تحکیم خانواده با ازدواج آسان

به گزارش پایگاه خبری “ججین”   ،  در دو بخش قبلی این نوشتار ضمن تبیین فلسفه و چرایی ازدواج، اهداف و فواید ازدواج در اسلام، آثار مخرب روانی و اجتماعی دوستی با نامحرم و موانع ازدواج و مهارت‌های رفع آن، ملاک‌های انتخاب همسر شامل: ایمان، تقوا و حسن خلق، عفت و حجاب و عادت به حجاب در کودکی، اصالت خانوادگی، سلامت جسم و زیبایی ظاهری، کفویت و همتایی، هم‌طرازی فکری و عملی و تناسب سنی پرداخته شد. اینک در بخش سوم دنباله مطلب را پی می‌گیریم.

ازدواج آسان

پرهیز از مهریه سنگین

اول سوره مائده آمده است: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» «اى کسانى که ایمان آورده‌اید به قراردادها[ى خود] وفا کنید.» عقد یعنی گره. عقد بستن یعنی گره بستن. قَالَ رَسُولُ اللَّه(صل الله علیه و آله و سلم) «لَا دِینَ لِمَنْ لَا عَهْدَ لَهُ» «دینی که در آن به عهد وفا نشود (عهد نداشته باشد) دین نیست.» (النوادر راوندی،ص‏۵)

خداوند رهبر معظم انقلاب را حفظ کند. اگر کسی مهریه‌اش بیش از ۱۴ سکه باشد، ایشان عقدشان را نمی‌خوانند.

به مهریه «صداق» هم می گویند. «صداق» از «صدق» است. «صدق» یعنی راست گفتن. «صداق» یعنی علامت اینکه داماد راست می‌گوید.

قرآن از مهریه به عنوان هبه، هدیه، صدقه و نحله و مانند آن یاد می‌کند؛ میفرماید: «و آتوا النساء صدقاتهن نحله.» (نساء ـ ۴) کلمه «نحله» حال(نشان دهنده حالت و چگونگی) برای صدقات و به معنای عطیه، هبه بدون عوض است. باید توجه داشت که در هیچ یک از آیات قرآنی از مهریه و صداق به عنوان قیمت و بهای کالا یاد نشده است.

معمولا پیشنهاد ازدواج از طرف مرد است. اما اگر در مواردی پیشنهاد از طرف دختر هم باشد، باید قبول کرد. قرآن می فرماید: حضرت شعیب(علیه‌السلام) (پدر همسر حضرت موسی(علیه‌السلام) ) به موسی(علیه السلام) فرمود: «میخواهی یکی از دخترانم را به ازدواج تو درآورم؟» یعنی اگر دامادی مثل موسی(علیه‌السلام) بود،‌اشکال ندارد که به او پیشنهاد ازدواج هم داده شود. اما برخی دامادها سست هستند. عدالت و تقوی باید در داماد باشد. در یک مراسمی وقتی پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله و سلم) از داماد پرسید: چه چیز داری؟ گفت: هیچ چیز! فرمود: قرآن بلد هستی؟ گفت: بله. فرمود: پس به همسرت قرآن بیاموز. مهریه آنها علمی شد. حضرت موسی(علیه السلام) پول نداشت فرمود: با دخترت ازدواج می‌کنم و ۸ سال چوپانی را مهر او قرار میدهم. اگر هم خواستی ۱۰ سال. در احادیث آمده که به جای پول می شود از خدمات علمی و عملی استفاده کرد.

رقابت باید در کمالات باشد نه در تجمّلات. در حدیث داریم «احسنهن وجها اقلهن مهرا» «بهترین زن، زنی است که شکلش خوب و مهرش کم باشد» (مکارم الأخلاق، ص ۱۹۸) مهریّه واجب است ولی جهیزیّه، نه. زیادی مهریه باعث می‌شود داماد نیز جهیزیه سنگینی توقع داشته باشد.

یکی از مسئولین می‌گفت شخص محترمی از انبار شرکتی دزدی کرده بود. گفتیم آقا ما یک در هزار هم احتمال نمی‌دادیم که تو چنین کاری کرده باشی. گریه کرد و گفت، دامادم گفته که باید جهیزیه چنین و چنان باشد و دخترم هم چند شب است که غذا نمی‌خورد. من هم بریدم و بالاخره دست به این دزدی زدم. چرا از داماد مهریه سنگین می‌گیری تا داماد هم بگوید که جهیزیه ات چنین باشد؟ پدری که یک عمر با آبرو زندگی کرده بخاطر‌اشک دخترش بی‌آبرو می‌شود.

