سیر تحول حجاب اسلامی در ادوار تاریخی

به گزارش پایگاه خبری ججین به نقل ازباشگاه خبرنگاران جوان «حجاب و عفاف»در قاموس بشری، واژه های آشنایی هستند که در گذر زمان از سنت به سوی مدرنیته، فراز و نشیب های زیادی را طی کرده است. در این میان مردان و زنان (به خصوص زنان) در مسیر تند باد حرکت به سوی مدرنیسم، در معرض برهنگی فرهنگی و فرهنگ برهنگی قرار گرفتند تا در توسعه سرمایه داری نقش خویش را ایفا کنند. اما با گذر زمان از هویت و شخصیت و ماهیت خود بیشتر دور شدند، و در یک حرکت جدید با بازگشت دوباره به سوی منیت خویش و توجه به سرشت و طبیعت و احتیاجات حقیقی خودرا، در میان معنویت، هویت خویش را در «عفاف و حجاب» جستجو کردند. نگاهی به مبانی «حجاب و عفاف» که برخاسته از حقایق دین و در افق بالاتر از عالم ماده تدوین و تبیین شده است، در عصر برهنگی، تنها پاسخ مثبت و حقیقی به نیازهای درونی و بازگشت به گرایش های فطری جامعه انسانی است که سلامت، امنیت، معنویت و کمال را در خانواده و اجتماع میسور می سازد؛ و این انتخاب تنها راه رسیدن به کمال و سعادت الهی است، مبانی و ریشه و راه های این حقیقت را می توان از بطن قرآن و روایت های اصیل اسلامی به دست آورد.

مبانی حجاب در قرآن

حجاب در کلام الله مجید در سوره های نور و احزاب به صراحت و وضوح تبیین شده است. «در این آیات شریفه حدود حجاب، آثار و کارکردهای آن بیان گردیده است؛ در حقیقت، حجاب زن مسلمان به فتوای همه ی مراجع معروف تقلید در این زمان یکی از ضروریات دین است. »۱ لزوم پوشیدگی زن براساس شش دلیل قطعی قابل اثبات است که هر یک به تنهایی برای اثبات ضرورت حجاب کافی است: ۱- قرآن کریم، ۲- روایات شریفه، ۳- سیره ی اهل بیت علیه السلام، ۴- براهین عقلی، ۵- فطرت و طبیعت انسانی و تاریخ. نکته مهم در بررسی حجاب از نظر دین مبین اسلام، این است که نگرشی مطابق با فطرت و هویت حقیقی زنان است که نه تنها یک بُعدی نبوده، بلکه همه ی ابعاد و جوانب شخصیت زن مسلمان در بُعد مادی و معنوی را مدّ نظر قرار داده است. از این روی در این نوشته حجاب تنها از دیدگاه قرآن و روایت ها مورد بررسی قرار گرفته است که حجاب فیزیکی بدن، حجاب در نگاه، گفتار، رفتار و در قلب را می توان اشاره کرد.

حجاب تنها مختص بانوان نیست

حجت الاسلام والمسلمین ابراهیم بهاری سخنران و کارشناس امور دینی و مذهبی، به همین منظور در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، بیان کرد: مباحث حجاب، عفاف و حیا سه موضوعی بهم گره خورده ای است که در آیات الهی به صراحت بیان شده و دراین باره از پیامبر اکرم (ص) سفارش های متعددی داریم.

وی در ادامه بیان کرد: پروردگار الهی در آیات نورانی قرآن کریم، به صراحت به پیامبر (ص)، خود نقل می کند که دستور بدهند تا زنان بدن خود را از دید نامحرمان بپوشانند تا مورد تحریک قرار نگیرند.

این کارشناس مذهبی پیرامون نوع پوشش با بیان اینکه هر ملیت و کشوری حجاب مخصوص به خود را دارند، اظهار داشت: نوع پوشش در آیات قرآن گاهی به خمور و یا جلابیب یاد شده است و به روشنی در سوره مبارکه احزاب خطاب به رسول اکرم (ص) آمده است: «به زنان مومنه بگویید خود را از نگاه نامحرم بپوشانند.» و در جایی دلیل آن را ذکر کرده:« تا مورد آزار و اذیت قرار نگیرند.» همچنین کلام الله، فقط به حجاب بانوان اشاره نکرده است و به حجاب مردان نیز پرداخته است.

