دلار یازده‌هزار تومانی چرا اجناس را ارزان نکرد؟

به گزارش پایگاه خبری “ججین“، سال گذشته بود که دلالان چهارراه استانبول در حالی که مهار نرخ ارز از دست مسوولان در رفته بود،  انتظار دلار ۳۰ هزار تومانی را می کشیدند. یک سال گذشته و امروز دلار در کانال ۱۱ هزار تومان است و وزیر اقتصاد می گوید اگر روند چند ماه گذشته در بخش اقتصاد و سیاست ادامه پیدا کند،‌ ریزش نرخ دلار هم ادامه دار خواهد بود.

هر چند یکی از مهم ترین عوامل اثرگذار در کاهش یا افزایش نرخ ارز شرایط سیاسی کشور است اما بازارگردانی صحیح بانک مرکزی، کنترل تقاضا در بازار، ممنوعیت های وارداتی، الزام به بازگشت ارز صادراتی و … از جمله سیاست های موثر دولت برای کنترل نرخ ارز در بازار بوده است.

در شرایط تنش ارزی با تغییر لحظه ای قیمت ها مواجه بودیم اما می توان گفت اکنون در بازار به ثبات نسبی در قیمت گذاری ها رسیده ایم. حال سوال پرتکرار این روزهای مردم این است که چرا با کاهش قیمت دلار قیمت انواع کالا متناسب با آن و همپای آن کاهش نیافت.

موضوع مهم این است که اقتصاد کشورمان در برابر دلار بسیار واکنش پذیر است و تغییر آنی نرخ دلار تاثیر آتی و بلندمدت روی قیمت انواع کالا می گذارد به این معنا که رشد قیمت دلار اثر آنی در افزایش قیمت انواع کالا و اقلام اساسی و غیراساسی می گذارد اما ریزش قیمت آن نمی تواند در کوتاه مدت باعث کاهش قیمت در بازارها شود.

به غیر از نوسانات نرخ ارز، مباحثی مانند کشش قیمت، چسبندگی قیمت، اثر تحریم و احتکار و از همه مهم تر انتظارات تورمی در تعیین قیمت ها بسیار موثرند.

دلار تنها عامل گرانی نیست

افکار عمومی امروز انتظار کاهش قیمت ها به دلیل کاهش قیمت دلار را دارد چرا که هیچ مقام مسوولی این موضوع را متذکر نشد که دلار تنها یکی از متهمان ردیف اول گرانی های اخیر است و نقش محتکران،  دلالان و کسانی که قوانین نادرستی را در این حین به اجرا رساندند،‌ کمتر از دلار نیست.

در این آتشی که بر پا شده هر چند دلار اولین جرقه را زد اما بعد از آن نبود یا کمبود بسترهای لازم برای محافظت از بازارها، نفت بر آتش بود. یکی از اقدامات دولت برای کاهش تقاضای ارز در بازار اعمال برخی از ممنوعیت های وارداتی بود فارغ از اینکه این اقدام توانست قدرت عرضه دولت در بازار ارز را افزایش دهد اما بازار را با کمبود برخی از کالاها مواجه ساخت.

عده ای هم از این آب گل آلود ماهی خود را گرفتند و دست به احتکار برخی از کالاها زدند. بنابراین هر چند قیمت ارز روند نزولی را طی می کرد اما مازاد تقاضا به دلیل کمبود عرضه باعث شد تا همچنان روند افزایش قیمت برخی از اقلام صعودی بماند که این همان کشش قیمت در بازار است.

بنابراین اساسا ممنوعیت های وارداتی خود عامل اثرگذار در تعیین قیمت ها است. البته کارشناسان اقتصادی در این باره با احتیاط اظهارنظر می کنند چرا که باز شدن درهای گمرکی به روی انواع تقاضای وارداتی خود عامل افزایش مصرف ارز و در نهایت محدودیت عرضه می شود.

از سوی دیگر بر اساس تصمیمات دولت ۲۵ قلم کالای اساسی شامل دریافت ارز ۴۲۰۰ تومانی شدند و از ابتدای تحولات اقتصادی اخیر هم ارز دولتی دریافت کردند بنابراین حالا که قیمت ارز رو به ثبات و کاهش است نمی توان انتظار داشت قیمت این کالاها کاهش یابد چراکه اساسا این کالاها با ارز ارزان وارد بازار شده اند البته بگذریم از آنکه به دلیل نبود نظارت کافی برخی از این اقلام با ارز ارزان وارد کشور شدند اما با نرخ ارز آزاد سر از بازار درآوردند.

موضوع دیگر که مانع از ریزش قیمت ها می شود،‌ بحث چسبندگی قیمت است به این معنا که بازار در برابر کاهش قیمت ها مقاومت می کند. برای مثال تولید کننده ای که مواد اولیه مورد نیاز را با دلار ۱۵ هزار تومان خریداری کرده امروز برای فروش محصول نهایی با دلار در حال چرخش در کانال ۱۱ هزار تومان مقاومت می کند.

از سوی دیگر واقیعت این است که هزینه های تولید متاثر از افزایش دستمزدها، ‌هزینه های انرژی و …افزایش یافته است و نمی توان انتظار داشت که در کوتاه مدت یک تولیدکننده بتواند به آینده بازار اعتماد و قیمت محصول خود را باتوجه به تمام این موضوعات کاهش دهد.

عامل تاثیر گذار در مقاومت قیمت ها بحث اثر تحریم است. دور زدن تحریم ها هزینه بر است که این هزینه دقیقا بر قیمت محصول نهایی اضافه می شود و در نهایت مصرف کننده باید آن را بپردازد.

ثبات اقتصادی اثرگذارتر از ریزش قیمت ها است

کاهش قیمت ها به ویژه قیمت ارز که انواع بازارها و کالاها تاثیرپذیریی بالایی از آن دارند مادامی که همراه با نوسان باشد تاثیری در بهبود شرایط اقتصادی و پایداری روند نزولی قیمت ها نمی گذارد چراکه تولیدکننده  و مصرف کننده و واردکننده همواره تهدیدی را پیش رو می بیند و به قیمت های فعلی هر چند که روند کاهشی داشته باشد، اعتماد نمی کند.

بنابراین مهم تر از ریزش مقطعی قیمت دلار موضوع پیش بینی پذیری بازار است؛ اینکه فعالان بازار و سرمایه گذاران و در طرف تقاضا مصرف کنندگان تصور روشنی از آینده حداقل کوتاه مدت فضای اقتصادی داشته باشند و در فضای بدون ریسک نسبت به قیمت گذاری ها اقدام کنند. چراکه در شرایط متلاطم فعالان حداکثر قیمت را انتخاب می کنند تا ریسک کمتری متوجه سرمایه آنها شود. از سوی دیگر در فضای روشن اقتصادی مصرف کنندگان هم دلیلی برای احتکار نمی بینند و بازار با مازاد تقاضا و کمبود عرضه مواجه نمی شود.