پرهیز از تشریفات

انسان باید اراده‌اش قوی باشد. اسیر خیال و وهم خود و حرف مردم شدن انسان را دچار تزلزل کرده و نابود می‌کند. قرآن میفرماید: «قُلْ اللَّهُ ثُمَّ ذَرْهُمْ» (انعام ـ ۹۱) بگو خدا باقی را رها کن. در امر ازدواج نباید به حرف مردم گوش کرد. وقتی حضرت شعیب(علیه‌السلام) دختر خود را به حضرت موسی(علیه‌السلام) می‌داد گفت یا موسی عروسی چگونه باشد به قول امروزی‌ها آیا تالار بگیریم یا نه. موسی (ع) گفت اگر چنین باشد بر من مشکل است. حضرت شعیب(علیه‌السلام) گفت: «وَ ما أُریدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَیْکَ» «نمی‌خواهم تو را به مشقت افکنم» (قصص ـ ۲۷) بسیاری از قیدها و بندها را ما خودمان ایجاد کرده‌ایم باید از بند این آداب و رسوم بیرون بیاییم.

باور به وعده الهی

قرآن در دو مورد وعده فقر زدایی داده است. یکی در مورد مردم مکه، و دیگری در مورد همسران فقیر است. مکه جای مسلمانها است مشرکین حق ورود به مکه را ندارند. نگوئید اگر مشرکین نیایند بازار مکه از رونق می‌افتد. می‌فرماید: «وَإِنْ خِفْتُمْ عَیْلَهً فَسَوْفَ یُغْنِیکُمْ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ إِنْ شَاءَ» «و اگر از بینوایی می‌ترسید، خدا اگر بخواهد به فضل خویش بی‌نیازتان خواهد کرد» (توبه ـ ۲۸) درباره عروس و داماد نیز می گوید: «إِنْ یَکُونُوا فُقَرَاءَ یُغْنِهِمْ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ» «اگر آن مردان و زنان فقیرند خدا به لطف و فضل خود آنان را بی‌نیاز و مستغنی خواهد فرمود» (نور ـ ۳۲)

نکته: در آیه اول دو کلمه آمده که در آیه دوم نیست. یکی کلمه «سوف» است به معنای آینده دور، یعنی‌ای مردم مکه من در آینده شما را از فضل خود غنی می‌کنم. دیگری کلمه «إن شاء» است یعنی اگر خدا بخواهد. اما آیه دوم بدون این دو کلمه است. بدون (سوف) یعنی خدا وعده داده هر چه زودتر فقر شما را برطرف کند. بدون (إن شاء) یعنی وعده الهی قطعی است.

تحکیم خانواده

خانواده رکن اساسی جامعه‌ انسانی است و شرط پویایی و استواری آن، وجود روابط صحیح و پایدار میان همسران است. اهمیت پرداختن به موضوع «تحکیم خانواده»، ریشه در اهمیت نهاد خانواده دارد. نهاد مقدس خانواده، رکن بنیادین اجتماع بشری و محمل فرهنگ‌های گوناگون است تا آنجا که سعادت و شقاوت امت‌ها، مرهون فرهنگ و سبک زندگی خانواده است. اولین شـرط داشـتن جـامعه‌ای سـالم و پـویا، سـلامت و پـایداری خانـواده اسـت.

آیا منظور از تحکیم خانواده نگه‌داشتن بنایی هر قدر سست و ناپایدار صرفا با حفظ نامی از آن است؟ آیا صرف اجتماع چند وابسته خونی یا سببی، زیر یک سقف با هرگونه روابطی هر قدر ظالمانه، با نادیده گرفتن حقوق و شخصیت انسانی یک نفر و زورگویی و یکه‌تازی خانواده‌ای محکم خواهد بود؟ به طور قطع، سر پا بودن خانواده با تحکم از سوی یک فرد و بردباری از سر ناچاری و ترس از فروپاشی از سوی دیگری، استحکامی در پی نخواهد داشت و اگر در ظاهر پایدار بماند، از درون پوسیده و فرونشسته است.

مقصود از تحکیم خانواده، فراگیر شدن اصل اعتدال میان همگان، حاکمیت اخلاق و حفظ حقوق همه‌ اعضاست. اگر هدف از برقراری زوجیت و تشکیل خانواده‌، به تعبیر قرآن «به سکونت رسیدن اعضاست»، لازم است که همه‌ رفتارها و تعاملات در راستای تحقق این هدف باشد و منظور از تحکیم، به کمال رساندن همین سکونت است که با کمترین ظلم، نامردی و تحقیر حتی یک عضو در خانواده، سازگار نیست. در اینجا به برخی از مواردی که باعث تحکیم خانواده می‌شود،‌اشاره می‌کنیم.

