“خط اعتباری” اینستکس، برجام را از لبه پرتگاه دور می‌کند؟

به گزارش پایگاه خبری “ججین“، در مرحله دوم از اجرای تصمیم “کاهش تعهدات برجامی” ایران رعایت محدودیت‌های مربوط به سطح غنی‌سازی اورانیوم و اقدامات مربوط به مدرن سازی رآکتور آب سنگین اراک را متوقف خواهد کرد.

در گام نخست، ایران رعایت محدویت‌های مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنی شده و ذخایر آب سنگین را کنار گذاشت و اکنون بیش از ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد. در رابطه با آب سنگین نیز ایران اعلام کرد، تعمیرات سالانه کارخانه را یک ماه زودتر انجام داده و به تولید خود سرعت داده است در عین حال به نظر می‌رسد عبور از مرز ۱۳۰ تن، نسبت به افزایش سرعت غنی‌سازی اورانیوم، بیشتر زمان خواهد برد.

بر اساس اعلام شورای عالی امنیت ملی، هر زمان خواسته‌های ایران در چارچوب برجام تأمین شوند، به همان میزان اجرای مجدد تعهدات متوقف شده از سر گرفته خواهد شد، در غیر این صورت، جمهوری اسلامی ایران مرحله به مرحله اجرای تعهدات دیگر را متوقف خواهد کرد.

سه کشور اروپایی در حداقل ۵۰ روز گذشته تصمیم ایران برای کاهش تعهدات را جدی نگرفتند تا این‌که ایران اعلام کرد به زودی از سقف تعیین شده ۳۰۰ کیلوگرم عبور می‌کند. بعد از آن بود که مقامات کشورهای اروپایی و برخی از کشورهای دیگر رایزنی و گفت‌وگو برای متوقف کردن تصمیم ایران را به انواع مختلف در پیش گرفتند. اتحادیه اروپا در نهایت بعد از یک سال و دو ماه روز جمعه گذشته عملیاتی شدن اینستکس را اعلام کردند و هم‌چنین هفت کشور اروپایی به جز انگلیس، فرانسه و آلمان در بیانیه‌ای اعلام کردند که آماده مشارکت در سهام شرکت اینستکس هستند. بلژیک، اسپانیا، هلند هم اکنون به سهام‌داران اینستکس افزوده شدند و کشورهای اتریش، فنلاند، اسلوونی و سوئد نیز در حال گرفتن مجوزها و انجام امور مربوطه هستند. این در حالی است که هر ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا می‌توانند به این شرکت وارد شوند و با ایران تعاملات اقتصادی و تجاری داشته باشند.

اما با وجود اعلام عملیاتی شدن اینستکس نه تنها هنوز هیچ تعامل تجاری و اقتصادی از سوی این شرکت انجام نشده است بلکه هیچ سهامی ولو مقادیری کم در این شرکت قرار داده نشده است.

این شرکت قرار است در گام نخست کالاهای غیرتحریمی در حوزه کالاهای اساسی و حیاتی را در دستور کار قرار دهد و در فاز دوم کالاهای دیگر از جمله کالاهای تحریمی را هم شامل شود. علاوه بر این قرار است در گام‌های بعدی ساز و کاری تعریف شود تا کشورهای ثالث نیز بتوانند از طریق اینستکس با ایران تعاملات تجاری و اقتصادی خود را انجام دهند.

نکته قابل توجه در رابطه با اینستکس و اهمیت این شرکت در آن است که این شرکت می‌تواند به طور کلی جدای از بحث ایران به ساز و کاری جامع و مستقل در اختیار اروپا برای استقلال مالی از آمریکا تبدیل شود. این شنیده‌ها حاکی از آن است که اروپایی‌ها تصمیم دارند حتی اگر ایران از برجام خارج شود و اینستکس عملاً برای ایران بی فایده باشد، باز هم این ساز و کار را برای خود حفظ کنند.

مهم‌ترین خواسته‌های ایران برای آن‌که تصمیمش در کاهش تعهدات برجامی را متوقف کند، عملیاتی کردن تعهدات طرف‌های مقابل در حوزه‌های بانکی و نفتی است. کشورهای اروپایی تا کنون از انجام این تعهدات خودداری کرده‌اند یا اعلام کرده‌اند که با توجه به فشارهای آمریکا قادر به این کار نیستند. با وجود ناتوانی اروپا در اجرای تعهداتش در یک سال گذشته اما ایران با حسن نیت و مبتنی بر صبر راهبردی تعهدات برجامی خود را یک جانبه اجرا کرد. بعد از یک سال اما ایران سیاست دیگری را در پیش گرفت چرا که عملاً برجام از توازن خارج شده و دیگر صبر برای بازگشت به شرایط قبل بی‌فایده به نظر می‌آمد.

مقامات ایرانی اینستکس را به ماشینی تشبیه کرده‌اند که همه اجزا لازم را برای حرکت دارد جز بنزین و بنزین اینستکس سهامی است که سه کشور اروپایی به همراه دیگر کشورها می‌توانند به عنوان اعتبار در این شرکت قرار دهند تا شاید بتوان با اعتبار این سهام تعاملات تجاری و اقتصادی آغاز شود. به نظر این مساله از سوی اروپایی‌ها مورد توافق است و اکنون بحث بر سر میزان سهامی است که باید در این شرکت قرار داده شود. ایران معتقد است باید این سهام چند ده میلیارد دلار باشد در حالی که اروپایی‌ها چند ده میلیون دلار پیشنهاد کرده‌اند.

باید دید در روزهای منتهی به پایان گام اول ایران، اروپایی‌ها تا چه اندازه در مسیر ایجاد خط اعتباری برای اینستکس جدی وارد می‌شوند. تا زمانی که این خط اعتباری با سهام متناسب راه‌اندازی نشود حتی خواسته‌های حداقلی ایران هم در ازای ادامه اجرای برجام پاسخ داده نمی‌شود. حتی اگر چند تعامل اقتصادی و تجاری در چارچوب این شرکت انجام شود تا وقتی این کشورها از ایران نفت، پتروشیمی، فولاد و غیره نخرند یا اعتبار مناسبی در آن قرار ندهند اینستکس در محاسبات ایران جایگاهی پیدا نخواهد کرد.

در حال حاضر تنها راه‌حل قابل دسترس و امکان‌پذیر ایجاد خط اعتباری متناسب با نیاز ایران برای تأمین نیازهای تجاری و اقتصادی‌اش است، خطی که برجام را در لبه نابودی در این مرحله نجات دهد.

یکی از دلایل اروپایی‌ها برای اینکه تبادل کالاهای اساسی و ضروری و غیرتحریمی را در گام نخست عملیاتی شدن اینستکس قرار دهند این بود که نباید آمریکا را نسبت به این شرکت و ساز و کار در ابتدای کار تحریک کرد اما این مساله نیاز و خواست ایران را در برابر اجرای تعهدات هسته‌ای تأمین نمی‌کند از این رو بهترین راه برای تأمین خواست ایران و تحریک نکردن آمریکا به تحریم و فشار بیشتر به ویژه نسبت به اینستکس ایجاد خط اعتباری است که به نظر از سوی آمریکا به راحتی قابل پیگیری نیست.