به گزارش پایگاه خبری “ججین” ، محمد معصومیان / «اگر مأمور رسیدگی به زمین‌های پدرم در خراسان نمی‌شدم، موزه‌ای درست می‌کردم که با موزه بریتانیا برابری کند.» حاج حسین آقا ملک، این جملات را اواخر عمرش در مصاحبه‌ای گفت. کسی که آنقدر بلند پرواز بود که موزه شخصی خودش را با موزه ملی بریتانیا مقایسه کند و آنقدر بدون حاشیه که از خودش چهره‌ای اسرارآمیز بسازد و مطبوعات تا سال‌ها از او با صفاتی مانند میلیاردر معروف و مرد مرموز نام ببرند. اما حالا از او موزه‌ای به جا مانده که از لحاظ نسخه‌های خطی و سکه‌های قدیمی یکی از چند موزه بزرگ کشور است. اما نکته جالب موزه ملک، استفاده از تکنولوژی در شناساندن آثار به مخاطبین است. راهی که حاج حسین آقا ملک در سال ۱۳۱۶ با وقف گنجینه ارزشمندش به آستان قدس رضوی شروع کرد و هنوز هم ادامه دارد.
ورودی باشکوه باغ ملی یا همان میدان مشق را پشت سر می‌گذارم و کمی جلوتر وارد موزه ملک می‌شوم. موزه و کتابخانه‌ای که از سال ۱۳۷۵ به همت آستان قدس ساخته شده. پیش از ساخت این موزه، حاج حسین گنجینه ارزشمندش را در خانه پدری و در بازار بین الحرمین تهران نگهداری می‌کرد. البته او به فکر گسترش این موزه بود و در سال ۱۳۲۳ زمین موزه فعلی را وقف آستان قدس کرده بود تا اینکه بعد از ساخت بنا، موزه از خانه او به این ساختمان منتقل شد.
نخستین نکته‌ای که در ورودی موزه به چشم می‌آید، قیمت پایین بلیت ورودی است. شما تنها با ۳۰۰ تومان می‌توانید از کل موزه بازدید کنید و مطالعه در کتابخانه‌ها هم مجانی است. البته آن‌طور که در وقف‌نامه آمده، کتابهای کتابخانه را نمی‌شود بیرون برد. وقف نامه‌ای که حتی به جزئی‌ترین مسائل در اداره موزه هم توجه کرده است. در ۲ گوشه حیاط ۲ حوض با فواره و ۸ کبوتر طلایی نمادین اطراف‌شان نمای زیبایی دارد.
بعد از کنار رفتن درهای ورودی، کتابهای روی هم چیده شده، به شکل سروی خودنمایی می‌کند و گنجشگ‌های طلایی که لابه لای کتاب‌ها نشسته‌اند و کلمه‌ها از میان کتاب‌ها، بیرون ریخته و آویزان مانده‌اند. روی میز کوچک پشت سرو، کتاب بزرگی باز مانده. کتابی پر از تصاویری از کلیله و دمنه و آن‌طور که راهنما می‌گوید: «این کتاب درس بچه‌ها در دوره ابتدایی حکومت قاجار بوده و در مکتب‌خانه‌ها تدریس می‌شده»حاج حسین آقا گوشه‌ای از موزه، پشت ویترینی شیشه‌ای در اتاق خانه پدری که به خاطر پشتی‌های مخملی دیوارکوب به «اتاق مخملی» معروف بوده، نشسته و عکسی از پدرش حاج کاظم ملک تجار هم توی قاب و نسخه‌ای از سند عقد نامه امیرکبیر با عزت الدوله خواهر ناصرالدین شاه روی دیوار. مجسمه آنقدر زنده به نظر می‌رسد که وقتی برای نخستین بار دخترش بانو عزت‌الملک ملک می‌بیندش، یاد پدر می‌افتد که در باغ شهر چناران به صندلی تکیه داده و می‌گوید «عین خود آقاست»
روی دیوار بیرون محوطه شیشه‌ای، آثاری دستنویس از حاج حسین توی قاب دیده می‌شود که زیرش نوشته: «در کتابخانه تهران واقع در لاله زار کتاب را دیدم چون نسخه‌ای از آن در کتابخانه موجود نبود، خواستم ابتیاع کنم نفروخت. بالاخره امانت گرفتم در مدت قلیلی با نهایت عجله استنساخ کردم. چون کتابخانه باید جامع باشد و با فضل حق کتابخانه حقیر بهترین و جامع‌ترین کتابخانه ملی خواهد بود.» نقشه موقوفات حاج حسین و نامه‌های پدرش هم توی قاب‌های جداگانه است.
