باید واقعیتِ توده گاز متان در تهران را بپذیریم

به گزارش پایگاه خبری “ججین” به نقل از ایلنا، از هفتم آبان ماه امسال یعنی زمان انتشار گزارش ناسا درباره ۵۰ نقطه بحرانی تولید گاز متان در سطح جهان، با توجه به این که در آن گزارش مجتمع پسماند آرادکوه در جنوب تهران به عنوان یکی از این نقاط معرفی شده بود، بحث‌های زیادی درباره صحت و سقم گزارش ناسا در میان مسئولان کشور شکل گرفت. در عمده این بحث‌ها، مسئولان مدیریت شهری پایتخت ضمن رد ادعای ناسا درباره وجود توده گاز متان به طول ۵ کیلومتر بر فراز آسمان جنوب تهران از تحقیق و بررسی در این زمینه خبر دادند، اما مدیران سازمان محیط زیست و کارشناسان این حوزه، وجود این توده را تایید کردند و تاکید داشتند که به مطالعات بیشتر درباره گزارش ناسا مشغول هستند.

در آخرین اظهارات مطرح شده در این زمینه، پیام جوهرچی، معاون دفتر مدیریت پسماند سازمان محیط زیست گفته است که «نمی توانیم بگوییم این پدیده وجود ندارد، چراکه وجود داشتن آن طبیعی است. به طور قطع مراکز دفن ما تصاعد گاز متان را دارند و نمی‌توان این موضوع را حاشا کرد. مشکل اصلی این است که ما ۸۰ تا ۸۵ درصد پسماندهایمان را دفن می‌کنیم. به عبارتی حجم مراکز دفن ما بسیار است و در نتیجه تصاعد گاز متان بسیاری را شاهد هستیم.»

همچنین در روزهای اخیر، مجید قاسمی، کارشناس محیط زیست با حضور در برنامه تلویزیونی تهران ۲۰، ضمن تایید وجود توده ۵ کیلومتری گاز متان در آسمان جنوب تهران اعلام کرد که «از سال ۱۳۳۵ دفن زباله در منطقه آرادکوه آغاز شده و از سال ۱۳۹۰ پردازش زباله‌ها در آن نقطه اتفاق افتاده است. اصولا هرجایی که مواد آلی و غذایی در یک محیط سرپوشیده و بی‌اکسیژن دفن شود، گازهایی ایجاد می‌شود که عمده آن متان و دی اکسید کربن است؛ بنابراین ۶۵ سال گاز متان به خاطر دفن مستقیم پسماند در منطقه آرادکوه ایجاد شده و برای سال‌های اخیر نیست.»

رد وجود توده گاز متان توسط مدیریت شهری تهران

تایید وجود توده انبوه گاز متان در آسمان جنوب تهران توسط مسئولان و کارشناسان محیط زیست اما در شرایطی رخ داده است که در هفته‌های اخیر، مسئولان مدیریت شهری تهران وجود چنین توده‌ای را در مصاحبه‌های مختلف تکذیب کرده اند. به طور مثال، علیرضا زاکانی، شهردار تهران در تاریخ ۱۴ آبان وجود این توده را تکذیب و اعلام کرد که «هنوز گزارشی توسط دستگاه‌های بالادستی به ما اعلام نشده است. البته ناسا همه چیزش دروغ است و این هم دروغ است.»

زاکانی همچنین در اظهار نظر دیگری درباره ادعای ناسا مبنی بر وجود توده عظیم گاز متان در آسمان جنوب تهران در تاریخ ۱۸ آبان گفت: «تیم دانشگاهی تشکیل شده تا این موضوع را بررسی کند، البته تا به حال شرایطی یا دلیلی که ادعای ناسا را تایید کند پیدا نکردیم، اما چون شائبه برای مردم ایجاد شده است، این مورد را بررسی و نتایج را اعلام خواهیم کرد.»

