بین رئیسی و لاریجانی تفاوتی نیست

آیا آقای روحانی پس از انتخابات ریاست‌جمهوری گردش به راست داشته‌اند؟

بر اساس تحلیل‌های رفتارشناسانه به نظر می‌رسد این اتفاق رخ داده است. در دوران رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری رویکرد و مواضع چپ‌گرایانه آقای روحانی شدت پیدا کرده بود. با این‌همه، باید بین رویکرد آقای روحانی در قبل و بعد از انتخابات تفاوت قائل شد. این وضعیت به‌خصوص درباره انتخاب اعضای کابینه و معاونان ایشان شکل جدی‌تری داشت. از سوی دیگر مواضع و اظهارات ایشان پس از انتخابات ریاست‌جمهوری نیز با اظهارات ایشان در قبل از انتخابات تفاوت‌های معناداری داشته است. به نظر می‌رسد آقای روحانی پس از انتخابات ریاست‌جمهوری چرخش روشنی نسبت به اصول و مبانی انقلاب اسلامی پیدا کرده است. بنده از آیت‌ا… هاشمی(ره) شنیدم که ایشان می‌فرمودند بنده در هر دو دوره ریاست‌جمهوری خود تمام وزرای کابینه خود را با هماهنگی با آیت‌ا… خامنه‌ای انتخاب کردم و در این زمینه از ایشان مشورت گرفتم. ایشان عنوان می‌کردند من این کار را به تشخیص خودم و بدون هیچ ‌الزامی انجام می‌دادم. این در حالی است که اغلب روسای‌جمهور گذشته تنها در مورد تعداد محدودی از وزرا با رهبر معظم انقلاب مشورت می‌کردند. به نظر می‌رسد آقای روحانی در دولت دوازدهم کار آیت‌ا… هاشمی را تکرار کرده‌اند و در زمینه انتخاب همه اعضای کابینه با رهبر معظم انقلاب مشورت کرده‌اند. آخرین مشورت آقای روحانی با رهبر معظم انقلاب نیز درباره انتخاب وزیر علوم بوده که با رهبری در این زمینه مشورت کرده‌اند و دیدگاه ایشان را درباره مدیریت وزارت علوم اخذ کرده‌اند. این در حالی است که هیچ ‌الزام قانونی در این زمینه وجود ندارد و مقام معظم رهبری نیز از هیچ‌کدام از روسای‌جمهور گذشته چنین انتظاری نداشته‌اند. آقای روحانی تلاش کرده‌اند در انتخاب اعضای کابینه و رویکرد آینده دولت با مخالفت مقام معظم رهبری مواجه نشوند و به همین دلیل از ایشان در تشکیل کابینه مشورت گرفته‌اند. به نظر من رویکردی که آقای روحانی پس از انتخابات ریاست‌جمهوری در پیش گرفته است، سازنده و مثبت است. برخی از رویکرد ایشان انتقاد می‌کنند. با این‌همه، باید این نکته را در نظر گرفت که آقای روحانی به صورت ذاتی دارای چنین رویکردی بوده و در شرایط کنونی نیز رویکرد ذاتی خود را دنبال می‌کند. به همین دلیل نیز اگر ایشان نمودهای رفتاری دیگری دارند که خلاف این را نشان می‌دهد، جنبه عارضی دارد و عمیق و دقیق نیست.

برخی از تحلیلگران عنوان می‌کنند که آقای روحانی در انتخاب کابینه تحت فشار بوده و به صورت جبری چنین چینشی را برای دولت آینده خود انتخاب کرده است؟ ارزیابی شما چیست؟

خیر، هیچ‌گونه جبری در این زمینه وجود نداشته است. آقای روحانی همان فردی است که در دوران رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری بسیاری از خط قرمزها را پشت سر گذاشت. آقای روحانی در طول رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری مسائلی را مطرح کردند که برخلاف رویکرد ایشان از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون بود، مسائلی که بیش از آنکه به رویکرد جریان حامی ایشان مربوط باشد، متوجه دیگران بود. این در حالی است که نه در طول انتخابات و نه پس از آن هیچ ‌برخوردی با آقای روحانی صورت نگرفت. در نتیجه ایشان تحت هیچ ‌جبر و فشاری برای انتخاب اعضای کابینه خود نبودند. آقای روحانی پس از انتخابات ۹۶ معتدل‌تر از گذشته شده‌اند و از افراط‌گرایی دوری می‌کنند. در شرایط کنونی نیز جهت‌گیری مواضع ایشان روزبه‌روز به مواضع مقام معظم رهبری نزدیک‌تر می‌شود و این مساله می‌تواند ایشان را در مسیر موفقیت بیشتری قرار بدهد. با این‌همه، ممکن است نوعی جبر برای رویکرد جدید آقای روحانی وجود داشته باشد و آن نیز حقایق فضای بین‌المللی است. آقای روحانی در چهار سال دولت یازدهم به سوی غرب اقبال نشان داد و اتفاقا در این کار زیاده‌روی نیز کرد به شکلی که مورد انتقاد نیز قرار گرفت. آقای روحانی انتظار داشت با برجام مشکلات پیش روی کشور را حل کند. با این‌همه، پس از مدتی که از برجام گذشت، متوجه شد که وضعیت پیچیده‌تر از گذشته شده است. پس از توافق برجام آقای روحانی تصویر روشن و شیرینی از آینده برجام داشتند. این در حالی است که این تصویر شیرین در زمینه عملی با تلخکامی‌های جدی مواجه شد. پس از برجام برای آقای روحانی این نکته مسجل شد که آمریکا غیرقابل گفت‌وگوست، اگرچه در طول مذاکرات هسته‌ای نیز دولت آقای روحانی اعلام می‌کرد که ما مبنای گفت‌وگو با کشورهای غربی را بر اعتماد نگذاشته‌ایم، با این‌همه، این اظهارات زیاد جدی به نظر نمی‌رسید. برای مثال در طول مذاکرات هسته‌ای آقای ظریف عنوان کردند که امضای جان کری وزیر خارجه آمریکا در پای برجام معتبر است. این در حالی است که پس از برجام وزارت خارجه نیز به این نتیجه رسید که امضای جان کری نیز دارای اعتبار کافی نیست. در نتیجه دولت آقای روحانی پس از برجام با واقعیت‌های بین‌المللی مواجه شده و به همین دلیل مواضع خود را براین اساس تغییر داده است. به همین دلیل آقای روحانی با جبر حقایق بین‌المللی مواجه شده‌اند و در مواضع خود تعدیل ایجاد کرده‌اند.