حجت الاسلام بهاری بیان کرد: همچنین در روایات بیان شده است که زنان مسلمان نیز باید خود را از نگاه زنان غیر مسلمان بپوشانند، چرا که ممکن است زنان غیر مسلمان، تعریفی را از زنان مسلمان به محارم خود (مردان) بیان کنند.

وی با بیان روایتی از پیامبر اکرم (ص) افزود: حجاب برای زنان آن چیزی است که برجستگی‌های بدن را بپوشاند. نه هر نوع پوششی که به تن دارید، حجاب محسوب ‌شود. نبی مکرم اسلام (ص) می فرمایند:« اُمت من! درآینده زمانی به وجود می آید که زنان لباس برتن دارند، اما در عین پوشیدگی برهنه هستند.»

بزرگترین جهاد یک زن، حجاب اوست

حجت الاسلام بهاری در پایان خاطرنشان کرد: از حضرت محمد (ص) و امام جعفرصادق (ع) روایت داریم:«رحمت خدا بر زنی که کسب حیا می‌کند.» و در جایی بیان می‌کنند:«بزرگترین جهاد یک زن ،حجاب اوست.» و این باید فرهنگ سازی شود که فرهنگ مصونیت است.

سیر تاریخی حجاب

بنابر گواهی متون تاریخی، در اکثر قریب به اتفاق اقوام و ملل، حجاب در میان زنان معمول بوده، هر چند فراز و نشیب های زیادی را طی کرده است و گاهی با اعمال سلیقه ی حاکمان تشدید یا تخفیف یافته است ولی هیچ گاه به طور کامل از میان نرفته است. «مورخان به ندرت از اقوامی بدوی یاد می کنند که زنان شان دارای حجاب مناسب نبوده یا به صورت برهنه در اجتماع ظاهر می شدند. تعداد این اقوام به قدری نادر است که در مقام مقایسه – به قول اندیشمندان – قابل ذکر نیستند و شاید بتوان گفت: وجود برخی موانع سبب جلوگیری از بروز تمایلات و استعدادهای فطری و طبیعی آنان شده است و یا عواملی باعث انحراف آنان از مسیر فطرت گشته است.»

شهید مطهری در مورد این که کدامین اقوام دارای حجاب بوده اند چنین بیان می کند: «در ایران باستان و در میان قوم یهود و احتمالاً در هند حجاب وجود داشته است و از آن چه در قانون اسلام آمده سخت تر بوده است اما در عرب جاهلیت حجاب وجود نداشته است و به وسیله ی اسلام در عرب پیدا شده است.»

مهدی قلی هدایت در کتاب خاطرات و فطرت زنانه پوشش در ملل مختلف می گوید: «اگر به لباس ملی کشورهای جهان بنگریم به خوبی حجاب و پوشش زن را در می یابیم. براون واشنایور، نویسنده ی غربی، در کتابی به نام پوشاک اقوام مختلف، پوشاک اقوام گوناگون جهان از عهد باستان تا قرن بیستم را به صورت مصور ارائه کرده اند. نگاهی کوتاه به این کتاب روشنگر این واقعیت است که در عهد باستان در میان یهودیان، مسیحیان، زرتشتی ها، یونانیان و اهالی روم، آلمان، خاور نزدیک و برخی مناطق دیگر پوشش زن به طور کامل رعایت می شده است، به گونه ای که زنان چین در معابر عمومی جز در پرده و ملحفه ظاهر نمی شدند و در خانه نیز دارای اندرونی و بیرونی بوده اند.» در مجموع می توان گفت حجاب به معنای یک رفتار انسانی در طول تاریخ با فراز و نشیب های فراوانی همراه بوده و گرایش های مختلفی در هر دوره بر نوع حجاب افراد مؤثر بوده است. اگر چه رسم حجاب در بین اقوام غیر عرب مانند ایران باستان، اروپا، قوم یهود و. .. مرسوم بوده است. اسلام، نه تنها واضح قانون حجاب نبوده است، بلکه در جهت جلوگیری از افراط و تفریط هایی که در طول تاریخ در مورد حجاب به وجود آمده بود، به قانونمند کردن و تنظیم و تخفیف آن همت گماشته است و آن را به صورتی متعادل، صحیح و متناسب با فطرت انسانی زن ارائه نموده است.