نخستین سالن که سالن خوشنویسی و نمایشگاه دائمی کتابت و نگارگری است. از نخستین خط تاریخ اسلام که خط کوفی است تا نستعلیق معاصر، آثار مهمی در این نمایشگاه دیده می‌شود. سالن بعدی مخصوص آثار لاکی و قلمدان‌ها و جلدهایی است که هر کدام ۶۰۰ یا ۷۰۰ سال قدمت دارند. در نمایشگاه دوره‌ای که اتاقی جداگانه دارد، نسخه‌ای خطی از کتاب الممالک و المسالک اثر ابراهیم اسطخری با جزئیات و بزرگنمایی هر صفحه به نمایش درآمده. هر سالن نوآوری خاصی برای جذب مخاطب دارد؛ مثل همین اتاق دوره‌ای. شاید در حالت عادی کسی برای دیدن کتابی تاریخی در مورد جغرافیا علاقه‌ای نشان ندهد اما وقتی همان کتاب به صورت گزیده و با عکس‌هایی جالب از کتاب به نمایش درمی‌آید هر مخاطبی را جذب می‌کند و او را وادار به ماندن می‌کند.
اما از سالن دائمی آثار اهدایی بانو عزت‌الملک ملک دختر بزرگ حاج حسین آقا نمی‌شود براحتی گذشت. روی دیوار تابلوی نقاشی بزرگی از میدان مشق دیده می‌شود. سربازان منظم در حال رژه هستند و بقیه در حال مشق نظامی هستند. در ابعادی بزرگتر و در جلوی قاب، ۳ نفر به ترتیب ایستاده‌اند؛ ناصرالدین شاه، سپهسالار ارتش و مظفر‌الدین میرزا پسر و ولیعهد ناصرالدین شاه. در این اتاق طومار ۲متری آیه الکرسی چشم نوازی می‌کند. راهنمای موزه توضیح می‌دهد که نقطه چین‌های اطراف سوره «خط غبار» است و نگارنده اثر، تمام قرآن را به این خط در فضای خالی اطراف سوره آیه‌الکرسی نوشته. خطی که برای نوشتن آثار عاشقانه و نوشته‌های سری به کار می‌رفته است. از سالن‌های معروف موزه، اتاق بزرگی است پر از سکه‌های باستانی. سکه‌هایی که از شروع ضرب سکه در دوره هخامنشی آغاز می‌شود و همه دوران تاریخی را در بر می‌گیرد؛ اشکانی، سلوکی، ساسانی، دوران خلفا و سامانی و… در این سالن ۳ هزار سال تاریخ ایران را می‌شود در ضرب سکه‌ها مرور کرد.
در موزه ملک دستگاه بزرگی به راه پله متصل شده تا معلولان بتوانند به طبقات سر بزنند. مکانیزم ساده‌ای که در بیشتر ساختمان‌های ایران براحتی نادیده گرفته می‌شود. وسط سالن طبقه دوم کتابهای خطی داستانی را خواهید دید و کنار هر دیواره دستگاهی برای شنیدن داستان‌‌ها و صفحه‌ای لمسی که تمام اطلاعات هر داستان در آن ذخیره شده و با گذاشتن هدفون می‌توان به هر داستان گوش داد. صدایی گرم به همراهی موسیقی سنتی دلنشینی داستان‌هایی از شاهنامه و خمسه و قصه‌های قرآن را روایت می‌کند.
