داستان یک آمریکایی که تبریزی‌ها دوستش دارند

به گزارش پایگاه خبری “ججین“، هوارد باسکرویل در دهم آوریل ۱۸۸۵ میلادی در محله نارت پلاته آمریکا متولد شد و تحصیلات مقدماتی‎اش را در کالج این ایالت به پایان رساند. باسکرویل که در سال ۱۹۰۷ میلادی به عنوان معلم تاریخ در مدرسه‎ی مموریال تبریز مشغول تدریس بود، در روزهای پر تب و تاب مجاهدت مشروطه‌ خواهان در برابر قوای دولتی، به جای تدریس تاریخ مردگان به زنده‌های تاریخ ساز تبریز پیوست و شریک حق جویی‌ها و حق طلبی‌های آنان شد.

سردیس این معلم آمریکایی به عنوان یکی از تمثال‌های انقلاب مشروطیت در خانه موزه مشروطه تبریز به نمایش گذاشته شده است.

باسکرویل چگونه شهید شد؟

باسکرویل با تشکیل گروهی تحت عنوان «فوج نجات» به شاگردان خود مشق نظامی داد و برای آگاهی نیافتن سرکنسول آمریکا و عوامل مدرسه از این موضوع، حیاط ارک تبریز را به این منظور انتخاب کرد، باسکرویل اولین کسی بود که صبح روز دوشنبه سی‌ام فرودین ماه ۱۲۸۸ قدم به میدان جنگ گذاشت و به گروه خود دستور حمله داد، اما در محله «شنب غازان» مورد اصابت گلوله دشمن قرار گرفت و شهید شد.

باسکرویل، دوشادوش ستارخان و باقرخان جنگید

«کریم میمنت نژاد» – پژوهشگر تاریخی در خصوص باسکرویل به ایسنا می‌گوید: کشورهای مختلف در دوران مشروطه با تاسیس مدارس و بیمارستان‌ها در حوزه آموزش و بهداشت و درمان به کشور ما کمک می‎کردند و برخی از این‎ها از سوی مراکز خیریه‌ تحت عنوان میسیون حمایت می‌شدند.

وی ادامه می‎دهد: میسیون به معنی مبلغ مذهبی بود و این گروه خیریه، چندین بیمارستان‌ و مدرسه در تبریز و ارومیه تاسیس کرده بودند که مدرسه مموریال (یادبود) تبریز یکی از آن‌ها بود و ساختمان آن هنوز هم موجود است.

وی می‌افزاید: هوارد باسکرویل یکی از معلمان خارجی مشغول به تدریس در این مدرسه و دارای افکار آزادی‌خواهانه بود که جملاتش در این خصوص باقی مانده است، باسکرویل معتقد بود «اگر من برای تدریس آزادی از آمریکا به اینجا آمده‌ام، اکنون آزادی در کوچه‌های تبریز در خون غلطان بوده و وظیفه من، جنگیدن با استبداد است».

این تبریز پژوه می‌گوید: به دنبال وقوع جنگ ۱۱ ماهه تبریز و تلاش قوای دولتی برای تسلیم کردن تبریزی‌ها، باسکرویل نیز به جمع مجاهدان مشروطه پیوسته و دوشادوش ستار خان و باقر خان جنگید.

وی ادامه می‌دهد: پس از شهادت او مردم تبریز به پاس قدردانی از مجاهدت این معلم شهید آمریکایی، او را با نهایت احترام و با تشریفات خاص در گورستان ارامنه تبریز واقع در چهار راه شهناز به خاک سپردند و خوشبختانه مزار او نیز از معدود مزارهای سالمی است که از شهدای مشروطه به جا مانده است.

وی با اشاره به قدردانی زنان تبریزی از مادر شهید باسکرویل با بافتن فرش، اظهار می‎کند: زنان تبریزی فرشی منقش به عکس هوارد بافتند تا برای دلجویی و قدردانی از مادر این شهید، آن را به آمریکا بفرستند.

میمنت‌نژاد با انتقاد از این که نام مدرسه مموریال را تغییر داده‌اند، می‌گوید: متاسفانه همه در شهر ما متخصص اسم عوض کردن شده‌اند و این در حالی است که نام‌ها نشانه‌های هویتی یک شهر هستند و با این تغییر نام‌ها نسل بعد هرگز نمی‎توانند از این حقایق تاریخی مطلع شوند.

وی می‌افزاید: الان هیچ نمادی از این معلم شهید در سطح شهر نمی‎بینیم و در گذشته همه ساله در روز چهاردهم مرداد، مراسم موزیکالی برای گرامیداشت شهدای مشروطه برگزار می‎شد که یکی از آن‎ شهدا هوراد باسکویل بود.

به گزارش ایسنا، با توجه به این که هیچ نماد یا تمثالی از این شهید آمریکایی در میادین و معابر شهر وجود ندارد و تا کنون مراسمی برای تکریم وی برگزار نشده است،  برای اطلاع از توضیحات مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی، با او گفت‎وگو می‌کنیم:

تکریم مفاخر تنها وظیفه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی نیست

محمد محمدپور – مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی در این خصوص به ایسنا می‌گوید: به منظور تکریم و تقدیر از مفاخر استان، ابلاغیه‌ای به انجمن آثار و مفاخر فرهنگی صادر شده است، اما تکریم مفاخر تنها وظیفه ارشاد نبوده و همه باید برای تحقق آن تلاش کنند.

وی ادامه می‌دهد: نصب المان‌های مفاخر وظیفه شهرداری بوده و در خصوص مرمت آرامگاه‌های مفاخر نیز باید میراث فرهنگی همت کند، اما منکر این نیز نیستیم که اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در این میان نقش دارد و اگر نویسندگان استان در این خصوص همت کنند، استقبال می‌کنیم.

وی در پایان خاطرنشان می‌کند: باسکرویل معلم بوده است و احتمالا آموزش و پرورش نیز برنامه‎ای برای تکریم این شخصیت تاریخی دارد.

برای شنیدن برنامه‎های احتمالی اداره کل آموزش و پرورش استان با معاون پرورشی این اداره کل گفت‌وگو می‎کنیم:

طاهر علمی – معاون پرورشی اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان شرقی نیز در این خصوص به ایسنا می‎گوید: در این که هوارد باسکرویل یک معلم بوده است و در جریان انقلاب مشروطه به شهادت رسیده است، شکی نیست، اما در کتب تاریخی موجود نیز اطلاعات زیادی در مورد این شخصیت وجود ندارد.

وی خاطرنشان می‎کند: به دلیل نبود منابع کافی و موثق در مورد این معلم فکر نمی‌کنم این موضوع ارزش پژوهشی داشته باشد، هر چند هوارد باسکریل افکار آزادیخواهانه داشته است، اما اطلاعاتی از دیدگاه او نسبت به اسلام در دسترس نیست.

بر اساس این گزارش؛ نکته قابل تامل در مورد این شخصیت تاریخی این است که در اغلب تماس‌هایی که با مسئولان گرفتیم نام شهید آمریکایی مشروطه به گوش مسئولان امر آشنا نبود و برخی نام «هوراد باسکرویل» را برای اولین بار از زبان ما می شنیدند!.

گزارش از نسرین سوار