محمدمهدی عزیزی، رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران نیز در مصاحبه‌ای در تاریخ ۱۵ آبان گفت: «ما در حال حاضر گاز متان تولید نمی‌کنیم و این موضوع که ابری بالای مرکز آرادکوه وجود دارد، درست نیست. البته این را بگویم که ما به طورکلی بحث تولید گاز متان در آرادکوه را تکذیب نمی‌کنیم و نمی‌گوییم که وجود ندارد، بلکه باید صحت این موضوع از طریق سازمان محیط زیست و مراجع ذی‌صلاح بررسی و بعد ابلاغ شود. البته ما از ابتدای دهه ۹۰ دیگر دفن مستقیم نداشتیم، بلکه زباله‌ها پردازش و جداسازی می‌شدند. پسماند آلی منبع تولید گاز متان است که در حال حاضر برای آن فرایند هوازی تعریف کرده‌ایم و آن را تبدیل به کمپوست می‌کنیم.»

همچنین در چند هفته گذشته روند تکذیب وجود توده ۵ کیلومتری گاز متان در آسمان جنوب تهران از شهرداری به شورای شهر نیز رسید و مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران در جلسه روز ۲۴ آبان پارلمان شهری پایتخت اعلام کرد که «عکس منتشرشده از جنوب تهران درست نیست و گویا برای یک کشور دیگر است.»

در سال ۹۶ شهرداری به دنبال قرارداد خارجی برای استحصال متان بود

در این میان اما با وجود این که در هفته‌های اخیر، درب اظهار نظرها توسط مسئولان مدیریت شهری تهران درباره وجود توده عظیم گاز متان بر فراز مجتمع پسماند آرادکوه بر پاشنه تکذیب چرخیده است، مسئولان مرتبط با این حوزه در سازمان محیط زیست همچنان به تایید این مساله می‌پردازند و معتقدند دفن و تلنبار شدن حجم عظیمی از زباله‌تر و مواد آلی در مجتمع آرادکوه در طول چند دهه متوالی، به همراه وجود یک مرکز دامداری بزرگ در جنوب تهران و البته سایر مراکز متصاعدکننده گاز متان در این منطقه، موجب ایجاد توده انبوه متان شده و این مساله قابل انکار نیست.

این نکته‌ای است که «داریوش گل علیزاده» سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: در هفته‌های اخیر شورای شهر تهران از ما درخواست کرده بود که مستندات خود درباره وجود توده ابر متان در آسمان جنوب تهران را ارائه کنیم و ما نیز گزارشاتی که این مساله را تایید می‌کند، به شورای شهر ارائه کرده ایم. همچنین سازمان فضایی ایران، وجود توده گاز متان بر فراز مجتمع آرادکوه را تایید کرده است و از نظر ما هم انتشار گاز متان از این مجتمع که بیش از ۶۰ سال است در آن زباله دفن می‌شود، کاملا طبیعی است.

وی افزود: موضوع انتشار گاز متان از مجتمع آرادکوه مساله جدیدی نیست و در سال‌های ۹۶ و ۹۷ مسئولان وقت شهرداری تهران، پروژه‌ای را برای استحصال گاز متان از این مجتمع با یک شرکت کره‌ای پیش بردند و حتی این پروژه تا آستانه عقد قرارداد پیش رفت، اما به دلایل مختلف این قرارداد امضا نشد، آن هم در شرایطی که آن قرارداد می‌توانست منافع برد – برد را برای دو طرف به همراه داشته باشد. به همین دلیل نیز شهردار پیشین تهران در سال ۹۸ نامه‌ای را خطاب به معاون اول رئیس جمهور وقت نوشته و درخواست کرده بود که هیات دولت تضمین‌هایی را برای شرکت کره‌ای فراهم کند تا این شرکت بتواند با شهرداری قرارداد ببندد، اما این اتفاق نیفتاد و از آن زمان تا امروز هنوز پروژه استحصال گاز متان از مجتمع آرادکوه به نتیجه نرسیده است.

شهرداری باید به دنبال تولید انرژی از استحصال گاز متان برود

گل علیزاده با تاکید بر اینکه گاز متان یک منبع مناسب برای تولید انرژی محسوب می‌شود، گفت: گاز متان همان گاز شهری است که اصلی‌ترین منبع گرمایش منازل مسکونی و واحدهای تجاری و اداری به حساب می‌آید. بنابراین استحصال گاز متان از زباله‌ها حتما می‌تواند به کسب درآمد منجر شود و شرکت کره‌ای نیز به دنبال همین مساله بود. البته حالا که قرارداد با شرکت کره‌ای امضا نشده است، بازهم به شهرداری تهران توصیه می‌کنیم که هم برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در مجتمع آرادکوه و هم برای درآمدزایی و جلوگیری از هدررفت گاز متان، با کمک شرکت‌های دانش بنیان داخلی به طرف استحصال گاز متان از زباله‌های انباشت شده در مجتمع آرادکوه پیش برود.

سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست ادامه داد: گاز متان یک گاز گلخانه‌ای است که از جمله گازهای موثر در روند گرمایش جهانی و افزایش سرعت تغییرات اقلیمی به حساب می‌آید و تمام کشورهای جهان نسبت به انتشار آن حساس هستند. البته این گاز نقش مستقیمی در آلودگی هوای کلانشهرها ندارد و ماهیت آن با گازهایی نظیر SOX، NOX و CO که در کنار ذرات معلق از منابع اصلی آلودگی هوای شهرهای بزرگ به حساب می‌آیند، متفاوت است. بنابراین وجود گاز متان در آسمان به صورت مستقیم برای سلامتی مردم خطرناک نیست و به هیچ وجه توده گاز متان در آسمان جنوب تهران، قابلیت اشتعال و انفجار ندارد.

وی در ادامه اظهار داشت: اکنون برخی شرکت‌های دانش بنیان در بخش خصوصی کشور به فناوری استحصال گاز متان از زباله دست یافته‌اند و شهرداری تهران باید زمینه مشارکت بخش خصوصی در این زمینه را فراهم کند، زیرا استحصال گاز متان از زباله‌های انباشت شده در مجتمع آرادکوه هم می‌تواند برای شهرداری و شرکت‌های طرف قرارداد آن درآمدزا باشد و هم باعث کاهش انتشار این گاز گلخانه‌ای مخرب در جنوب تهران شود.

روزانه ۷۵۰۰ تن زباله وارد مجتمع آرادکوه می‌شود

گل علیزاده با اشاره به ورود روزانه ۷ هزار تا ۷ هزار و ۵۰۰ تن زباله به مجتمع آرادکوه گفت: هم اکنون روزانه ۷ هزار تا ۷ هزار و ۵۰۰ تن زباله از کلانشهر تهران و مناطق اطراف آن وارد مجتمع آرادکوه می‌شود. بخشی از این زباله در مجموعه آرادکوه جداسازی می‌شود، بخش دیگر به کمپوست تبدیل می‌شود، بخشی هم سوزانده می‌شود، اما متاسفانه بخش زیادی از زباله‌های ورودی به این مجتمع همچنان دفن یا انباشته می‌شود که همین مساله به عامل اصلی انتشار گاز متان و سایر آلاینده‌ها در مجموعه آرادکوه تبدیل شده است؛ بخصوص که همچنان حجم زیادی از زباله‌های تلنبارشده از سال‌های گذشته در این مجموعه وجود دارد.

سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست ادامه داد: دفن عمده زباله‌ها در مجتمع آرادکوه در حالی انجام می‌شود که شهرداری تهران در گذشته برنامه‌ای را برای ساماندهی و اصلاح شیوه مدیریت پسماند در پایتخت اعلام کرده بود و ما از شهرداری می‌خواهیم با عمل به همان برنامه و ابلاغیه سازمان محیط زیست درباره مدیریت پسماند کلانشهرها، تا حد امکان میزان دفن زباله را کاهش دهد، زیرا اکنون در سطح جهان ثابت شده است که می‌توان از تمام بخش‌های زباله درآمدزایی کرد و اگر مدیریت پسماند به صورت نوین انجام شود، قطعا می‌توان بخش زیادی از هزینه‌های جمع آوری و پردازش زباله‌ها را از روش‌های مختلف درآمدزایی از زباله تامین کرد.

وی در ادامه تاکید کرد: سیستم مدیریت شهرداری تهران هنوز به سمت کاهش تولید پسماند، تفکیک زباله از مبدأ و به حداقل رساندن میزان دفن زباله پیش نرفته است. این در حالی است که در سال‌های اخیر، در کلانشهرهایی مثل مشهد، اصفهان و شیراز برنامه‌های مناسبی برای اصلاح روند مدیریت پسماند انجام شده است، اما هنوز پایتخت کشورمان با اجرای این برنامه‌ها فاصله زیادی دارد؛ به نحوی که ما همچنان حجم عظیمی از تلنبار پسماند را در مجتمع آرادکوه مشاهده می‌کنیم که شیرابه حاصل از آن‌ها، یکی از منابع اصلی انتشار بوی نامطبوع در تهران به حساب می‌آید.

