امام علی(ع) از دیدگاه اندیشمندان غیرمسلمان

بنا به نوشته مورخین، سیزدهم رجب سال ۳۰ عام‌الفیل سالروز تولد شاگرد ممتاز مکتب پیامبر اسلام(ص) است، همان کسی که گفت “دین خدا به وسیله شخصیت‌ها شناخته نشود بلکه به وسیله نشانه حق شناخته شود بنابراین حق را بشناسید تا صاحب حق را بشناسید.” این روز مختص بزرگ‌مرد تاریخ، مولا علی (ع) است؛ امامی که از یمن برکت قدم‌هایش حتی دیوار کعبه تاب نیاورد و آغوشش را به روی بهترین خلق خدا باز کرد تا جهانیان تا ابد بزرگی و عظمت او را به یاد داشته باشند.

پدر آن حضرت ابوطالب فرزند عبدالمطلب بن هاشم بن عبد مناف (عموی پیامبر(ص)) و مادرش هم فاطمه دختر اسد بن هاشم بود. بنابراین امام علی(ع) از هر دو طرف هاشمی‌نسب است.

القاب مشهور آن حضرت “اسدالله، مرتضی، امیرالمؤمنین و اخو رسول‌الله” بوده و کنیه‌های ایشان نیز “ابوالحسن و ابوتراب” است.

به دنیا آمدن امیر مومنان علی علیه‌السلام در درون خانه خدا فضیلتی است که محدثان شیعه و دانشمندان علم انساب آن را در کتابهای خود نقل کرده‌اند و در میان دانشمندان اهل تسنن گروه زیادی به این حقیقت، تصریح کرده و آن را یک فضیلت بی‌نظیر خوانده‌اند.

سرتاسر دوران زندگی حضرت علی (ع) برای تمام آزادگان جهان درس است و عدالت ویژگی برجسته ایشان است و اولین یار و یاور رسول ختمی‌مرتبت بود؛ یکی از اموری که می‌شود از زندگی حضرت برای جامعه امروز مثال زد و الگوبرداری کرد، سیره و سیاست حضرت در حکومت‌داری است.

در بخش کوتاهی از سخنان استاد شهید مرتضی مطهری درباره سیره حکومتی حضرت علی(ع) که در مجموعه آثار ایشان نیز با عنوان “مشکلات علی (ع) “درج شده آمده است:

انعطاف‌ناپذیری در اجرای عدالت

امام علی (ع) مشکلات دیگری داشت که از یک جهت مربوط به روش خودش بود و از جهت دیگر تغییری که مسلمین پیدا کرده بودند. علی (ع) مردی بود انعطاف‌ناپذیر، بعد از پیغمبر سال‌ها بود که جامعه اسلامی عادت کرده بود به امتیاز دادن به افراد متنفذ و علی (ع) در این زمینه یک صلابت عجیبی نشان می‌داد. می‌گفت: “من کسی نیستم که از عدالت یک سر مو منحرف شوم.”

حتی اصحابش می‌آمدند می‌گفتند: آقا، یک مقدار انعطاف داشته باشید. می‌گفت:«اتامرونی ان اطلب النصر بالجور… و الله ما اطور به ما سمر سمیر»؛ “از من تقاضا می‌کنید که پیروزی و موفقیت در سیاست را به قیمت ستمگری و پایمال کردن حق مردم ضعیف به دست آورم!؟…به خدا قسم تا شبی و روزی در دنیا هست، تا ستاره‌ای در آسمان در حرکت است، چنین چیزی عملی نیست. ”

صراحت و صداقت در سیاست

مشکل سوم خلافت او مساله صراحت و صداقت او در سیاست بود که این را هم باز عده‌ای از دوستانش نمی‌پسندیدند، می‌گفتند: «سیاست این همه صداقت و صراحت برنمی‌دارد، یک مقدار خدعه و دغل‌بازی هم باید در آن قاطی کرد. چاشنی سیاست دغل‌بازی است» (این‌هایی که عرض می‌کنم تمامش در نهج البلاغه است) و حتی بعضی می‌گفتند: “علی سیاست ندارد، معاویه را ببین چقدر سیاستمدار است! ”

می‌فرمود: “و الله ما معاویه بادهی منی، و لکنه یغدر و یفجر، و لو لا کراهیه الغدر لکنت من ادهی الناس، و لکن کل غدره فجره و کل فجره کفره و لکل غادر لواء یعرف به یوم القیامه. ”

