریخ سه هزار و ۵۰۰ ساله و برخی هفت هزار ساله را به این منطقه نسبت می‌دهند. برخی معتقدند پیچیدگی‌های یک تمدن کهن در این منطقه وجود دارد و گروهی پیرازمیان را یک رصدخانه در دوران باستان و زمانی که اولین ساکنان این منطقه سکونت داشتند، قلمداد می‌کنند.

به نظر می‌رسد این منطقه هرچند به تعبیر پژوهشگران شگفتی‌آفرین است، برای مسئولان اهمیت خاصی نداشته است. بطوریکه اشتباهات در نگه‌داری از استل های سنگی این منطقه موجب شده، کارشناسان از فرسایش و نابودی تدریجی یکی از قدیمی‌ترین آثار باستانی کره زمین ابراز نگرانی کنند.

بیرون کشیدن سنگ افراشته‌ها بی‌توجه به عواقب آن

این منطقه در چهار هزار هکتار برای اولین بار در سال ۱۹۴۷ توسط چارلز برنی باستان‌شناس مورد کاوش قرار گرفت و به‌عنوان «قلعه ارجق» از سوی وی معرفی شد.

در فصل‌های بعدی کاوش در سال‌های ۸۲ تا ۸۴ چهار منطقه در شهر یری شناسایی شد و رموزی که گمان می‌شد برنی در شناخت آن موفق عمل کرده است با مطالعات بیشتر به یافته‌های جدیدی رسید تا اعلام نظر در خصوص این منطقه را بااحتیاط بیشتر همراه سازد.

چهاربخشی که در منطقه شهر یری کاوش شده است شامل محدوده قلعه، گورستان عصر آهن، معبد و محوطه قوشا تپه است

مهم‌ترین بخش این منطقه  باستانی که رموز آن هنوز کشف نشده سنگ افراشته‌هایی است که در معرض باد و باران قرار گرفته است. باستان‌شناس علیرضا هژبری نوبری در این خصوص گفته است زمانی می‌توان در خصوص اعجاز این منطقه گفت که درمجموع ۵۳۷ استل در معبد به دست آمد که در هیچ کجای دنیا مشابه ندارد و به‌عنوان‌مثال در ترکیه فقط ۳۰ عدد، در آذربایجان یک عدد و در مغولستان هرچند زیاد اما به‌صورت انفرادی است.

بی‌توجه به اهمیت استل ها در سال‌های گذشته با کج‌سلیقگی مدیران وقت سنگ افراشته‌ها از دل خاک بیرون کشیده شد.

 تبلیغات پشت تریبون از قدمت و سابقه باستانی این منطقه و بدون تدارک الزامات امنیتی مدتی استل ها را از گزند سوءاستفاده، تخریب و حتی سرقت در امان نگذاشت.

تا جایی که حتی موزه‌ها نیز یک نمونه از سنگ افراشته‌ها را به مجموعه خود می‌افزودند تا آثارشان زیباتر شود.

غافل از اینکه طرز قرارگیری سنگ افراشته‌ها، تعداد آن‌ها حتی جنسیت زن و مرد سنگ افراشته‌های خندان با یک خنجر کوچک در غلاف بیانگر رموزی بود که قرار بود انسان امروزی کاشف آن باشد.

تلاش برای پر کردن چاله‌ای که به چاه تبدیل شد

سنگ افراشته‌ها که به تعبیر مدیرکل میراث فرهنگی استان اردبیل هزاران سال در دل خاک بودند و با شرایط طبیعت هم هوا شده بودند، با سوتدبیر ها بیرون کشیده شدند و در معرض جریان هوا قرار گرفتند.

کریم حاجی‌زاده تصریح کرد: سنگواره‌ها هزاران سال در دل خاک بوده و با املاح و مواد خاک و در مجموع شرایط طبیعت تنظیم شده بودند که با بیرون کشیدن و در معرض جریان هوا قرار دادن شاهد تغییراتی در سنگواره‌ها شدیم.

وی متذکر شد: بنده در سال‌های ۸۳ و ۸۴ مجدداً برای حفاظت از سنگواره‌ها نسبت به دفن مجدد آن‌ها اقدام کردم، اما بعدها دوباره سنگواره‌ها بدون اینکه برنامه حفاظتی برای آن‌ها ترسیم شود از خاک بیرون کشیده شدند.

حاجی‌زاده تأکید کرد: اینکه دوباره برای حفاظت سنگواره‌ها را دفن کرد در این مقطع زمانی صحیح نیست و به دلیل تنظیم شدن سنگ‌ها با شرایط طبیعت این اقدام به تخریب سنگ‌ها منجر می‌شود.