انتشار گاز متان در آرادکوه بر اثر تلنبار شدن حجم عظیم زباله

گل علیزاده با تاکید بر این که آرادکوه، تنها منبع انتشار گاز متان در جنوب تهران نیست، عنوان کرد: علاوه بر مجتمع پسماند شهرداری تهران، تعدادی منبع مهم دیگر انتشار گاز متان نیز درجنوب پایتخت وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به یک دامداری بزرگ مستقر در این منطقه اشاره کرد. البته عامل اصلی انتشار گاز متان در جنوب تهران، دفن و انباشته شدن زباله‌ها در مجتمع آرادکوه است و اساسا وقتی در یک منطقه حجم عظیمی از زباله‌تر و مواد آلی روی هم تلنبار می‌شود، فعل و انفعالات شیمیایی باعث متصاعد شدن گاز متان می‌شود.

سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست ادامه داد: گزارشی که اخیرا ناسا منتشر کرده است، صرفا مربوط به ایران نیست و در آن به ۴۹ کانون مهم دیگر انتشار گاز متان در سطح جهان نیز توجه شده است که بعضی از آن‌ها در آمریکا، هند، ترکمنستان و مکزیک قرار گرفته اند. اساسا از زمانی که ماهواره‌های تحقیقاتی به مدار زمین فرستاده شدند، این ماهواره‌ها هر از گاهی تصاویری را منتشر می‌کنند که مورد استفاده مراکز علمی – پژوهشی سراسر دنیا از جمله دانشگاه‌های ایران قرار می‌گیرند. البته سنجنده‌ای که وجود توده عظیم گاز متان در ۵۰ نقطه از آسمان جهان را تایید کرده، از تیرماه امسال به فضا اعزام شده و به همین دلیل است که این سنجنده به تازگی توانسته این نقاط را شناسایی کند.

وی در واکنش به تکذیب وجود توده گاز متان در آسمان جنوب پایتخت توسط مسئولان شهرداری تهران گفت: ما باید واقعیت را درباره توده گاز متان بپذیریم، زیرا تا وقتی واقعیت را قبول نکنیم، به سراغ حل مشکل نخوایم رفت. اما به نظر می‌رسد گزارش صحیحی در این خصوص در اختیار شهردار محترم تهران قرار نگرفت و بهتر بود دوستان سازمان مدیریت پسماند، اطلاعات صحیحی را در اختیار شهردار تهران قرار می‌دادند تا ایشان به تکذیب توده گاز متان در آسمان جنوب تهران نپردازد، زیرا سازمان محیط زیست از گذشته تا امروز بارها تاکید کرده است که فرآیند دفن پسماند در مجتمع آرادکوه حتما باید اصلاح شود.

بخشی از کمپوست تولیدی در مراکز پسماند، خرده شیشه دارد

گل علیزاده با تاکید بر لزوم کاهش مراکز دفن پسماند در سطح کشور گفت: سازمان محیط زیست در نامه‌نگاری‌هایی از وزارت کشور درخواست کرده است که برای به حداقل رساندن دفن پسماند در ایران برنامه ریزی کند تا ما بتوانیم با استفاده از فناوری‌های نوین، روش‌هایی را در مدیریت پسماند به کار ببریم که به دفن نزدیک به صفر برسیم. در واقع، ما معتقدیم که دفن یک پسماند تنها زمانی باید انجام شود که هیچ راهکار دیگری برای مدیریت آن پسماند وجود نداشته باشد، در آن شرایط هم دفن پسماند باید با اصول علمی خاص خود انجام شود تا این کار باعث وارد شدن آسیب به خاک و سفره‌های آب زیرزمینی نشود.

وی در پایان تصریح کرد: بخش زیادی از زباله‌های‌تر امکان تبدیل شدن به کمپوست را دارند و می‌توان متان منتشرشده از آن‌ها را نیز برای تولید انرژی استحصال کرد. البته باید کمپوستی در مراکز پسماند تولید شود که خریدار داشته باشد، این در حالی است که متاسفانه بخشی از کمپوستی که اکنون در مراکز پسماند کشور ما تولید می‌شود، دچار ناخالصی است و بعضا حتی خرده‌های شیشه در آن وجود دارد و به همین دلیل، کشاورزان رغبت زیادی برای خریداری این کمپوست‌ها ندارند.