حال ناخوش گردشگری داخلی

به گزارش پایگاه خبری “ججین”، ویژگی های منحصربفرد آب وهوایی و تنوع طبیعی، ایران را در ردیف قطب های گردشگری جهان قرار داده است. کمتر کشوری را می توان یافت که هم زمان چهارفصل را بتوان در آن یافت. شمال سرسبز و پرباران، غرب کوهستانی و برفی و جنوب آفتابی و گرم در کنار ظرفیت های تاریخی و سلامت؛ سلیقه و مطالبه هر گردشگری را در ایران برآورده می سازد.
به رغم تمام ظرفیت های موجود و جایگاه ویژه گردشگری در سیاست گذاری ها و اسناد بالادستی کشور اما صنعت گردشگری ایران چه در عرصه بین المللی و چه داخلی جایگاه خود را آنگونه که باید به دست نیاورده است.
براساس تازه ترین گزارش ها، بیشترین گردشگران خارجی ترکیه را در ژانویه ۲۰۱۸ گردشگران ایرانی تشکیل داد ه اند. آمار بالای ورود گردشگران ایرانی به کشورهای حاشیه خلیج فارس و ترکیه بیش از آسیب خروج ارز از کشور، تمایل بالای ایرانیان به گردشگری خارجی و مغفول ماندن گردشگری داخلی را نشان می دهد.
عوامل گوناگونی مانع رشد گردشگری داخلی در کشور شده است که مهمترین آن به فرهنگ سفر ایرانیان و نبود زیرساخت های مناسب در این زمینه بازمی گردد. غافل از اینکه تقویت گردشگری داخلی به توسعه شهرها و روستاها، اشتغالزایی، رونق بازار صنایع دستی، حفظ فرهنگ بومی، تقویت وحدت و همبستگی میان اقوام و ممانعت از خروج ارز منتج خواهد شد.

** تقویت زیرساخت ها؛ شرط اصلی توسعه 
بزرگ ترین چالش پیش روی توسعه صنعت گردشگری، توسعه نیافتگی زیرساخت ها است که علاوه بر کاهش تمایل به سفر داخلی، به توزیع نامناسب گردشگران در استان ها منجر شده است. ایام نوروز و تعطیلات تابستانی دوره اوج گردشگری داخلی به شمار می رود. بیشترین سفرها در این بازه زمانی صورت می گیرد به طوری که همه ما حداقل یک بار سفر داخلی در نوروز را تجربه کرده و با کمبود امکانات و شلوغی روبه رو شده ایم.
نبود زیرساخت های لازم مانند هتل، مسافرخانه، مهمانسرا، سرویس های بهداشتی، مراکز تفریحی، رستوران و غیره در بسیاری از شهرهای کوچک یا حتی بزرگ مانع توزیع مسافران در کشور شده است. نارضایتی از خدمات رفاهی و بهداشتی در طول مسیر، ناایمن بودن جاده ها، نبود مسیرهای ریلی برای برخی شهرها و گرانی قیمت بلیط هواپیما تمایل مردم به سفرهای داخلی را کم کرده است.

** ارتقای فرهنگ سفر 
بخشی از فرهنگ سیر و سفر به نوع مردم جامعه باز می گردد و در این زمینه می توان گفت که نگاه ایرانیان به سفر با دیدگاه مردم سایر نقاط جهان متفاوت است. وجود برخی خرده فرهنگ ها در این بخش باعث شده تا سفر کردن برای ایرانیان جنبه تفریحی یافته و اقدامی دشوار و نیازمند برنامه ریزی های بلند مدت به نظر آید.
ما ایرانیان می پنداریم که سفر رفتن تنها به روزهای ویژه ای در سال مانند نوروز یا تعطیلات تابستانی اختصاص دارد در حالی که در بسیاری از نقاط دنیا سفر در کنار تفریح و گذران تعطیلات، جنبه های دیگری نیز دارد؛ تجربه اندوزی، گسترش فعالیت های اقتصادی، انگیزه های مردم شناختی و سلامت جسم و روان از دیگر رهاوردهای سفر است.
در ایران تعطیلات که فرا می رسد برخی خانواده ها با تجهیز ماشین شخصی به چادر مسافرتی و وسایل پخت و پز بدون هدف دل به جاده زده و شهرهای مختلفی را یکی پس از دیگری پشت سر می گذارند، پس از اتمام تعطیلات نیز با انبوهی از خستگی ناشی از رانندگی و اقامت در چادر به منزل بازمی گردند.
از نگاه عده ای نیز سفر کردن به معنای صرف هزینه های بسیار، اقامت در هتل های گران قیمت و رفتن به رستوران های لوکس است در حالی که این همان اشتباه بزرگ فرهنگی است که بخش زیادی از آن از نداشتن برنامه ریزی ریشه می گیرد. این مساله سرانجام نیز باعث می شود تا سفر از سبد بسیاری از خانوارها حذف شود.
چنانچه برنامه ریزی ها و سیاستگذاری ها در مسیر ارتقای فرهنگ سفر صورت گیرد، کمک شایانی به رشد گردشگری داخلی خواهد کرد. اگرچه این مساله از دید سیاست گذاران این حوزه پنهان نمانده اما به نظر می رسد، نیازمند آموزش های بیشتر در این زمینه هستیم.

