ترکیه محور صادرات نفت و گاز شده، در حالی که ایران سال‌ها سعی می‌کرد محور باشد

به گزارش پایگاه خبری “ججین” به نقل از ایلنا، محمود خاقانی درباره نقش شرکت‌های بین‌المللی در تحولات قفقاز و تاثیرپذیری ایران اظهار داشت: در دوران دولت هفتم و هشتم شرکت‌های چند ملیتی وارد حوزه دریای خزر شدند و کنسرسیوم‌های بین‌المللی مختلف شکل گرفتند، مثلا در سال ۱۹۷۴ حیدرعلی‌اف پدر رئیس‌جمهور فعلی جمهوری آذربایجان با افتخار اعلام کرد که قرارداد قرن امضا می‌شود، شرکت‌های چندملیتی برای تشکیل کنسرسیوم چند میدان از جمله گونشلی ورود کردند و کنسرسیومی تحت عنوان AIOC را تشکیل دادند ایران هم برای عضویت در این کنسرسیوم حضور فعال پیدا کرد و سعی کرد عضو شود اما شرکت‌های روس و امریکایی ممانعت کردند زیرا این کنسرسیوم را انگلیسی‌ها و شرکت نفت BP رهبری می‌کرد.

وی افزود: اصولا تعیین‌کننده سرنوشت بازار نفت دست دولت‌ها نیستند بلکه دست شرکت‌های چندملیتی است که در گذشته به هفت‌خواهران مشهور بودند، اینها در مقطعی از زمان بعد از فروپاشی شوروی سابق برای منابع غنی نفت و گاز  آسیای مرکزی، خزر و قفقاز دندان تیز کرده و با توجه به اینکه سرمایه‌گذاری برای این مناطق ارزان بود کنسرسیوم‌ها در جمهوری آذربایجان قرارداد قرن را با حیدرعلی‌اف امضا کردند.

این کارشناس حوزه بین‌الملل انرژی گفت: در همین حال در آن دوران تلاش کردیم در کنسرسیوم شاه‌دنیز عضویت داشته باشیم و باتوجه به برنامه‌های دولت هفتم و هشتم حمایت زیادی از شرکت ملی نفت شد، ایران موفق شد ۱۰ درصد سهام داشته باشد، در عین حال در طول زمانی که ایران تلاش می‌کرد در کنسرسیوم‌های دریای خزر و  آسیا میانه حضور داشته باشد علاوه بر اروپا و امریکا شرکت‌های روسی هم سعی می‌کردند ایران را حذف کنند. در هر حال اکنون با وجودی که ایران در این کنسرسیوم حضور دارد به خاطر عضویت شرکت‌هایی مثل BP تحت تحریم قرار ندارد.

وی بیان داشت: ما زمانی در برابر شرکت‌های چندملیتی نفتی که علاقه داشتند در ایران حضور داشته باشند گفتمان و دیپلماسی انرژی تعریف کردیم، این شرکت‌ها که به کنسرسیوم کاشاگان در شمال دریای کاسپین یکی از بزرگترین میادین نفتی که در دوران اخیر کشف شده، ورود کردند ایران نتوانست در آن کنسرسیوم مشارکت داشته باشد اما اعضای آن کنسرسیوم پذیرفتند پروژه‌ای تحت عنوان قزاقستان-ترکمنستان-ایران به خلیج‌فارس تعریف شود و خط لوله‌ای طراحی و مطالعه شود، این خط لوله با حمایت توتال فرانسه، شل و شرکت‌های آلمانی با هزینه خود شرکت‌ها و مشارکت شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران مطالعه شد و مسیرهایی با خط لوله به خلیج فارس و آوردن نفت خام به بندر نفتی نکا مطالعه شد و تاسیسات نکا در این راستا سرمایه‌گذاری و احداث شد، در همین حال روس‌ها توانستند با همکاری کنسرسیوم‌های نفتی در منطقه کاسپسن خط لوله‌ای تحت عنوان خط لوله کاسپین CPC تعریف کنند که نفت خام را از قزاقستان به بندر نووراسیسک روسیه و از دریای سیاه به مدیریترانه ببرند، امریکا هم دنبال این بود که خطوط لوله‌ای تاسیس شود که از مسیر روسیه و ایران عبور نکند به همین دلیل خط لوله باکو-تفلیس-جیحان و همچنین خط لوله جنوب قزاقستان را تعریف کرد. شرکت‌های اروپایی مثل توتال و شل هم منافع‌شان در این بود که نفت خام و گاز آسیای مرکزی و  دریای کاسپین از مسیر ایران عبور کند و مسیر ایران از نظر محیط زیست و اقتصادی بهترین مسیر تعریف شد، اما با رقابت روس‌ها مواجه بودیم، روسیه در نظر داشت این گاز از مسیر روسیه به اروپا برود.

خاقانی ادامه داد: علاوه بر شرکت‌های بزرگ نفتی جهان یک رقیب جدید دیگری هم به اسم چین پیدا شد که با سرمایه‌گذاری هنگفتی به میزان ۱۰ میلیارد دلار در نظر داشت گاز ترکمنستان را به چین برد تا به ایران نیاید، اکنون چین در تولید گاز ترکمنستان سرمایه‌گذاری کرده و به اتفاق شرکت‌های اروپایی و امریکایی از خط لوله ترکمنستان- افغانستان- پاکستان به هند حمایت می‌کند، یعنی در زمان حضور نظامی امریکایی‌ها در افغانستان در منطقه‌هایی که در کنترل طالبان بود خط لوله در حال احداث بود، اکنون نیز چین با طالبان همکاری نزدیک دارد، ۲۵ میلیارد دلار نیز در صنعت پتروشیمی پاکستان سرمایه‌گذاری کرده، بنابراین می‌بینیم در دورانی که ما تحت تحریم قرار داریم سرمایه‌گذاری در بخش‌های بالادستی و پایین‌دستی و انتقال به بازارهای مصرف در کشورهای رقیب انجام می‌شود و شرایط فعلی ایران شرایطی نیست که سرمایه را تشویق به جذب کند.

وی تاکید کرد: اکنون در منطقه آسیای مرکزی و دریای کاسپین فعالیت‌ها توسعه یافته به ویژه که اکنون قیمت نفت و گاز بالا رفته آنها در نظر دارند نفت را به صورت انبوه وارد بازار کنند، اکنون تقریبا ترکیه محور صادرات نفت و گاز شده، در حالی که ایران سال‌ها سعی می‌کرد محور باشد، اما متاسفانه این فرصت‌ها به دلیل علاقه کاسبان تحریم به تداوم تحریم از ایران گرفته شده است. مثلا مسیری که اکنون در زنگزور احداث شده نشان می‌دهد که امریکا و اروپا که در مقطعی تصمیم داشتند از عرض خزر خط لوله احداث کنند و گاز ترکمنستان را به اروپا ببرند اکنون به دلیل پر شدن ظرفیت‌ها دنبال مسیر جدید هستند.

این کارشناس حوزه انرژی تاکید کرد: در حالی که ما از منطقه قره‌باغ غافل بودیم؛ ترکیه، اسرائیل و روسیه مسیر جدیدی را برای انتقال نفت و گاز تعریف کردند که دیگر از ایران عبور نخواهد کرد و مستقیم وارد ترکیه خواهد شد. ما باید متوجه باشیم، باید در سیاست خارجی بازنگری شود، دنیا در حال تغییر است و گروه‌هایی مثل ناتو و ورشو در حال تغییر است، ما هم باید ببینیم که منافع ملی چگونه اقتضا می‌کند.