گردش به راست آقای روحانی به چه میزان خوشایند جریان اصولگرایی است؟ اصولگرایان در قبال این اتفاق چه رویکردی از خود نشان خواهند داد؟

در مرحله نخست نباید به این زودی و در حالی که چند ماه از آغاز دولت دوازدهم می‌گذرد، درباره رویکرد کلی دولت اظهار نظر کرد. با این‌همه، آنچه تاکنون اتفاق افتاده خوشایند جریان اصولگرایی است و اصولگرایان از این وضعیت رضایت دارند. از سوی دیگر اصولگرایان امیدوارند آقای روحانی همین مسیری که در پیش گرفته‌اند را ادامه بدهند، چراکه معتقدند سرنوشت آقای روحانی با حضور در این مسیر ختم به خیر خواهد شد. بدون شک اگر رویکرد آقای روحانی به همین صورت ادامه پیدا کند، احتمال نزدیک‌شدن اصولگرایان به ایشان نیز وجود خواهد داشت. با این‌همه، نباید این شائبه به وجود بیاید که آقای روحانی در حال نمایندگی‌کردن مطالبات اصولگرایان است. بدون شک مواضع اخیر آقای روحانی، مواضع اصیل و حقیقی ایشان است.

آیا نزدیک شدن اصولگرایان به آقای روحانی و ادامه رویکرد کنونی سبب فاصله اصلاح‌طلبان به عنوان مهم‌ترین جریان حامی دولت از آقای روحانی نخواهد شد؟

به نظر می‌رسد برخی از اصلاح‌طلبان انتظارات زیاد و غیرواقع‌بینانه از آقای روحانی دارند. اصلاح‌طلبان باید در مرحله اول این مساله را بپذیرند که آقای روحانی یک اصلاح‌طلب نیست، بلکه اصلاح‌طلبان بر اساس استراتژی‌ای که در پیش گرفته‌اند، تلاش کرده‌اند از ایشان حمایت کنند. به همین دلیل نیز باید کمترین انتظارات را از ایشان داشته باشند. نکته دیگر اینکه وضعیت به شکلی نبوده که همه آرای انتخاباتی آقای روحانی متعلق به اصلاح‌طلبان باشد. مجموعه نیروهای کشور در زمینه‌های مختلف از آقای روحانی در انتخابات حمایت کرده‌اند. در نتیجه نمی‌توان مجموع ۲۴میلیون رأی آقای روحانی در انتخابات۹۶ را متعلق به جریان اصلاحات قلمداد کرد. بدون شک بخش عظیمی از این آرای میلیونی خارج از جریان اصلاحات تعریف می‌شود. در نتیجه این انتظار اصلاح‌طلبان مبنی بر اینکه آقای روحانی باید بر اساس خواسته آنها عمل کند، انتظار منطقی و صحیحی نیست. این وضعیت به‌خصوص درباره انتخاب اعضای دولت وجود دارد. به همین دلیل نیز آقای روحانی تلاش کرده‌اند اعضای کابینه خود را از هر دو جریان اصلاح‌طلب و اصولگرا انتخاب کنند. این در حالی است که هیچ‌کدام از وزرای دولت دارای مواضع رادیکال سیاسی نیستند و بیشتر از نظر سیاسی خنثی هستند.

