روابط ایران و ژاپن از اقتصاد تا سیاست

به گزارش پایگاه خبری “ججین“، «ژاپن از مهمترین خریداران نفت ایران است» و در زمان تحریم‌ها نیز در کنار چین، هند و حتی کره جنوبی از مشتریان اصلی ایران بوده است اگرچه روابط دو طرف به شکل چشم‌گیری تحت تاثیر تحریم‌های مربوط به برنامه اتمی تهران قرار گرفت، اما پس از توافق هسته ای و به دنبال دیدارهای مقام های دو کشور در دو سال اخیر، شرایط بسیار ایده آلی در تحقق اهداف دو کشور برای گسترش روابط تجاری و اقتصادی ایجاد شد.

**سرمایه گذاری بعد از برجام
ژاپن و ایران دوستی بسیار دیرینه ای دارند و به طور سنتی توکیو همواره با بازار کشورمان ارتباط نزدیکی داشته ولی پس از برجام، اراده خود را برای حضور در آن راسخ تر کرده است.
یکی از اقدامات مهم توکیو به دنبال توافق برجام این بود که تحریم های ایران را لغو کرد و به سرعت دو کشور یک پیمان سرمایه گذاری منعقد کردند.
جدیت فراوانی در دولت و شرکت های ژاپنی برای گسترش روابط با ایران وجود دارد به طوری که دولتمردان ژاپنی بسیاری از شرکت های این کشور را ترغیب کرده اند که بویژه پس از برجام و لغو تحریم‌ها، سرمایه گذاری کلانی در بازار ایران انجام دهند.
توکیو بارها تاکید کرده است که حضور شرکت های ژاپنی در بازار ایران برای هر دو طرف دارای اهمیت است و باعث افزایش تجارت دوجانبه خواهد شد.
ایران همچنین در بخش سرمایه گذاری با ۵۰ کشور دنیا از جمله فرانسه، آلمان، چین و کره جنوبی و همینطور ژاپن معاهده سرمایه گذاری متقابل امضا کرده است ژاپن نیز با نزدیک به ۳۰ کشور و منطقه پیمان های سرمایه گذاری متقابل امضا کرده است که امتیازات ویژه اقتصادی و تجاری به این کشور می دهد.
علاقه مفرط دیگر کشورها به بازار ایران حتی باعث شد تارنمای «ژاپن تایمز» در گزارشی اعلام کند شرکت های ژاپنی نمی خواهند فرصت ها را از دست بدهند و برای همین منظور از سال ۲۰۱۷ برنامه های گسترده ای را برای گسترش مناسبات اقتصادی در نظر گرفتند.
گزارش این نشریه می افزاید: اعتبار ۱۰ میلیارد دلاری که برای تجارت با ایران از سوی ژاپن در نظر گرفته شده علاوه بر آنکه مشوقی برای شرکت ها محسوب می شود نشانه ای نیز از اهمیت روابط با تهران بخصوص در عرصه اقتصادی است.
بر همین اساس انتظار می رود که روابط تجاری دو کشور، بخش های غیرنفتی چون برق، آب، صنایع پتروشیمی و فولاد را نیز در برگیرد و شرکت های ژاپنی پس از برجام عزم خود را برای حضور جدی و رقابت با رقبای سرسخت در ایران جزم کرده اند.

