بازار تاریخی اردبیل کانون عزاداری اصیل/ اینجا تاریخ سوگوار است

به گزارش پایگاه خبری“ججین” به نقل از خبرگزاری مهر، از دیرباز شهر اردبیل در یک تقسیم‌بندی تاریخی با شش محله اصلی شامل طوی، گازران(اونچی میدانی)، سرچشمه، اوچدکان، دروازه(عالی قاپو) و  پیر عبدالملک شناخته می‌شود.

در عهد صفویه مناطق مسکونی شهرهای ایران به دو دسته حیدری و نعمتی تقسیم شده است  که محله‌های اردبیل نیز به تأسی از آن ها به دو گروه حیدری و نعمتی تقسیم شده و محله‌های طوی، اوچدکان و پیر عبدالملک به همراه تمامی کوچه‌ها و شعب تابعه منسوب به حیدری و محله‌های گازران، سرچشمه و دروازه(عالی قاپو) به همراه تمامی کوچه‌ها و شعب تابعه منسوب به نعمتی هستند.

این تقسیم‌بندی یکی از پایه‌های نظم عزاداری ماه محرم در اردبیل است که در مرکزیت بازار تاریخی انسجام یافته و به نوعی تمامی محلات را یک دست سوگوار واقعه کربلا می‌سازد.

بازار تاریخی اردبیل نماد انسجام عزاداری محلات

با وجود توسعه شهر اردبیل از تمامی ابعاد، تقسیم‌بندی تاریخی همچنان به قوت خود باقی بوده و در ذیل محلات شش‌گانه عزاداری‌های ماه محرم برگزار می‌شود.

مطابق نظر کارشناسان در هیچ مراسمی به اندازه عزاداری‌های ماه محرم، تقسیم‌بندی محلات اردبیل کارکرد فرهنگی اجتماعی نداشته و برنامه منظم عزاداری محلات، بعد از قرن‌ها از آغاز این تقسیم‌بندی‌ها همچنان اجرا می‌شود.

اما بازار تاریخی اردبیل که باز زمان احداث و شکل‌گیری آن به عهد صفوی بازمی‌گردد و خود شامل مساجد متعدد است، به عنوان محور انسجام عزاداری محلات است.

بطوریکه در ماه محرم امسال نیز عزاداری محلات شش‌گانه به ترتیب  به همراه شعبات خود در بازار اردبیل انجام می‌شود و به نوعی حرکت دسته‌جات عزاداری در بازار و استقرار و سینه‌زنی و مجدداً حرکت در معابر، انسجامی در سوگ عاشورا به وجود آورده است.

پژوهشگر تاریخ اردبیل معتقد است در هیچ کجای ایران نظمی به مانند نظم عزاداری ماه محرم در اردبیل مشاهده نمی‌شود.

بیوک جامعی گفت: عزاداری محلات اردبیل و حضور در بازار تاریخی که در نزدیکی بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی است با نظم ویژه و احترام به پیشکسوتان هر محله و با برنامه‌ای مشخص به ترتیب محلات برگزار می‌شود.

وی معتقد است این نظم از عوامل دوام و قوام مراسم عزاداری ماه محرم در اردبیل است که در واقع مختص به محله، گروه و قشر خاصی نبوده و تمامی اقشار مردمی را دربر می‌گیرد.

انتخاب محل تردد به عنوان محل تجمع

بازار تاریخی اردبیل معروف به راسته‌بازار و یا «قیصریه» مجموعه‌ای است مرکب از تیمچه، سرا، حمام و مسجد که بنای فعلی آن از جمله آثار دوره سلجوقی، زندیه و صفویه و بر بنیان اولیه بازار ساخته شده است.

قدیمی‌ترین سیاحانی که از بازار اردبیل نام برده‌اند عبارت‌اند از مقرسی و اصطخری در سده چهارم هجری که این مجموعه تاریخی را به صورت صلیب در چهار راسته توصیف کرده‌اند که در میانه آن مسجد قرار دارد.