“به خدا قسم اشتباه می‌کنید، معاویه از من زیرک‌تر نیست، او دغل‌باز است، فاسق است، من نمی‌خواهم دغل‌بازی کنم، من نمی‌خواهم از جاده حقیقت منحرف شوم، فسق و فجور مرتکب بشوم. اگر نبود که خدای تبارک و تعالی دغل‌بازی را دشمن می‌دارد، آن وقت می‌دیدید که زرنگ‌ترین مردم دنیا، علی است. دغل‌بازی، فسق است، فجور است، و این‌گونه فجورها کفر است و من می‌دانم که هر فریب‌کاری در قیامت محشور می‌شود در حالی که یک پرچمی دارد(ظاهرا مقصود این است که فریب خوردگان هم در زیر پرچم فریب‌دهنده هستند.)

هفت ویژگی خاص امام علی (ع) از زبان پیامبر(ص)

پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند: علی جان تو هفت ویژگی داری که هیچ‌کس این هفت تا را ندارد. اگر هم داشته باشد تو در قله هستی و او در دامنه پس هیچ‌گاه به تو نمی‌رسد.

هفت ویژگی خاص حضرت علی (ع) از زبان پیامبر (ص) بدین شرح است:

*اولین شخصی هستی که ایمان آوردی و به دین من پیوستی؛ تو در خانه خدا به دنیا آمدی این بالاترین ایمان است.

*وفادارترین شخص به عهد خدا هستی.

*در همه حال و همه جا امر خدا مهمترین چیز است.

*دارای عدالت علوی هستی.

*بصیرت قضاوت در حکومت خود داری.

*به درد مردم رسیدگی می کردی و بین هیچ‌کس فرق نمی‌گذاشتی.

*در پیش خدا مقرب هستی.

امام علی(ع) از دیدگاه اندیشمندان غیرمسلمان     

حضرت علی علیه السلام شخصیتی بزرگ و بی‌بدیل است که در طول تاریخ همواره مورد مدح و ستایش بزرگان قرار گرفته و حتی  کسانی که به امامت علی (ع) باور ندارند نیز او را در نوع خود یگانه و بی‌نظیر می‌دانند. بخشی از گفتار اندیشمندان غیرمسلمان درباره حضرت علی (ع) در ادامه می‌آید.

جبران خلیل جبران که از علمای بزرگ مسیحیت، مرد هنر و صاحب ذوق بدیعی است لب به ستایش حضرت گشوده و چنین می‌گوید:” به عقیده من علی بن ابیطالب (پس از پیامبر) نخستین مرد از قوم عرب است که وجودش، همه فضائل کامل بودن را در قوم خویش دمید و آهنگ آن را به گوش مردمی رسانید که پیش از آن مانند آن را نشنیده بودند و در بین تاریکی‌های جاهلیت از روش روشن او متحیر ماندند؛ پس کسی که طریق علی را پسندید به فطرت سلیم بازگشت و آن که از باب خصومت وارد شد جاهیلت را ترجیح داد. ”

جبران معتقد بود که: “دو طایفه شیفته روش علی بودند یکی خردمندان پاکدل و دیگری نیکوسرشتان باذوق، علی بن ابیطالب شهید عظمت خویش گشت. او از دنیا رفت در حالی که نماز بر زبانش جاری و دلش از شوق خدا لبریز بود. مردم عرب، حقیقت مقام او را درک نکردند تا گروهی از مردم کشور همسایه آنها (ایران) برخاسته، این گوهر گرانبها را از سنگ تشخیص داده و او را شناختند. ”

شبلی شمیل، دانشمندی است که در سال ۱۳۳۵ هجری درگذشت، وی شاگرد برجسته مکتب داروین بود و نخستین کسی است که نظریه “قوه” را در شرق منتشر کرد، سپس برخلاف مکتب استاد خود که فردی الهی بود، به انکار مقدسات و جهان ماوراء طبیعت برخاست وتا لحظه مرگ از مکتب مادیگری پیروی کرد.

وی با اصراری که در انکار توحید داشت، در برابر شخصیت علی (ع) سر تعظیم فرود آورده و درباره ایشان چنین می‌گوید:”امام و پیشوای انسان‌ها علی بن ابیطالب بزرگ بزرگان و یگانه نسخه‌ای است که با اصل خود «پیامبر(ص)» مطابق است. هرگز اهل شرق و غرب، سخنرانی نظیر او در گذشته و حال ندیده است.”