**همکاری های انرژی ایران و ژاپن
ایران دومین دارنده ذخایر بزرگ گاز طبیعی دنیا و چهارمین قدرت برتر نفتی است از سوی دیگر ژاپن سومین اقتصاد بزرگ جهان و سومین وارد کننده بزرگ نفت پس از آمریکا و چین است و نمی تواند بازار انرژ‌ی ایران را نادیده بگیرد.
ژاپن تا قبل از سال ۲۰۱۱ میلادی روزانه نزدیک به ۳۱۵ هزار بشکه نفت از ایران وارد می کرد و سپس در سال ۲۰۱۵ میلادی بر اثر تحریم ها این رقم به ۱۷۰ هزار بشکه کاهش یافت.
اما در ماه ژانویه (دی – بهمن سال ۹۴) این میزان به ۱۹۵ هزار بشکه رسید و بر اساس تازه ترین آمار به دنبال توافق هسته ای برای مدتی به سقف ۳۰۰ هزار بشکه بازگشت و در سال گذشته میلادی به طور میانگین بالاتر از ۲۱۰ هزار بشکه بوده است.
آژانس بین المللی انرژی اعلام کرده است که در کنار حضور قوی ایران در بازار انرژی، تقاضا در جهان از جمله در ژاپن برای واردات نفت ایران در حال افزایش است.
موسسه تحقیقاتی خاورمیانه اخیرا با انتشار گزارشی اعلام کرد که ژاپن به شدت به نفت خاورمیانه متکی است و می کوشد تا در این راستا همچنان بر بازار ایران متمرکز باشد.
این موسسه می افزاید: توافق هسته ای و لغو تحریم ها، راه را برای خریدهای نفتی بیشتر ژاپن از تهران و افزایش سرمایه گذاری ها در بازار ایران هموار کرد و در سال های آینده شاهد گسترش بیش از پیش مناسبات دو کشور خواهیم بود.
محققان خاطرنشان کرده اند ژاپن البته برای حضور در بازار ایران رقبای سرسختی چون کشورهای اروپایی، چین و کره جنوبی را پیش رو دارد.
در جریان تحریم ها سهم ایران در صادرات نفت به ژاپن که ۱۰ درصد بود به پنج درصد کاهش یافت و حالا بار دیگر افزایش یافته است.
برای ژاپن امنیت انرژی بسیار حائز اهمیت است و به باور کارشناسان حوزه اقتصادی، این کشور به دلیل روابط دوستانه سنتی خود با ایران، به انرژی ایران وابستگی راهبردی دارد.

خرید نفتا از ایران هم از دیگر دستاوردهای روابط دو کشور در دو سال گذشته بوده است گزارش ها نشان می دهد شرکت میتسوبیشی ژاپن در (بهمن- اسفند) سال ۱۳۹۵ برای نخستین بار از سال ۲۰۱۱ میلادی، یک محموله نفتا از ایران وارد کرده است.
بر اساس داده های وزارت اقتصاد، بازرگانی و صنعت ژاپن، این کشور در سال ۲۰۱۱ میلادی ۴۷ هزار و ۲۱۲ تن نفتا از ایران وارد کرده بود اما پس از وضع تحریم‎های اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۲ میلادی، این واردات متوقف شد.
یادآوری آنکه دولت ژاپن حتی پس از تحریم های سال ۲۰۱۲ غرب علیه ایران به پالایشگاه ها و برخی تجارت خانه های این کشور از جمله میتسوبیشی و تویوتا تسیوشو اجازه داده بود تا با استفاده از بیمه خاص، از ایران نفت وارد کنند.
شرکت های سامیتومو، ایتوچو و کانماتسو نیز تلاش می کنند به علت قیمت های رقابتی ایران از کشورمان نفت خام و ال پی جی بخرند.

** برجام نقطه عطف همکاری های دو کشور
در واقع «برجام» را باید نقطه عطفی در همکاری های دو کشور در بخش انرژی دانست، به گونه ای که واردات نفت ژاپن در سال ۲۰۱۶ میلادی از ایران یعنی مدت کوتاهی پس از توافق هسته ای روند صعودی داشته است.
در همان زمان پالایشگاه های ژاپن آماده سازی برای واردات بیشتر نفت از ایران را شروع کردند و شرکت بیمه «جی پی سی» ژاپن، نفتکش ها را که نفت ایران را حمل می کنند تا ۵۸۰ میلیون دلار بیمه کرد و سقف بیمه برای کل این نفتکش ها که نفت را به ژاپن حمل می کردند به ۷ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار رساند.