بازار اردبیل با طاق‌نمای جانبی، طاق و تویزه و گنبدهای ساده که معرف آثاری از دوره صفویه و قاجاریه است شامل راسته اصلی بازار، راسته پیر عبدالملک، راسته قیصریه، راسته کفاشان، راسته غلامان، بازار زرگران، سراجان، خراطان، قصابان، بقالان، کلاه دوزان، علافان، پارچه‌فروشان، پنبه‌فروشان، مسگران، چاقوسازان، آهنگران، سرای خشکبار (حاجی میرزا)، سرای گلشن، سرای جهودها، سرای وکیل، سرای نو یا زنجیرلو، سرای حاج احمد، سرای حاج شکر، سرای مجیدیه، سرای امام جمعه، سرای دوگوچی و تیمچه زنجیرلی است.

به تعبیری ۲۵ سرا و راسته در این بازار فعال هستند و برخی به دلیل تغییر ذائقه مشتریان شکل اولیه خود را از دست داده‌اند.

با گذشت قرن‌ها از احداث بازار تاریخی اردبیل، این بازار یکی از فعال‌ترین بخش‌های شهر اردبیل محسوب شده و همچنان حیات و قوام آن قابل توجه است.

انتخاب بخش پرتردد شهر به عنوان مرکز تجمع عزاداری محلات به نوعی درس یکدستی، برادری و برابری در موضوع عزاداری‌ها است.

مدیرکل تبلیغات اسلامی استان اردبیل گفت: عزاداری دسته‌جات در بازار تاریخی اردبیل سنت دیرینه‌ای است که می‌بایست به دلیل ابعاد گسترده خود معرفی شود.

حجت‌الاسلام مهدی ستوده متذکر شد: به مانند آیین طشت گذاری، عزاداری  محلات شش‌گانه در بازار تاریخی از قدمت چند صدساله برخوردار بوده و توانسته نظم و انضباط، احترام به ریش‌سفیدان محلات، توجه به نمادهای تاریخی و فرهنگی شهر و مشارکت تمامی اقشار در عزاداری را تداعی کند.

وی افزود: اردبیل شهر حسینیت است و عزاداری‌های ماه محرم در این شهر از تنوع و انضباط کم‌نظیری برخوردار است که به نوعی به سابقه تاریخی و فرهنگی آن بازمی‌گردد.

ضرورت ثبت معنوی عزاداری بازار تاریخی اردبیل

به گفته پژوهشگر تاریخ اردبیل عزاداری محلات از این دست اهمیت ویژه دارد که تا سطح کوچه‌ها برنامه منظمی را ارائه می‌دهد.

جامعی متذکر شد: چنین رسم دیرینه‌ای می‌تواند تمامی گروه‌های جامعه را در عزاداری‌ها مشارکت داده و از سویی عاملی برای انضباط در عزاداری باشد.

عزاداری محلات شش‌گانه اردبیل با محوریت بازار تاریخی این شهر چنانکه ذکر آن رفت همچنان حیات و دوام داشته و همه‌ساله در ایام محرم اجرا می‌شود.

حیات تاریخی این رسم دیرینه امروز ضرورت ثبت معنوی آن را ضروری ساخته است. بطوریکه مدیرکل میراث فرهنگی استان اردبیل به خبرنگار مهر گفت: عزاداری در بازار تاریخی اردبیل ظرفیت ثبت معنوی را دارد.

کریم حاجی‌زاده تصریح کرد: آیین طشت گذاری اردبیل با قدمتی ۶۰۰ ساله به ثبت معنوی ملی رسیده است و عزاداری در بازار تاریخی قدمتی مشابه داشته و می‌تواند به ثبت معنوی برسد.

وی با تأکید به اهمیت این رسم دیرینه در انسجام و یکدستی محلات، مشارکت عموم مردم و توسعه کارکرد صرف اقتصادی بازار اضافه کرد: فعلاً پرونده ثبت معنوی تهیه نشده اما ضروری است نسبت به این مهم اقدام شود.