میخائیل نعیمه، که از دانشمندان مسیحی است در مقدمه‌ای که بر کتاب ” صوت العداله الانسانیه” نوشته درباره حضرت علی (ع) چنین می‌گوید:” پهلوانی امام(ع) تنها در میدان جنگ نبود بلکه او در روشن‌بینی،  پاکدلی، بلاغت، سحر بیان، اخلاق فاضله، شور ایمان، بلندی همت، یاری ستمدیدگان و ناامیدان، متابعت حق و راستی و بالجمله در همه صفات پهلوان بود. اگر چه مدت زیادی از حضور او گذشته، اما هر گاه بخواهیم بنیاد زندگی نیکو و سعادتمندی را بگذاریم باید به روش او رجوع کرده و دستور و نقشه را از او بگیریم.”

جرج جرداق مسیحی، نویسنده معروف لبنانی در کتاب “صوت العداله الانسانیه” درباره حضرت علی (ع) چنین می‌نویسد: ای دنیا چه می‌شد اگر همه نیروهایت را در هم می‌فشردی و دوباره شخصیتی مانند علی با آن عقل، قلب، زبان و شمشیر نمودار می‌کردی؟ ”

کارلایل، فیلسوف انگلیسی، هر گاه به نام حضرت علی (ع) می‌رسید بزرگی حضرت چنان او را به وجد می‌آورد و نیروی عظمت آن حضرت چنان تحریکش می‌کرد که از بحث علمی بیرون می‌شد و بی‌اختیار شروع به مدیحه‌سرایی او می‌کرد، او درباره حضرت علی(ع) چنین می‌گوید: ” ما نمی‌توانیم علی را دوست نداشته باشیم و به وی عشق نورزیم زیرا هر چه خوبی هست که ما آن را دوست داریم همه در علی جمع است. او جوانمرد شریف و بزرگواری بود که دلش سرشار از مهر و عطوفت و دلیری بود، از بشر شجاع‌تر، اما شجاعتش آمیخته با مهر و عطوفت و لطف و احسان بود. پیش از رحلت خود درباره قاتلش از او نظر خواستند، فرمود: اگر زنده ماندم خود می‌دانم چه کنم و اگر درگذشتم اختیار با شماست، اگر می‌خواهید او را قصاص کنید یک ضربت بیشتر به او نزنید و اگر عفو کنید به تقوا نزدیک‌تر است. ”

لامنس کشیش بلژیکی است  که در زبان عربی و تاریخ عرب مهارت داشت. او درباره حضرت علی (ع) می‌گوید:” برای عظمت علی این بس که تمام اخبار و تواریخ علمی اسلامی از او سرچشمه می‌گیرد. او حافظه و قوه شگفت‌انگیزی داشت. علمای اسلام از مخالف و موافق، از دوست و دشمن مفتخرند که گفتار خود را به علی مستند دارند چرا که گفتار او حجیت قطعی داشت، او باب مدینه علم بود و با روح کلی پیوستگی تام داشت.”

مادام دیالافوا، در مقام تعریف حضرت علی (ع) چنین می‌نویسد:” احترام علی (ع) در نزد شیعه به منتهادرجه است و حقاً هم باید این‌طور باشد زیرا این مرد بزرگ علاوه بر جنگ‌ها و فداکاری‌هایی که برای پیشرفت اسلام کرد، در دانش، فضائل، عدالت و صفات نیک بی‌نظیر بود و نسلی پاک و مقدس نیز از خود باقی گذاشت. فرزندانش نیز از او پیروی کردند و برای پیشرفت مذهب اسلام مظلومانه تن به شهادت دادند. علی(ع) کسی است که در قضاوت به منتهادرجه عدالت رفتار می‌کرد و در اجرای قوانین الهی اصرار و پافشاری داشت. علی کسی است که اعمال و رفتارش نسبت به مسلمانان منصفانه بود، او کسی است که تهدید و نویدش قطعی بود.”

پطروشفسکی، استاد دانشگاه لنینگراد می‌گوید: “علی (ع) تا سرحد شور و عشق پای‌بند دین، صادق و راستگو بود… و مقام صفات اولیاءالله در وجودش جمع بود.”