نقد نقاشی موج عظیم کاناگاوا

به گزارش پایگاه خبری “ججین” ، این نقاشی یکی از معروف ترین آثار هنری دنیا و هم چنین به شکل بحث برانگیزی، کنایه آمیزترین کار هنر ژاپن است. در ابتدا، هزاران نسخه از این نقاشی به سرعت تولید شد و به فروش رفت. با وجود این که این اثر در زمانی خلق شده که ژاپن از نظر داد و ستد با جهان با محدودیت های زیادی مواجه بود، موج عظیم کاناگاوا رگه هایی از تاثیر هنر هلندی را در خود دارد. خود این تابلو بعدا در قرن نوزدهم در اروپا به منبع الهام آثار زیادی تبدیل شد.

سی و شش چشم انداز از کوه فوجی

موج عظیم کاناگاوا بخشی از مجموعه ای است به نام سی و شش چشم انداز از کوه فوجی که کاتسوشیکا هوکوسائیدر فاصله بین ۱۸۳۰ تا ۱۸۳۳ خلق کرد. این اثر به صورت رنگی بر روی چوب چاپ شده است، در طراحی آن از جوهر و رنگ استفاده شده و کاغذی به ابعاد ۱۰ در ۱۴ اینچ به کار رفته است. تمام نقاشی های این مجموعه اشاره ای به کوه فوجی دارند، ولی همان طور که در این نقاشی می بینید، کوه فوجی همیشه عنصر غالب صحنه نیست. در این تصویر این امواج پرتلاطم هستند که بخش عمده قاب را احاطه کرده اند. این امواج خطرناک درست چند لحظه پیش از برخورد با سه قایق ماهیگیری به تصویر کشیده شده اند. موج عظیم کاناگاوا سرشار از بازی های بصری است. کوه فوجی که با استفاده از عمق میدان کوچک نشان داده شده، به گونه ای است که گویی خود کوه هم قرار است این امواج در خود غرق کنند. در این اثر باید به بازی های بصری هوکوسائی نگاه ویژه ای داشت، قطرات آبی که این امواج متلاطم به هوا پرتاب کرده اند، شبیه دانه های برفی هستند که بر روی کوه می بارند.

هوکوسائی قاب بندی را به نحوی چیده است که کوه فوجی هم در معرض دید باشد. در امواج انحنایی ایجاد شده و تنه یکی از قایق ها به پایین کشیده شده است، به این ترتیب بخش اصلی کوه هم در معرض دید بیننده قرار می گیرد. انحنایی که در بالای این موج بزرگ ایجاد شده، توجه بینندگان را مستقیما بر روی قله کوه معطوف می کند.

هوکاسائی در تمام سی و شش اثر این مجموعه، سعی کرده هر بار به شکل متفاوتی کوه را به تصویر بکشد. در نقاشی های دیگر کوه را در بخش اصلی قاب بندی قرار داده است، یا این که تنها بخشی از آن را در پس زمینه زندگی شهری مردم به نمایش گذاشته است.

کاتسوشیکا هوکوسائی که بود؟ 

هوکوسائی در سال ۱۷۶۰ در ادو (توکیو امروزی) ژاپن به دنیا آمد. او در طول حیات خود نام های مختلفی را انتخاب کرد. در سال ۱۷۹۷ نام خود را هوکوسائی نهاد. در طریق داد و ستد ژاپن با هلند، هوکوسائی با نقاشی های اروپایی آشنا شد. از بین این آثار، عمق نمایی (پرسپکتیو) خطی توجه او را به خود جلب کرد. استفاده از افق پایین و به کارگیری رنگ خاص نیل فرنگی، از دیگر ویژگی های هنر هلندی بودند که این نقاش در آثار خود به کار گرفت.

هوکوسائی به زاویه های تند، تضاد بین دور و نزدیک و تضاد بین انسان و طبیعت علاقه زیادی داشت. این مساله در موج عظیم کاناگاوا هم مشخص است: امواج عظیم در پیش زمینه در کنار کوه کوچکی قرار دارند که در دوردست واقع شده است، هم چنین گنجانده شدن انسان و قایق ها را در دل این امواج عظیم در نظر داشته باشید.

چرا کوه فوجی؟

کوه فوجی بلندترین کوه ژاپن است و برای مردم این کشور همیشه جایگاه مقدسی داشته است. گفته می شود که هوکوسائی همیشه شیفتگی خاصی نسبت به این کوه داشته است، و ارائه این سی و شش اثر نشان دهنده میزان شیفتگی اوست. ولی این کار او هم چنین نوعی واکنش به تقاضای مسافران محلی و بازارهای مرتبطی بود که به دنبال تصاویر کوه فوجی بودند. مسافرانی که به این کوه می آمدند این تابلوهای چوبی (موسوم به اوکی‌یوئه) را اغلب به عنوان سوغات می خریدند. مخاطبان اصلی نقاشی های هوکوسائی، مردم عادی شهر بودند که به آداب و رسوم فوجی اعتقاد داشتند و برای بالا رفتن از این کوه، سفرهای زیارتی خود را آغاز می کردند. بعضی دیگر از مخاطبان او هم توریست هایی بودند که می خواستند پایتخت جدید کشور را مشاهده کنند. البته امروزه آسمان خراش های عظیم توکیو چشم انداز فوجی را کاملا پنهان کرده اند، اما در آن زمان در تمام شهر، نوک کوه قابل مشاهده بود.

محبوبیت تابلوهای اوکی‌یوئه در اروپا

در اوایل ۱۶۴۰، ارتباط ژاپن با دنیا تا حد زیادی قطع شد و این کشور تنها با چین و هلند می توانست دادوستد کند. در دهه ۱۸۵۰ و با فشار متیو سی. پری، فرمانده نیروی دریایی آمریکا این محدودیت برداشته شد. بعد از این اتفاق بود که سیل عظیم فرهنگ و هنر ژاپن وارد غرب شد. در سال ۱۸۶۷ و در نمایشگاه بین المللی پاریس، در غرفه ژاپن آثار هوکوسائی در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفت. این اولین معرفی رسمی فرهنگ ژاپنی به مخاطبان گسترده در غرب بود و بعد از این ماجرا، خیلی ها شروع به جمع آوری آثار ژاپنی کردند. علاوه بر این، نقاشان امپرسیونیستی پاریسی مثل کلود مونه به طرفداران جدی نقاشی های ژاپنی تبدیل شدند. فضای مسطح، توجه به شرایط جوی و بی نظمی زندگی مدرن شهری (که هر سه مورد در آثار هوکوسائی هم دیده می شوند)، از جمله ویژگی های متمایز آثار ژاپنی بود که بر روی بسیاری از کارهای هنری بعدی اروپا هم تاثیر گذاشت.