** خرید هواپیما از ژاپن
یکی از دیگر بحث های اقتصادی در روابط ایران و ژاپن به دنبال برجام، مساله خرید هوایپما از ژاپن است خبرگزاری کیودو در گزارشی به نقل از شرکت هواپیمایی آسمان ایران اعلام کرده است این شرکت به مذاکراتش با شرکت صنایع سنگین ‘میتسوبیشی’ ژاپن برای خرید هواپیما ادامه می دهد.
ژاپن از جمله کشورهایی است که پس از برجام تلاش زیادی کرده است تا حضور قوی در بازار ایران از جمله در صنایع سنگین و هواپیما داشته باشد.
گزارش ها حاکی است که طرفین همچنان مذاکراتی را که از یک سال قبل شروع شده بود، ادامه می دهند و آسمان در نظر دارد در این باره رایزنی های بیشتری با طرف ژاپنی انجام دهد.
خبرگزاری کیودو در همین باره گزارش داده است که شرکت هواپیمایی آسمان ایران هنوز هم به مذاکرات برای خرید هواپیما از میستوبیشی چشم دوخته است.
رسانه های ژاپنی می نویسند که برجام موجب شد شرکت هواپیمایی آسمان از سال گذشته با شرکت میتسوبیشی در باره خرید ۲۰ جت مسافربری در حال گفت و گو باشد.
شرکت هواپیمایی میتسوبیشی که زیر نظر شرکت صنایع سنگین ژاپن با همین نام اداره می شود جت های مسافربری با ظرفیت ۱۰۰ مسافر می سازد.
در برخی از گزارش ها آمده است که آسمان به دنبال خرید ۲۵ فروند هواپیما از میتسوبیشی به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار است.

** سفر آبه به تهران
منابع دولتی ژاپن هفته گذشته اعلام کردند ‘شینزو آبه’ نخست وزیر این کشور، اواسط ماه ژوئیه (تیر) برای دیدار و گفت و گو با ‘حسن روحانی’ رئیس جمهوری اسلامی ایران به تهران سفر می کند.
با توجه به اینکه دولت ژاپن ارتباطات تنگاتنگی با آمریکا دارد، به نظر می رسد که سفر آبه به تهران باعث شود تا توکیو از بازیگران توافق هسته ای از جمله واشنگتن بخواهد به تعهداتشان پایبند باشند.
سفر نخست وزیر ژاپن به ایران در حالی که مناسبات دو کشور در قلمروهای متنوعی در حال رشد می باشد، از اهمیت زیادی برخوردار است و طبیعتا پیامدهای موثر و مفیدی برای هر دو کشور به دنبال خواهد داشت.
انتظار می رود این سفر زمینه ساز دیدارها و مراودات بیشتر مقام های بلندپایه دو کشور در ماه ها و سال های آینده باشد و زیربنای خوب و مطلوب روابط دو کشور را تحکیم و تعمیق بخشد.
رسانه های ژاپنی هم نوشتند انتظار می رود آبه در دیدار خود با روحانی، درباره ادامه حمایت ژاپن از توافق هسته ای ایران پس از خروج ‘دونالد ترامپ’ رئیس جمهوری آمریکا از این توافق رایزنی کند.
علاوه برموضوعات سیاسی انتظار می رود که طرفین درباره حضور شرکت های ژاپنی در ایران و سرمایه گذاری در طرح های مختلف گفت و گو کنند.
افزون بر اینکه دو کشور عرصه های مختلفی برای همکاری دارند، بررسی های تاریخی نشان می دهد که هر دو کشور در مجموع در زمینه های سیاسی، اقتصادی و تجاری به نوعی به یکدیگر وابسته هستند و بویژه در بخش انرژی وابستگی ژاپن به کشورمان بیشتر است و به منبعی مانند ایران نیاز فراوان دارد.
به هر صورت مسلم است که اشتیاق کره ای ها و ژاپنی ها به گسترش همکاری با ایران امروز بیشتر از آنچه که به نظر می رسد افزایش یافته و به نظر می رسد وقت آن فرا رسیده باشد که تمرکز بر روی کشورهای دیگر آسیای شمال شرقی و خاور دور نیز به طور جدی تری در دستور کار کشورمان قرار گیرد، بخصوص آنکه این موضوع می تواند فرصت خوبی برای بازرگانان و تجار ایرانی باشد که برای تبادلات تجاری خود در برخی کشورها با موانع متعدد بانکی مواجه هستند.