شبکه‌های اجتماعی چه بلایی بر سر زبان فارسی می‌آورند؟

به گزارش پایگاه خبری “ججین” به نقل از خبرگزاری تسنیم، اساتید و کارشناسان ادبی و فعالان فرهنگی در چند سال گذشته همواره نسبت به موضوعاتی که زبان فارسی را با تهدیدهای جدی مواجه کرده است، هشدار داده‌اند. بعد از تأکیدات رهبر معظم انقلاب در سال‌های اخیر نسبت به اهمیت حفظ و پاسداشت زبان فارسی و آموزش آن به کودکان و نوجوانان، اهمیت این موضوع در نظر کارشناسان دوچندان شده است.

تاکنون مقالات و کتاب‌های مختلفی با این محوریت منتشر شد که هر یک تلاش دارد تا به نوعی به آسیب‌های موجود در زبان فارسی اشاره کند. متاسفانه حقیقت این است که زبان فارسی امروز مورد تهاجم عوامل بیرونی و درونی جامعه است. مسائلی که هر روز زبان را تهدید می‌کند و متاسفانه گاه آنقدر مکرراً اتفاق افتاده، حساسیت‌ها نسبت به آن کمتر شده است. یکی از موضوعاتی که همواره در این رابطه مطرح می‌شود، تأثیر فضای مجازی بر زبان فارسی است. فضای مجازی هر روز گسترده‌تر از روز گذشته به فعالیت خود ادامه داده و در میان کاربران و مشتاقان بیشتری ریشه می‌دواند. در این میان، موضوعات مختلفی مورد تهدید قرار می‌گیرد که زبان یکی از آنهاست. گسترش سریع و به یک‌باره فضای مجازی در ایران سبب شده تا زبان فارسی نیز با تهدیدات جدی مواجه شود. از شکسته‌نویسی و اغلاط املایی گرفته تا راه یافتن زبان محاوره در زبان معیار و … . همه این مسائل سبب شده تا کارشناسان پیوسته نسبت به آن هشدار دهند، اما اینکه تا چه حد این هشدارها کارگر می‌افتد، جای تأمل و درنگ دارد. در این میان، مخاطبان فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی نیز نسبت به این موضوع توجه چندانی نداشته و خواسته یا ناخواسته به گسترش این اغلاط دامن می‌زنند. عده‌ای نیز معتقدند که باید این تغییرات را پذیرفت و زبان را آنگونه که نیازهای روز را رفع می‌کند،‌ به کار گرفت.

تهدید زبان فارسی از طریق فضای مجازی در سال‌های اخیر با گسترش صفحه‌های شخصی و شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام،‌ تلگرام، وبلاگ و … افزایش بیشتری یافته است. حسن ذوالفقاری، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی در مقاله‌ای که اخیراً در شماره ۳۶ خبرنامه گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان به چاپ رسیده، به تهدیداتی که از سوی فضای مجازی زبان را تهدید می‌کند، اشاره کرده که بخش‌هایی از آن منتشر می‌شود:

یکی از وظایف مهم رسانه‌ها و فضای مجازی انتقال درست پیام به بهترین شکل در کمترین زمان است. زبان به عنوان ابزار ارتباطی نقش بسیار مهمی را در این زمینه ایفا می‌کند. به کارگیری درست زبان و قواعد آن از طریق اصول و مبانی نگارشی و ویرایشی اولین و مهمترین ابزار هر رسانه است. زبان آن دسته از رسانه‌های مجازی که فاخر، معیار، به اسلوب و صحیح است، بیشتر فهمیده می‌شود و رسالت اطلاع‌رسانی آنها نیز به خوبی انجام می‌شود. پاکیزه‌نویسی رسانه‌ها جز نقش ارتباطی می‌تواند با توجه به گستره این رسانه‌ها، درست‌نویسی را ترویح کند. انتظار می‌رود شورای عالی فضای مجازی با توجه به حجم زیاد کاربران تمهیدات آموزشی لازم را فراهم آورد.

