لباس مردان نمکی، تنها مستند موجود از پوشش عادی دوران هخامنشی

به گزارش پایگاه خبری “ججین”  ،  یحیی رحمتی شامگاه دیروز در نخستین نشست علمی انجمن دوست‌داران تاریخ و فرهنگ زنجان با عنوان نویافته‌های باستان‌شناختی معدن نمک چهرآباد با همکاری موزه و دانشگاه بوخوم آلمان، اظهار کرد: معدن نمک و یافته‌های آن جزو اولویت‌های سازمان میراث فرهنگی کشور برای ثبت در فهرست آثار جهانی به شمار می‌رود ولی تحقق این مهم به علت سهمیه محدود کشورها زمان بر است .

این مسئول ادامه داد: علاقه دانشگاه‌های بوخوم و آکسفورد، به ویژه دانشگاه بوخوم آلمان به عنوان مرجع باستان‌شناسی برای تحقیق و کاوش در این معدن نشان از اهمیت و غنای سایت باستان‌شناسی دارد و آنچه از این کاووش‌ها به دست آمده، پازل ایران در ادوار مختلف را تکمیل کرده است.

مسئول پژوهش اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان زنجان نیز در ادامه گفت: یکی از پژوهش‌های انجام گرفته در معدن نمک چهرآباد این است که ریشه و منشا جغرافیایی معدنکاران کشف شود.

ابوالفضل عالی افزود: سال ۸۹ یک تیم از دانشگاه بوخوم آلمان برای همکاری با اداره‌کل میراث‌فرهنگی استان زنجان در خصوص معدن نمک چهرآباد اعلام آمادگی کرد و تصمیم بر این شد که پژوهش‌ها به صورت مشترک صورت بگیرد؛ در واقع این تیم تجارب زیادی در کاوش بر روی معادن باستانی از جمله معادن نمک دارند و همان سال، فصل اول پژوهش‌ها به صورت مشترک از سر گرفته شد.

وی با اشاره به اینکه تهیه نقشه از معدن نمک چهرآباد اولین اقدام مشترک به‌شمار می‌رود، ادامه داد: مهم‌ترین مسئله غیر از پژوهش‌هایی که صورت می‌گرفت، ارتباطی بود که از طریق دانشگاه بوخوم آلمان با سایر کشورها برقرار می شد. این در حالی است که یکی از اکتشافات مهم در معدن، تفکیک لایه‌های مختلف تاریخی بود که دوره اسلامی، ساسانی و هخامنشی را شامل می‌شود.

عالی با اشاره به اینکه معدن نمک چهرآباد از صده هفتم پیش از میلاد(۲۷۰۰ سال پیش) برای ساکنان منطقه شناخته شده و مورد بهره‌برداری قرار گرفته است، افزود: دوره هخامنشیان دوره مهمی برای استخراج معدن محسوب می‌شود و در همین دوره بود که تونل‌های بزرگی کشف شد. همچنین طی این دوره(۳۵۰ تا ۴۰۰ سال پیش از میلاد) معدن نمک ریزش می‌کند و مومیایی شماره ۳، ۴ و ۵ مدفون می شوند ولی دلیل آن هنوز مشخص نیست.

مسئول پژوهش اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان زنجان تصریح کرد: از معدن نمک چهرآباد، بعد از دوره هخامنشی و طی دوره اشکانی(حدود ۵۰۰ سال) هیچ اطلاعی در دست نیست ولی از ابتدای تشکیل دوره ساسانی، بخش‌هایی از معدن مورد بهره‌برداری قرار گرفت و برخی تونل‌های قدیمی هخامنشی بازگشایی شد. همچنین ریزش مجدد تونل در اواخر دوره ساسانی منجر به مدفون شدن مومیایی شماره ۲ و ۶ شده است.

وی با تاکید بر اینکه در دوره قاجار و پهلوی معدن نمک چهرآباد دوباره فعال و طی دوران قاجار ریزش کرده است، یادآور شد: دو فصل مهم از پژوهش ها برای پارسال و امسال است که از جمله بررسی و شناسایی محدوده معدن و دره‌های اطراف آن را شامل می‌شود؛ در واقع هدف اصلی، شناسایی محوطه تاریخی همزمان با معدن چهرآباد بود. ۱۷ و ۱۸ محوطه شناسایی شد که به دوره‌های ساسانی، هخامنشی و اسلامی برمی‌گردد.

عالی با اشاره به دریل زدن در دره‌های اطراف معدن با هدف احصای برخی اطلاعات موجود در رسوبات و متعاقب آن، شناسایی وضعیت محیط‌زیست در دوره‌های ساسانی، هخامنشی و اسلامی، خاطرنشان کرد: معدن چهرآباد پروژه بسیار بزرگی است و متخصصان چندین سال است که کار و مطالعه روی آن را شروع کرده اند. به عنوان مثال مطالعات ژئوالکتریک در بخش‌های مختلف معدن و دره‌های اطراف آن برای بررسی وضعیت لایه‌های زیرزمینی صورت می‌گیرد و نتایج اولیه نیز بسیار جالب توجه بوده است.

این باستان شناس افزود: کاوش‌ها در بخشی از معدن که نزدیک به رودخانه چهرآباد است نشان می‌دهد که معدنکاران جایی را به عنوان کمپ موقت درآورده بودند از آنجا برای استراحت استفاده می کردند. همچنین در آن نقطه یک کارگاه کوچک آهنگری نیز راه‌اندازی کرده بودند.

وی با بیان اینکه تونلی مربوط به دوره سلجوقیان کشف شده است که نشان از استخراج نمک در آن دوره دارد، ادامه داد: از دیگر اقدامات پژوهشگران در معدن، بهره‌گیری از پژوهش های میان رشته‌ای است که مواردی از جمله استخوان شناسی، بافت شناسی، سی تی اسکن مومیایی شماره ۴، استخراج DNA ، مطالعات ایزوتوپ کربن و نیتروژن در راستای شناسایی ریشه و منشاء مومیایی‌ها، انگل شناسی، جانورشناسی، گیاه شناسی و …. را شامل می‌شود.

عالی تصریح کرد: یکی از پژوهش‌های صورت گرفته در خصوص ریشه و منشا جغرافیایی معدنکاران توسط دانشگاه آکسفورد صورت گرفته است ولی متاسفانه این پژوهش‌ها مربوط به زمانی است که سازمان میراث فرهنگی ارتباط خوبی با دانشگاه آکسفورد نداشت. به همین خاطر بخشی از مطالعات ما ناقص مانده است و امیدواریم که به زودی ادامه یابد. علاوه بر این امیدواریم که منطقه چهرآباد به عنوان ژئوپارک جهانی به ثبت برسد.

telegram.me/jajinnews