** گردشگری؛ سرگردان میان چند متولی 
صنعت گردشگری در ایران از نبود ساختار متولی گری رنج می رود. نظارت دستگاه های کلیدی بر این صنعت مانع این شده تا گردشگری دارای یک متولی اصلی باشد. در حال حاضر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به شکلی مستقیم بر این صنعت نظارت می کند، اما دستگاه های دیگری چون وزارتخانه های کشور، امور خارجه، راه و شهرسازی و فرهنگ و ارشاد اسلامی در این حوزه نقش آفرینی می کنند.
نقش این وزارتخانه ها اگرچه بیشتر مربوط به گردشگری خارجی است، اما گاهی همین مساله طولانی شدن روند صدور ویزا را برای گردشگران خارجی در پی دارد. در سال های اخیر بحث و نظرهای بسیاری بر سر طرح تشکیل وزارتخانه گردشگری صورت گرفته که تاکنون به سرانجام نرسیده است.
تامین تاسیسات و خدمات لازم در حوزه راه و شهرسازی و ایجاد مسیرهای ریلی میان استان ها از اصلی ترین وظایف وزارت راه و شهرسازی در این حوزه به شمار می رود، اما برای برخی شهرهای ایران امکان سفر ریلی یا هوایی فراهم نیست.
توسعه استانی، برقراری امنیت، تعیین مناطق ممنوعیه تردد و اسکان و موارد مرتبط با مهاجرت و تابعیت و… نیز از جمله وظایف تعریف شده برای استانداری‌ها در حوزه گردشگری است که می‌توان در ارتباط با صنعت گردشگری باشد.

** اداره گران هتل در ایران 
کمبود هتل و پایین بودن کیفیت خدمات ارائه شده در برابر بالا بودن نرخ آن ها باعث شده تا تمایل مردم به استفاده از هتل هنگام سفرهای داخلی کمتر باشد. بیشتر هتل ها در شهرهای بزرگ احداث شده و شهرهای کوچک از امکانات رفاهی و اقامتی برخوردار نیستند. البته به گفته برخی کارشناسان و هتلداران قیمت هتل در ایران بالا نیست و پرداخت هزینه تنها برای گردشگران داخلی دشوار است.
شرایط بهداشتی نامناسب، کمبود نیروهای متخصص و آموزش دیده نیز به این موضوع دامن زده و خانواده ها را به استفاده از اقامتگاه های غیرمجاز یا شخصی سوق می دهد. تمایل مردم به سپری کردن ایام نوروز به شکل دورهمی با خانواده ها و درست کردن غذا، استقبال از اقامت در خانه های استیجاری یا مراکز غیررسمی را افزایش داده است.
اگر هتل ها در کنار افزایش کیفیت خدمات، تخفیف های ویژه برای ایام اوج سفرهای داخلی قائل شوند، مردم نیز اقامت در هتل را به ماندن در چادر ترجیح خواهند داد. از طرفی هتلداران هیچ تبلیغی برای جلب توجه مردم و رقابتی شدن بازار نمی کنند. این تبلیغ ها به تورهای مسافرتی محدود می شود. در حالی که با تبلیغ در ورودی شهرها و کاهش قیمت هر دو هدف یعنی رونق گردشگری داخلی و استفاده از هتل را به دست می آورند.
ورود بخش خصوصی به هتلداری نیز از دیگر بایسته های ارتقای این صنعت است. سرمایه گذاری در احداث هتل به دلیل مشکلات مالی و حمایت نشدن از سوی دستگاه های از علاقه سرمایه داران به ورود سرمایه به این بخش کاسته است.

** بوم گردی؛ دریچه ای به سوی رونق 
در سال های اخیر واژه تازه ای به نام بوم گردی یا اکوتوریسم به حوزه گردشگری داخلی وارد شده است. بوم گردی به معنای حضور در طبیعت و تجربه زندگی ساکنان بومی یک منطقه گردشگری است. این نوع از سفر، سفری مسئولانه در برابر محیط زیست و طبیعت است که موجب پایداری فرهنگ، زیست بوم و کیفیت زندگی ساکنان آن منطقه گردشگری می شود.
به گفته بسیاری از کارشناسان گردشگری، اگر طرح های بوم گردی در مناطق ایران اجرا شود شاید رکودی که گریبان صنعت گردشگری داخلی را گرفته از بین رود. شهرها و روستاهای ایران به دلیل حفظ شکل سنتی خود و دوری از مشکلات کلان شهرها چون ترافیک، آلودگی هوا و شلوغی، مناطق مناسبی برای استراحت و گذران چند روز به دور از هیاهوی شهر است. لازم به یادآوری است که نگاه ویژه دولت های یازدهم و دوازهم به حوزه گردشگری به ویژه در بخش بوم گردی، ارائه تسهیلات و رونق سفرهای داخلی در یکی دوسال اخیر را نتیجه داده است.