وبگاه‌ها و و و بلاگ‌ها و صفحات شخصی از جمله رسانه‌های فراگیر هستند. وبلاگ‌ها یا وب‌نوشت‌ها از پدیده‌های نوین در فضاهای اینترنتی هستند که به لیل سهولت و ارزانی، به سرعت در میان کاربران اغلب جوان اینترنت، رواج یافته است. امروزه وب نوشت‌های فارسی به صورت قالب نگارشی مستقلی درآمده که از این حیث امری مهم و در خور توجه متخصصان و برنامه‌ریزان زبان و ادب فارسی است. بی‌توجهی  به این حوزه علاوه بر خسارت‌های زبانی که مهمترین آن فاصله میان زبان نوشتار معیار و زبان وب‌نوشته‌هاست، خسارت‌های فرهنگی و انحطاط ادبی را نیز در پی دارد و به عکس، توجه و سیاست‌گذاری و رونق آن، رواج فرهنگ مکتوب،‌گسترش ز بان فارسی، رواج نگارش و ارتقای سطح فرهنگ را در پی خواهد داشت. البته در کنار مضرات فضای مجازی نباید از فوایدش چشم‌پوشی کرد و اتفاقاً این فضا برای رفع برخی کاستی‌های فرهنگی از جمله بسط و گسترش فرهنگ کتابخوانی هم می‌تواند کاربرد داشته باشد.

امروزه فضاهای مجازی دچار برخی آسیب‌های زبانی و ادبی هستند؛ از قبیل آمیختن زبان شعر و نثر شاعرانه با زبان معیار علمی، یکسان نبودن سبک نوشتاری، کاربرد وسیع شکسته‌نویسی، آشفتگی رسم‌الخط و دخالت سلیقه‌های شخصی و بدعت‌گذاری رسم‌الخطی، وجود غلط‌های املایی بی‌شمار، مبهم بودن جملات به دلایلی چون نامعلوم بودن جای ضمیر، حذف‌های نابجا، جملات مرکب و طولانی، ‌بی‌توجهی به معنای دقیق واژگان، نشاندن اجزای جمله در جای نامناسب و به جای هم و تأثیر پذیرفتن بیش از حد از زبان محاوره، راه یافتن واژگان بیگانه مخفی، انتقادهای شدید و تند خارج از قواعد نقد و ادب، چاپ اشعار ناپخته و آثار غیر تکنیکی داستان‌نویسان و پژوهش‌های عامه‌پسند.

بروز خطا و اشتباه اصل فراگیر فضای مجازی است. به طور طبیعی وقتی تعداد نویسنده‌ها زیاد شود احتمال خطا و بدنویسی هم بالا می‌رود، اما این نگرانی در برابر فواید فضای مجازی قابل حل است. برای پایین آمدن احتمال خطا و اشتباه باید به کاربران آموزش داد. از آنجا که فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در دسترس همه است، به طور طبیعی هر نوع ادبیات و فرهنگی در آن راه پیدا می‌کند. برای مقابله با کج‌روی‌ها باید در همین فضا و البته رسانه‌های رسمی و به خصوص صدا و سیما و مدارس و دانشگاه‌ها آموزشی‌هایی به همه سنین داده شود. این آموزش هم باید بدون نفی کردن و جبهه گرفتن باشد؛ چرا که اثرات خود را از دست می‌دهد.

غلط‌نویسی و ایجازنویسی معمول در فضای مجازی یک آسیب صددرصدی برای زبان و ادبیات فارسی است. این آسیب به مرور به فضای حقیقی هم سرایت خواهد کرد. غلط‌ها به هر حال دست به دست خواهد شد و به زبان و فرهنگ عمومی هم انتقال می‌یابد. این غلط‌نویسی‌ها شاید برای نسل ما شناخته شده باشد و مشکلی ایجاد نکند، اما ممکن است نسل بعدی را تحت تأثیر سوء قرار دهد و کودکان و نوجوانان فکر کنند درست همانی است که در فضای مجازی می‌آید.

این رویه در طول زمان خطرناک خواهد بود. برای مقابله با این اشتباهات فاحش ادبی هم می‌توان از خود فضای مجازی برای آموزش کاربران استفاده کرد، به خصوص با تشکیل گروه‌های ادبی در آن. فضای مجازی می‌تواند یک تهدید و خطر جدی برای زبان و ادبیات  فارسی باشد اگر آموزش‌های لازم در ارتباط با آن صورت نگیرد. متاسفانه دستگاه‌های متولی و مسئول آنچنان که باید و شاید در این فضا فعالیت نمی‌کنند و حاضر به هزینه در این زمینه نیستند.

telegram.me/jajinnews