تادیب غضب در کلام حاج آقا مجتبی تهرانی

به گزارش پایگاه خبری “ججین“، قوه غضبیه به‌عنوان نیرویی اصیل در انسان، منشأ ایجاد صفات نورانی و ظلمانی بسیاری است که در اثر افراط، تفریط و یا اعتدال این قوه در انسان به‌وجود می‌آید. تفریط در قوه غضبیه انسان را گرفتار رذیله جبن (ترس) می‌کند که خود منشأ به‌وجود آمدن رذایل دیگری است. مجموعه پیش‌رو، در ادامه مباحث پیشین سلسله جلسات اخلاق، عرفان و معارف اسلامی مرحوم آیت‌‌الله‌العظمی حاج آقا مجتبی تهرانی با عنوان «اخلاق ربانی» به بیان و تشریح برخی از صفات مربوط به قوه غضبیه می‌پردازد.

کتاب حاضر در ۱۵ جلسه تنظیم شده است. چهار جلسه نخست به مبحث «کبر و صغر نفس» و جلسه پنجم به موضوع «خودسازی» اختصاص دارد. «سوء‌ظن» موضوع مورد بحث در جلسه‌های ششم و هفتم کتاب است. در جلسه‌های هشتم تا سیزدهم درباره موضوع «خشم» بحث شده و دو جلسه پایانی نیز به مبحث «حلم» می‌پردازد.

«صِغَر نفس؛ ریشه ذلت مسلمانان در برابر بیگانگان» یکی از مباحث مطرح شده در نخستین جلسه بوده که در این زمینه در صفحه ۲۴ به بیان حاج آقا مجتبی تهرانی آمده است: «خدا شاهد است که من این مطلب را نه حالا که سال‌ها است معتقدم که منشأ اینکه مسلمان‌ها توسری‌خور شده‌اند، همین صِغَر نفس و کوتاهی و کوچکی نفسشان بوده است. سنگرها را خالی کردند و بعد دیگران آمدند سنگرها را گرفتند و در نتیجه، این‌ها توسری‌خور شدند. منشأ همین بوده است. گاهی انسان خیال می‌کند که دینش اجازه نمی‌دهد این سنگرها را حفظ کند؛ نه! منشأ این هم کوچکی نفس است، صِغَر نفس است.»

در صفحه ۲۹ نیز درباره «خصال و صفات صاحبان کِبَر نفس» می‌خوانیم: «در یک روایت برای انسانی که دارای کِبَر نفس است، یعنی کسی که دارای بزرگی روح است و دست به گریبان جُبن و ترس نیست، سه خصیصه را برمی‌شمرند. روایت از امام صادق (ع) است، حضرت می‌فرماید: «خداوند به مومن سه خصلت و سه خصیصه عنایت فرموده است؛ اول: عزت در دنیا و آخرت. مومن ذلیل و خوار نیست و خود را به خواری نمی‌کشاند؛ عزیز است. دوم: رستگاری و پیروزی در دنیا و آخرت. سوم: مومن در دل ستمگران هیبتی خاص دارد. ستمگران از او ترس دارند. مومن در دل ظالمین و ستمکاران رعب ایجاد می‌کند؛ از نظر روانی اینچنین است. این مساله در ارتباط‌های روانی در مورد آن‌که وسعت روحش زیادتر است و آن روحی که نسبت به او کوچک است، قهری است. صحبت، صحبت جسم نیست. در اینجا صحبت از نیروی جسمی مطرح نیست. بحث، بحث روح و روان است. وسعت روح؛ یعنی وجود حقیقی تو و آن چیزی که تو و دیگران آن‌را مخاطب قرار می‌دهید و می‌گویید: «من». آن‌را گسترش بده. روی آن کار کن؛ اثرش این است.»

نخستین چاپ کتاب «تادیب غضب: نفس و اوصاف آن» در ۲۹۶ صفحه با شمارگان یک‌هزار و ۵۰۰ نسخه به بهای ۱۴ هزار تومان از سوی موسسه فرهنگی پژوهشی مصابیح‌الهدی راهی بازار نشر شده است.