برای برخی از طیف‌های اصولگرا آقای روحانی همچنان نماینده جریان رقیب است و به همین دلیل ممکن است نتوانند به‌راحتی با ایشان ارتباط دوطرفه برقرار کنند. قوه عاقله جریان اصولگرایی برای نزدیک‌شدن به روحانی چه پاسخی برای طیف‌های رادیکال‌تر این جریان خواهد داشت؟

بدون شک جریان اصولگرایی دارای طیف‌های مختلفی است که هر کدام دارای دیدگاه‌های مخصوص به خود هستند. در نتیجه نمی‌توان به صورت قاطع و صریح در این زمینه اظهار نظر کرد. این در حالی است که برخی از طیف‌های جریان اصولگرایی از رویکرد جدید آقای روحانی استقبال کردند و در مقابل، برخی هیچ ‌واکنشی از خود نشان ندادند. به همین دلیل نیز هنوز نمی‌توان درباره این طیف‌ها اظهارنظر کرد که چه رویکردی در مقابل دولت آقای روحانی در پیش خواهند گرفت.

آیا جریان اصولگرا روی گردش به راست آقای روحانی برای انتخابات ریاست‌جمهوری آینده نیز سرمایه‌گذاری خواهد کرد؟

در این زمینه نمی‌توانم به صورت صریح اظهارنظر کنم. آنچه برای جریان اصولگرایی در انتخاب اعضای کابینه خوشایند بود، عدم اقبال آقای روحانی نسبت به اصلاح‌طلبان رادیکال بود. با این‌همه، اصولگرایان براین باور نیستند که اعضای کابینه آقای روحانی بهترین و شایسته‌ترین افراد ممکن هستند. اگر قصد داشته باشم به صورت صریح در این زمینه صحبت کنم باید عنوان کنم که انتخاب‌های آقای روحانی در بخش‌های اقتصادی جای کار بیشتری داشت. بدون شک انتظار جامعه این بود که آقای روحانی از افراد کارآمدتری در این زمینه استفاده کند. در چهار سال گذشته آقای طیب‌نیا مسئولیت وزارت اقتصاد را برعهده داشتند که از نظر علمی و تئوریک در سطح قابل قبولی بودند. با این‌‌ وجود، به نظر می‌رسد سابقه مدیریت آقای کرباسیان بیشتر از آقای طیب‌نیاست و چه‌بسا عملکرد بهتری در وزارت اقتصاد از خود برجای بگذارند.

به نظر شما پس از دولت آقای روحانی یک دولت اصلاح‌طلب یا اصولگرا روی کار خواهد آمد و یا یک دولت ائتلافی و میانه‌رو؟

به نظر من ما نباید جریان اصولگرا را به راست رادیکال و جریان اصلاح‌طلب را به چپ رادیکال تقسیم کنیم و سپس به دنبال روی کار آمدن یک دولت میانه‌رو باشیم. برخی عنوان می‌کنند آقای لاریجانی قصد دارد رویکرد اعتدالی را در کشور ادامه بدهد. با این‌همه، اگر آقای لاریجانی در سال۱۴۰۰ به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شود، ما با یک دولت صددرصد اصولگرا مواجه خواهیم بود و نه میانه‌رو. آقای لاریجانی هیچ‌گاه دارای مواضع اصلاح‌طلبانه نبوده و اگر در مقاطعی نزدیکی‌ها و قرابت‌هایی با جریان اصلاحات داشته است به اندازه‌ای نبوده که بتوان ایشان را یک چهره نزدیک به جریان اصلاحات معرفی کرد. اگر اصلاح‌طلبان از آقای روحانی به عنوان یک شخصیت اصولگرا حمایت کردند، به دلیل مواضعی بوده که ایشان اتخاذ می‌کردند و به همین دلیل نیز اصلاح‌طلبان با حمایت از ایشان به آینده امیدوار شدند. این در حالی است که آقای لاریجانی تاکنون چنین مواضعی را اتخاذ نکرده است. در نتیجه اگر در سال۱۴۰۰ آقای لاریجانی یا آقای رئیسی، رئیس‌جمهور کشور شوند، هر دو اصولگرا هستند و من تفاوت جدی بین رویکرد این دو نفر مشاهده نمی‌کنم. البته تجربه مدیریتی بیشتر آقای لاریجانی را نسبت به آقای رئیسی نمی‌توان نادیده گرفت. هرچند احتمال حمایت اصلاح‌طلبان از یک گزینه معتدل اصولگرا مانند آقای لاریجانی نیز وجود دارد.

آیا احتمال برگزاری جلسات جامعه روحانیت مبارز با حضور آقای روحانی در نهاد ریاست‌جمهوری وجود دارد؟

بله، این مساله پیشنهاد آقای روحانی به اعضای جامعه روحانیت مبارز بوده است. در جلسه‌ای که ما با آقای روحانی داشتیم، ایشان این پیشنهاد را مطرح کردند. این در حالی است که ما هنوز درباره این مساله تصمیم نهایی را نگرفته‌ایم. با این وجود، احتمال برگزاری جلسات جامعه روحانیت مبارز در نهاد ریاست‌جمهوری زیاد خواهد بود. آقای روحانی به شکلی درباره حضور خود در جامعه روحانیت سخن می‌گفتند که انگار هیچ ‌اتفاقی در این زمینه رخ نداده و ایشان همچنان یکی از اعضای تاثیرگذار این تشکل سیاسی هستند.