تثبیت نرخ ارز؛ سیاستی پوپولیستی که اقتصاد را نابود کرد

به گزارش پایگاه خبری ججین به نقل از خبرگزاری اقتصاد ایران، استراتژی توسعه صنعتی ما همیشه جایگزینی واردات (Import substitution industrialization) بوده و با واردات ماشین آلات سنگین و وضع تعرفه های بالا سعی کردیم از صنعت داخلی حمایت کنیم. اما دولت های ایرانی راه را غلط رفته اند و سرنا را از سر گشاد آن زده اند.

تقریبا همه دولت ها پس از سال ۱۳۵۰ به زبان فنی؛ “سیاست ارزی مستقل مبتنی بر سرکوب ارزی” داشته اند. یعنی بدون توجه به سیاست های مالی و پولی کشور و نوسانات نرخ ارزهای جهانی، نرخ ارز را بصورت مستقل و بر مبنای تصورات و اهداف دیگری تعیین کرده اند، مگر زمان هایی که در مخمصه افتاده اند و امکان تثبیت نرخ ارز را از دست دادند. یعنی ما نرخ ارز را افزایش نداده ایم مگر آن که مجبور شده ایم!

 بررسی تاریخی روند نرخ ارز در ایران

در دوران پس از جنگ علی رغم تورم داخلی بالا، نرخ ارز معمولا یا تقریبا ثابت بوده (افزایش سالانه زیر ۶ درصد) و یا جهش داشته است (افزایش بیش از ۵۰ درصد) به شرح زیر:

۱ پس از جنگ در سال ۱۳۶۸ و ۱۳۶۹ و افزایش حدود ۸۰ درصدی از حدود ۸۰ تومان به حدود ۱۴۰ تومان. ماشه: تقاضای داخلی پس از جنگ

۲ با یک وقفه ۴  ساله در ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ و افزایش حدود ۱۷۰ درصدی از ۱۵۰ تومان به حدود ۴۰۰ تومان. ماشه: تحریم های نفت و گاز ایران توسط آمریکا

۳ بار سوم پس از یک وقفه ۴ ساله در سال‌های ۱۳۷۷ و ۱۳۷۸ که قیمت ارز با حدود ۸۰ درصد افزایش از ۴۷۰ تومان به بیش از ۸۰۰ تومان رسید. ماشه: کاهش شدید قیمت نفت

۴ بار چهارم، پس از یک ثبات بی نظیر ۱۲ ساله (!!) بالاخره در سال های ۸۹ و ۹۰‌ بود که قیمت ارز با حدود ۲۹۰ درصد افزایش از متوسط ۹۰۰ تومان به حدود ۳۵۰۰ تومان رسید. ماشه: این بار هم تحریم‌های آمریکا

تا سال ۷۸ جهش ها در عرض حدود ۴ سال رخ می داد و نرخ ارز را به تعادل می رساند. اما از سال ۷۸ سیاست تثبیت با توجه به افزایش قیمت نفت به شکل بیرحمانه ای در پیش گرفته شد و ۱۲ سال دوام آورد.

شاخص قیمت ها در ایران از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۵ حدودا ۱۰۹ برابر افزایش یافته است. امابا وجود همه این جهش ها، نرخ دلار از سال ۶۸ تا ۹۵ تنها حدودا ۵۰ برابر افزایش داشته است. این یعنی ما باعث شده ایم کالای ایرانی گران شود اما کالای خارجی ارزان باقی بماند و در نتیجه تولید کننده ایرانی را نابود و واردکنندگان را سرمست کرده ایم!

فرض کنیم یک کفش چرمی تبریز در سال مثلا ۷۸ برابر ۸۶۰ تومان بوده و یک کفش چرمی چینی با ک یفیت کمتر یا مشابه با کفش تبریزی هم یک دلار قیمت داشته باشد که با توجه به نرخ دلار، همین ۸۶۰ تومان می شود. یعنی تولیدکننده ایرانی و چینی با هم رقابت می کنند و تولیدکننده ایرانی براحتی کالای باکیفیت خود را می فروشد. این یعنی تولید ملی و ایجاد اشتغال. حال سال ۸۹ را در نظر بگیرید. در حالی که همان کفش چینی مثلا ۱.۵ دلار شده است (چون تورم در چین بسیار پایین است)، کفش ایرانی به دلیل تورم بالا قیمتش از ۸۶۰ تومان به ۳۰۱۰ تومان افزایش یافته است. یعنی تولیدکننده کفش ایرانی با کفش های ۳ هزار تومانی باید با تولیدکننده چینی با کفش های ۱۵۰۰ تومانی با کیفیت مشابه رقابت کند. مشخص است که این رقابت برابر نیست، تولیدکننده ایرانی نه تنها مغلوب می شود بلکه یک یا دو سال تحمل می کند و بعدش ورشکسته می شود و بعد از چند سال کل صنعت از بین می رود.

این روایت، روایتی واقعی از وضعیت تمام صنایع ما در سالهای ۷۸ تا ۸۹ است. این البته کشفیات بنده نیست. این عارضه در اقتصادهای نفتی شناخته شده و به زبان فنی به آن صنعتی زدایی  (deindustrialization) ناشی از بیماری هلندی (Dutch disease) می گویند.

یعنی ما به دست خودمان و با سیاست ارزی ناصحیح، صنعت خودمان را نابود کردیم و تولید داخلی و اشتغال را از بین بردیم. همه این مصیبت ها با یک استدلال غلط (کنترل تورم خارجی) و بخاطر یک فهم و فرهنگ نادرست (فرهنگی که ارزش پول ملی را قدرت ملی می داند) سرمان آمد. بطوری که متخصصان معتقدند بعید است که صنعت کشور دیگر بتواند قامت راست کند.

اگر تولید داخلی می خواهیم، اگر اشتغال می خواهیم، اگر صنعت مستقل و قدرتمند می خواهیم، باید این رویه غلط تغییر کند.

در مطلب بعدی که فردا منتشر خواهد شد، نرخ واقعی دلار در سال ۹۶ و ابعاد کمتر شناخته شده این فاجعه را نشان خواهم داد و سعی می کنم راهکارهای موجود را بررسی کنم.

telegram.me/jajinnews