آنطرف‌تر موزه تمبرهاست. تمبرهایی از همه نقاط دنیا به صورت گلچین شده پشت ویترین‌ها دیده می‌شود و مونیتوری بزرگ ابتدای اتاق نصب شده که می‌توان با لمس آن هر تمبر را با جزئیات، اطلاعات و تاریخچه‌اش دید. کنار اتاق تمبر هم دستگاه جالبی که تصویر شما را به تمبری دلخواه تبدیل می‌کند. فریمی از یک تمبر را انتخاب می‌کنم. دستگاه عکس می‌گیرد و چهره‌ام را روی قاب می‌نشاند به تلگرامم ارسال می‌کند. دستگاه‌های این طبقه عملاً نیاز به راهنما را از بین برده و همه چیز به صورت دیجیتال در اختیار مخاطب قرار گرفته است. ابزاری که شاید در هیچ موزه دیگری پیدا نشود. مثل ۲ صفحه بزرگ لمسی که به سایت موزه متصل است و همه جزئیات آثار را می‌توان آنجا دید و تاریخچه‌اش را خواند.
در موزه ملک اتاق‌ها و موزه‌های متعددی هست که نوشتن از همه آنها در این مطلب نمی‌گنجد. در این موزه هم می‌توان از دیدن سکه‌ها و نقاشی‌های قدیمی و کتابهای خطی لذت برد و هم با دستگاه‌ها و ابزار مدرنی که در موزه‌های دیگر نمی‌شود یافت از جزئیات تمام آثار سر درآورد.
میلیاردر معروف حاج حسین ملک در وقف نامه موزه می‌نویسد: «در این خدمت ناچیز جز خدمت به خلق و ایفای وظیفه و سعادت افراد مملکت نظری نداشتم. چون طریق خدمت منحصراً در ترقی معارف و رعایت حفظ الصحه مردم است.» از موزه بیرون می‌آیم و بیش از آنچه دیده‌ام به خود حاج حسین فکر می‌کنم؛ مردی که سال‌ها پیش در موزه و وقف‌نامه‌اش چنان ریل‌گذاری کرد که حالا هر بخش از گنجینه او مورد حسادت گنجینه و موزه‌ای بلند آواز، در دنیاست.
نیم نگاه
در موزه ملک اتاق‌ها و موزه‌های متعددی هست که نوشتن از همه آنها در این مطلب نمی‌گنجد. در این موزه هم می‌توان از دیدن سکه‌ها و نقاشی‌های قدیمی و کتابهای خطی لذت برد و هم با دستگاه‌ها و ابزار مدرنی که در موزه‌های دیگر نمی‌شود یافت از جزئیات تمام آثار سر درآورد.
در موزه ملک دستگاه بزرگی به راه پله متصل شده تا معلولان بتوانند به طبقات سر بزنند. مکانیزم ساده‌ای که در بیشتر ساختمان‌های ایران به راحتی نادیده گرفته می‌شود. وسط سالن طبقه دوم کتابهای خطی داستانی را خواهید دید و کنار هر دیواره دستگاهی برای شنیدن داستان‌‌ها و صفحه‌ای لمسی که تمام اطلاعات هر داستان در آن ذخیره شده و با گذاشتن هدفون می‌توان به هر داستان گوش داد.
در اتاق بانو عزت‌ملک ملک طومار ۲ متری آیه الکرسی چشم نوازی می‌کند. راهنمای موزه توضیح می‌دهد که نقطه چین‌های اطراف سوره «خط غبار» است و نگارنده اثر، تمام قرآن را به این خط در فضای خالی اطراف سوره آیه‌الکرسی نوشته. خطی که برای نوشتن آثار عاشقانه و نوشته‌های سری به کار می‌رفته است.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