وی معتقد است در این مقطع زمانی تنها راهکار حفاظت شیمیایی و ممانعت از بیماری‌های سنگ است و روش‌های حفاظتی نیز نیازمند مشاوران قدری است که بتوانند بهترین راهکار را ارائه دهند.

حفاظتی که مطلوب نیست

در کل منطقه باستانی پیرازمیان خبری از نگهبانی جدی، دوربین‌های مداربسته و تمهیدات امنیتی نیست. مواریث تاریخی و باستانی حتی به اندازه پارکینگ خودروها بها ندارد.

بطوریکه ضعف نگه‌داری موجب شده تخریب‌ها و حتی گاهی سرقت سنگ افراشته‌ها برای پژوهشگران به افسوس تبدیل شود.

متأسفانه سنگواره‌ها در وضعیتی از دل خاک بیرون کشیده شده‌اند که عملاً حفاظت از آن‌ها مطلوب نیستهر چند مردم محلی معتقدند از تعداد استل ها کاسته شده و برخی به دلیل بی‌توجهی گردشگران و بازدیدکنندگان تخریب شده است، اما حتی مدیران و متولیان نیز نظر همسویی در این خصوص ندارند.

فرماندار مشگین شهر معتقد است مدیریت و حفاظت منطقه باستانی پیرازمیان در مشگین شهر مطلوب نبوده و ضروری است در این خصوص بازنگری شود.

میرعلی رحیمی زاد به خبرنگار مهر گفت: متأسفانه سنگواره‌ها در وضعیتی از دل خاک بیرون کشیده شده‌اند که عملاً حفاظت از آن‌ها مطلوب نیست و عدم برخورد مناسب متولیان را در این خصوص شاهد هستیم.

وی تأکید کرد: زمانی که قدرت اجرایی و حفاظتی لازم در اختیار نبود نباید سنگواره‌ها از خاک بیرون کشیده شده و در فضای آزاد رها می‌شدند.

از سویی مدیرکل میراث فرهنگی استان در خصوص وضعیت حفاظت این منطقه گفت: در سه سال گذشته هیچ سرقتی گزارش نشده و تعداد و اندازه سنگواره‌ها مستند نگاری شده و کسی قادر به سرقت نیست.

وی افزود: در سه سال گذشته حتی تخریبی نیز در سنگواره‌ها مشاهده نشده است و متأسفانه به دلیل کمبود اعتبار طرح جدیدی برای حفاظت سنگواره‌ها اجرا نشده است.

ناتوانی متولیان در طرح اهمیت پیرازمیان

به عقیده متولیان میراث فرهنگی استان هرگونه مداخله در ساماندهی پیرازمیان نیازمند تأمین اعتبار است. سؤال این جاست که چرا اهمیت پیرازمیان در سطح ملی طرح نشده و از سوی نمایندگان اعتباری برای این منطقه درخواست نمی‌شود.

کم‌تحرکی و بی‌توجهی مسئولان استانی نیز در خصوص پیرازمیان مشهود است. بطوریکه مسئولان تنها در انتظار بهبود شرایط مالی، تخصیص اعتبار و سپس هزینه کرد آن هستند.

به تعبیر خودشان با وضعیت نامطلوب مالی در بخش مرمت آثار باستانی و تاریخی کشور نمی‌توان در آینده نزدیک اعتبار مطلوبی برای این منطقه کسب کرد.

پیرازمیان هویت تاریخی و باستانی اردبیل و قدیمی‌ترین اثر شناخته شده آن است. قبل از آنکه شرایط فرصت مطالعه جدی، بازدیدهای علمی و تخصصی، اطلاع‌رسانی و معرفی در سطح ملی و جهانی و مهم‌تر از همه تبدیل آن به یک جاذبه باستان‌شناسی فراهم شود، بی‌تدبیری و در ادامه سکون و سکوت به جان سنگ افراشته‌ها افتاده است.

تاکنون حتی مسئولی به ضرورت توجه به این منطقه تأکید نکرده و تنها برای رفع تکلیف در مقابل افکار عمومی کمبود بهانه را پیش کشیده‌اند. این در حالی است که باید از همین مسئولان پرسید اگر پیرازمیان متعلق به مردمان کشورهای همسایه یا حتی استان‌های همسایه بود برای حفاظت از آن چه می‌کردند؟

https://telegram.me/jajinnews