سفرنامه ناصرخسرو

 پایگاه خبری “ججین“ 

سفرنامه ناصر خسرو بخش ۸

طرابلس

شهرطرابلس را چنان ساخته اند که سه جانب او با اب دریاست ، که چون اب دریا موج زند مبلغی بر باروی شهر برود ، چنانکه یک جانب که با خشک دارد کنده ای عظیم کرده اند و در اهنین محکم بر ان نهاده اند . جانب شرقی بارو از سنگ تراسیده است و کنگره ها ومقاتلات همچنین ، وعراده ها برسر دیوار نهاده .
خوف ایشان از طرف روم باشد که به کشتیها قصد انجا کنند . ومساحت شهر هزار ارش است در هزارارش . تیمه چهار و پنج طبقه و شش نیزهم هست . و کوچه ها و بازارها نیکو و پاکیزه که گویی هر یکی قصری است اراسته . و هر طعام و میوه و ماکول که در عجم دیده بودم ، همه انجا موجود بود , بل به صد درجه بیشتر .
ودرمیان شهرمسجدی ادینه ، عظیم پاکیزه و نیکو اراسته و حصین . ودر ساحت مسجد قبه ای بزرگ ساخته و زیر قبه حوضی است ازرخام ، ودرمیانش فواره ای برنجین برامده . ودربازارمشرعه ای ساخته است که ، به پنج نایژه ، اب بسیار بیرون می اید که مردم برمیگیرند و فاضل برزمین می گذرد و به دریا میرود .
وگفتند که بیست هزارمرد دراین شهراست . وسواد و روستاقهای بسیاردارد . وانجا کاغذ نیکو سازند مثل کاغذ سمرقندی ، بل بهتر . واین شهرتعلق به سلطان مصرداشت . و گفتند سبب انکه وقتی لشکری از کافر روم امده بود واین مسلمانان بان لشگر جنگ کردند وان لشکر را قهرکردند ، سلطان مصر خراج از ان شهر برداشت .
وهمیشه لشکری از ان سلطان انجانشسته باشد وسالاری برسران لشکر، تا شهررا ازدشمن نگاه دارند . و باجگاهی است انجا که کشتیها که از طرف روم و فرنگ و اندلس و مغرب بیابد ، عشر به سلطان دهند ، و ارزاق لشکر از ان باشد . و سلطان را انجا کشتیها باشد کخه به روم و صقلیه و مغرب روند وتجارت کنند .
ومردم این شهرهمه شیعه باشند . وشیعه به هربلاد مساجد نیکو ساخته اند . درانجا خانه ها ساخته بر مثال رباط ها ، اماکسی در انجا مقام نمی کند و ان را مشهد خوانند . و ازبیرون شهر طرابلس هیچ خانه نیست مگر مشهدی دو ، سه ، چنانکه ذکرشد .
پس ، ازاین شهربرفتم همچنان به طرف دریا ، روی به سوی جنوب . به یک فرسنگی حصاری دیدم که ان را قلمون می گفتند . چشمه ای اب در اندرون ان بود

طرابرزن ، جبیل
ازانجابرفتم ، به شهر طرابرزن . و از طرابلس تا انجا پنج فرسنگ بود . و از انجا به شهرجبیل رسیدیم . ان شهری است مثلث چنانکه یک گوشه ان به دریاست ، و گرد وی دیواری کشیده بسیار بلند و حصین و همه گرد شهر درختان خرما و دیگر درختها گرمسیری است . کودکی را دیدم گلی سرخ ویکی سپید ، تازه ، دردست داشت و ان روز پنجم اسفند مذ ماه قدیم بود ، سال بر چهارصدوپانزده ازتاریخ عجم .

بیروت
وازانجابه شهربیروت رسیدیم . طاقی سنگین دیدم چنانکه راه به میان ان طاق بیرون می رفت . بالای ان طاق پنجاه گزتقدیر کردم . واز جوانب او تخته سنگ های سفید براورده چنانکه هرسنگی از ان زیادت از هزارمن بود . واین بنا را از خشت به مقدار بیست گزبراورده اند و برسر ان اسطوانه های رخام برپا کرده هریکی هشت گز ؛ وسطبری چنانکه به جهد در اغوش دومرد گنجد .
وبر سر این ستون ها طاق ها زده است به دو جانب ، همه از سنگ مهندم ، چنانکه هیچ گچ وچل در میان نیست . و بعد از ان طاقی عظیم بر بالای ان طاق ها ، به میانه ، راست ساخته اند به بالای پنجاه ارش .
و هر تخته سنگی را که در ان طاق بر نهاده است ، هریکی را هشت ارش قیاس کردم درطول ، ودر عرض چهار ارش ، که هریک از ان تخمینا هفت هزار من باشد . واین همه سنگها را کنده کاری و نقاشی خوب کرده چنانکه در چوب بدان نیکویی کم کنند . و جز این طاق بنای دیگر نمانده است بدان حوالی .
پرسیدم که این چه جای است ؟ گفتند که ” شنیده ایم که در این باغ فرعون بوده است ، وبس قدیم است . ” و همه صحرای ان ناحیت ستونهای رخام است و سر ستونها و بن ستون ها همه رخام منقوش مدور و مربع و مسدس و مثمن و سنگ عظیم صلب که اهن بر ان کار نمی کرد .
وبدان حوالی هیچ جای کوهی نه ، که گمان افتد که از انجا بریده اند . و سنگی دیگر همچو معجونی می نمود انچنانکه سنگهای دیگر مسخر اهن بود . و اندر نواحی شام پانصد هزار ستون یا سر ستون و بن ستون ، بیش افتاده است که هیچ افریده نداند که ان چه بوده است یا از کجا اورده اند .

معانی کلمات به کار رفته در بالا

سنگین = سنگی
مقاتلات = جنگ گاهها
طرابلس = ازشهرهای لبنان است در ۹۰ کیلومتری شمال بیروت . در حدود ۸۰۰ ق م به دست فنیقیان بنیاد نهاده شد . طرابلس از نامی یونانی به معنی سه شهر ماخوذ است . مسیحیان چند بار به ان حمله کردند صلاح الدین ایوبی مدتی ان را محاصره کرد ولی موفق به اخراج مسیحیان و فتح شهر نشد .

ادامه دارد…

منبع : کتاب سفرنامه ناصرخسرو به کوشش دکتر نادر وزین پور – چاپ پنجم در سال ۱۳۶۲

بخش هفتم را در اینجا بخوانید

سفرنامه ناصرخسرو