حقوق متقابل زوجین

یکی از مهم‌ترین وظایف همسران حسن معاشرت و احترام متقابل است. «هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلاَّ الْإِحْسانُ» «آیا پاداش نیکی جز نیکی است؟» (الرحمن ـ ۶۰) اگر یکی از زوجین خوبی کرد پاسخ آن خوبی است. «وَ إِذا حُیِّیتُمْ بِتَحِیَّهٍ فَحَیُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها أَوْ رُدُّوها» «» (نساء ـ ۸۶) سعی کنید به آنها بیشتر احترام کنید. باید هم زن در برابر شوهرش صبور، متحمل، قدردان و وفادار باشد، هم شوهر نسبت به همسرش بردبار، نیکوکار، قدرشناس، احترام گذار و تامین کننده نیازهاى معیشتى و آسایش باشد.

اگر صبورى و قناعت و پرهیز از پرخاشی و بداخلاقی و بىاحترامى خوب است، باید از هر دو طرف باشد، نه آنکه یکى به خود حق بدهد هرچه خواست بگوید و هرچه خواست انجام دهد، ولى از طرف مقابل انتظار داشته باشد که جز تسلیم و سکوت و تحمل و ادب، برخوردى نداشته باشد و در مقابل هتاکی‌ها و بىحرمتی‌هاى او حتى پاسخى هم ندهد!

رسول خدا(صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: «خیرکم ، خیرکم لاهله و انا خیرکم لاهلى» «بهترین شما کسى است که نسبت به خانواده‌اش خوب باشد و من بهترین شما هستم نسبت به خانواده‌ام.» (وسایل الشیعه، ج۱۴،ص ۱۲۲)

اگر زن به شوهرش احترام کرد، اگر کارهای خانه را انجام داد، اگر به نظافت منزل رسیدگی کرد، اگر به امور بچه‌ها می‌رسد و… نباید گفت: وظیفه‌اش است. در مقابل، مرد هم که زحمت میکشد گرچه وظیفه دارد اما نباید این جمله را به او گفت. کلمه «وظیفه‌اش است» شیرینی زندگی را به تلخی تبدیل می‌کند.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(صل الله علیه و آله و سلم): «مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ أَلْقَى کَلَّهُ عَلَى النَّاسِ مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ ضَیَّعَ مَنْ یَعُولُ» «آن کس که سربار دیگران شود، و آن کس که نان خورانِ (عائله) خود را تأمین نکند، ملعون است، ملعون» (کافی، ج۴، ص۱۲)

«الْکَادُّ عَلَى عِیَالِهِ کَالْمُجَاهِدِ فِی سَبِیلِ الله» «مردى که براى زن و بچه‏اش به دنبال مال حلال است، مانند رزمنده در جبهه است.» (کافی، ج۵، ص۸۸)

قَالَ الصَّادِقُ(علیه‌السلام): «رَحِمَ الله ُ عَبْداً أَحْسَنَ فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ زَوْجَتِهِ» «درود بر کسی که بین خودش و همسرش زندگی شیرینی داشته باشد» (من‏لایحضره‏الفقیه، ج‏۳، ص‏۴۴۳)

قال علی(علیه‌السلام): «إِنَّ الْمَرْأَهَ رَیْحَانَهٌ وَ لَیْسَتْ بِقَهْرَمَانَهٍ» «زن ریحانه است قهرمان نیست.» (کافی،ج۵،ص۵۱۰)

ابراز علاقه زوجین به یکدیگر

بنای خانواده، بر پایه محبت استوار است. با مهر و دوستی، بسیاری از کاستی‌ها جبران می‌شود و بدون آن، بسیاری از خصلت‌های پسندیده دیگر، درک نمی‌شود. در زندگی زناشویی، الفت و مهربانی، دل‌ها را به هم نزدیک می‌سازد و امید و اطمینان را در وجود همسران می‌نشاند. محبت زن و شوهر نسبت به یکدیگر، می‌تواند به وسیله زبان یا با روش‌های مختلف در عمل و در موقعیت‌های گوناگون ابراز شود. اظهار دوستی نیز باید با بیان کلماتی صریح و عاشقانه شکل بگیرد تا نشاط و شادابی در رگ‌های زندگی جریان یابد.

برخی از مردم با این فکر که من همسرم را دوست دارم و خدا نیز می‌داند، پس چه نیازی است او را از این علاقه آگاه کنم، از ابراز محبت به همسر غافل می‌شوند، در حالی که بنابر روایت امامان معصوم(علیهم‌السلام)، دوست داشتن تنها کافی نیست، بلکه باید همسر را از میزان عشق و مهربانی خود باخبر سازیم. حال به چند مورد از روایات رسول اعظم(ص)‌اشاره می‌کنیم. قَالَ رَسُولُ اللَّه(صل الله علیه و آله و سلم): «قَوْلُ الرَّجُلِ لِلْمَرْأَهِ إِنِّی أُحِبُّکِ لَا یَذْهَبُ مِنْ قَلْبِهَا أَبَداً» «اگر مردی به همسرش بگوید: من تو را دوست دارم این کلمه از دل او هیچ وقت بیرون نمی‌رود. (همان،ص۵۶۹)

«أَرْضَاکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَسْبَغُکُمْ عَلَى عِیَالِهِ» «آبرومندترین مردها کسى است که بیش‏تر به همسرش احترام بگذارد.» (کافی، ج۴، ص۱۱)

«مَنْ دَخَلَ السُّوقَ فَاشْتَرَى تُحْفَهً فَحَمَلَهَا إِلَى عِیَالِهِ کَانَ کَحَامِلِ صَدَقَهٍ إِلَى قَوْمٍ مَحَاوِیجَ» «اگر کسى چیزى را براى زن و بچه‏اش ببرد مثل این است که براى محرومین برده است.» (کافی، ج۴، ص۱۱) یعنى چطور غذا دادن به گرسنه‏ها ثواب دارد تأمین مخارج خانواده نیز از اجر و پاداش بالایی برخوردار است.
اگر بین زن و شوهر ناراحتی پیش آید، باید آن را فورا از بین ببرند. سیمان تا زمانی که ‌تر است روی آن هر نقشی می‌شود کشید اما وقتی خشک شد نمی‌شود کاری کرد. نگذارید که ناراحتی‌ها کهنه بشود و تبدیل به کینه و کدورت شود. گاهی نیز می‌توان با روش‌های مختلف از قبیل تماس تلفنی، دادن هدیه، نامه، گفتن جملات مهرآمیز و… محبت و عاطفه خویش را به همسر اثبات کرد.

خوش خلقی بین زوجین

در روایات اهل بیت(علیهم‌السلام) پیامدهای بسیار ناگواری برای بد خلقی بیان شده که بسیار تأسف بار است. از جمله اینکه اعمال نیک چنین شخصی فاسد می‌شود و از بین می‌رود. زندگی‌اش سخت و دردناک است. بدخلقی برای او بدترین هم‌نشین و همراه می‌شود. در واقع او مؤمن نیست. فشار قبر به سراغ او می‌آید. اهل و عیالش از او دوری می‌کنند. راحتی‌اش اندک و رزق و روزی‌اش کم است. به دوست و رفیق دست نمی‌یابد. هنگامی که زوجین به سبب ارضای نیازشان به محبت و به امید خوش رفتاری و خوش اخلاقی همسر، در کنار هم قرار می‌گیرند، بداخلاقی از سوی هر کدام، آسیب جدی به ریشه پیوند آنان می‌زند و در رابطه آنان کمبود عاطفه پدید خواهد آورد.

همان گونه که در روایات پیشوایان معصوم(علیهم‌السلام) آمده است: یکی از اسباب فشار قبر و عذاب در عالم برزخ، بداخلاقی با اهل خانواده است. برخی از دامادها از همان روزهای اولیه زندگی مشترک خود زبان به نیش کنایه باز کرده و شروع به نیش زدن فامیل‌های عروس می‌کنند. مثلا از جهیزیه عروس ایراد گرفته و می‌گوید ساعت را عمه‌ات آورده، بخاری را هم که خاله‌ات آورده، یخچال را عموت داده، فرش  را دایی‌ات داده…. چقدر پست است این داماد. مار بر چنین شخصی ترجیح دارد چون مار سالی یک دفعه بیشتر نمی‌گزد و شاید هم نمی‌گزد ولی زبان داماد ساعت اول ۵ نفر را گزید. نقل است: سعد بن معاذ با آن همه جلالت و قدر و با اینکه پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله و سلم) پابرهنه در تشییع جنازه او حاضر شد، به فشار قبر گرفتار آمد. وقتی علتش را از آن حضرت پرسیدند، فرمود: با خانواده‌اش بداخلاق بود و با تندی رفتار می‌کرد.

از وظایف مهم زن و شوهری این است که آبروی هم را حفظ کنند. ‌اشتباهی از دیگری سر زد، دیگری آن را نقل نکند، چه در حضور فامیل و چه غیر فامیل. نکته: ما باید در زندگی خشم خود را کنترل کنیم و زود عصبانی نشویم. برای کنترل خشم باید تمرین کنیم. گاهی اوقات در مقابل خشم باید منطقی باشیم و طوری رفتار کنیم که شخص مقابل از رفتار ما شرمنده شود.

بخش های قبلی را اینجا بخوانید

معیار‌های انتخاب همسر از منظر آیات و روایات

telegram.me/jajinnews