افزایش ۵۰ برابری کمیت تولید علم کشور

به گزارش پایگاه خبری “ججین”به نقل از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دکتر محمدجواد دهقانی سرپرست ISC گفت: گزارش روند تولید علم ایران مستخرج از پایگاه استنادی (Web of Science (WOS نشان می‏ دهد که مدارک و مقالات علمی ثبت شده توسط پژوهشگران کشور در ۲۰ سال اخیر از ۹۸۳ مدرک در سال ۱۳۷۶ به ۴۹۶۹۶ مدرک تا پایان سال ۱۳۹۶ رسیده که افزایش بیش از ۵۰ برابری را نشان می‏ دهد.

وی افزود: در طول این ۲۰ سال بالغ بر ۳۷۴ هزار و ۶۲۲ مدرک علمی در قالب‏ های مختلف از مقاله علمی پژوهشی در مجلات معتبر، مقالات مروری و کوتاه، کنفرانس‏ها و همایش‏های بین المللی و کتاب در این پایگاه بین المللی به ثبت رسیده است.

دهقانی اظهار داشت: بر همین اساس ۷۹.۱ درصد مدارک منتشر شده در WOS توسط پژوهشگران کشور از مجموعه مقالات اصیل است و البته این موضوع بیانگر اعتبار و محتوای علمی و ارزشمند تولیدات علمی جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‏ المللی است.

وی افزود: تحلیل های انجام شده توسط گروه علم سنجی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام حاکی از آن است که، جمهوری اسلامی ایران در ۲۰ سال اخیر ( ۱۳۹۶-۱۳۷۶) با متوسط رشد سالانه ۲۱.۶۲  بالاترین نرخ رشد را در دنیا داشته است.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام یادآور شد: گزارش اخیر مؤسسه نیچر ایندکس NATURE INDEX ( مورخ ۲۴ ژانویه ۲۰۱۸) حاکی از آن است که جمهوری اسلامی ایران در دهه اخیر با ۲۲ درصد نرخ رشد سالانه در مقایسه با سایر کشورهای جهان، بزرگترین جهش علمی را در حوزه‏ های علوم و فنی و مهندسی انجام داده و توانسته است مقام نخست را در جهان کسب کند.

وی افزود: بررسی رشد کمیت تولید علم دنیا که براساس پایگاه استنادی وب آو ساینس (ISI) نشان می دهد که کمیت تولید علم دنیا در سال ۱۹۹۷ از ۱ میلیون و ۳۰۳ هزار و ۵۳۴ مورد به ۲ میلیون و ۷۰۱ هزار و ۶۱۷ مورد در سال ۲۰۱۷ افزایش یافته و به عبارتی در طول این ۲۰ سال دو برابر شده است.

دهقانی خاطرنشان کرد: نتایج نشان می‏ دهد که از میان کشورهای اسلامی در ۲۰ سال قبل تنها سه کشور ترکیه ( با رتبه ۳۰) ، مصر( رتبه ۴۱) و عربستان ( رتبه ۴۷ ) در میان ۵۰ کشوری که بیشترین کمیت علم دنیا تولید می کنند، حضور داشته اند. ضمنا جایگاه جمهوری اسلامی در آن سال ۵۴ بوده است.

وی گفت: در حال حاضر پس از گذشت ۲۰ سال، در ۲۰۱۷، هفت کشور اسلامی در لیست ۵۰ کشور برتر تولید کننده علم قرار گرفته‏ اند. کشورهای ایران و ترکیه در زمره ۲۰ کشور برتر دنیا و به ترتیب در جایگاه های ۱۶ و ۱۸ دنیا قرار گرفته اند. سهم جمهوری اسلامی ایران در تولید علم در سال ۱۳۷۶ برابر با ۰.۰۷۵ درصد بوده که در سال ۱۳۹۶ به ۱.۸۳ درصد رسید و با حدود ۲۵ برابر افزایش از جایگاه ۵۴ در دنیا به جایگاه ۱۶ ارتقاء یافته است.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: همچنین سهم تمامی کشورهای اسلامی در تولید علم در ۲۰ سال مورد بررسی از ۱.۴ درصد به ۸.۲ درصد افزایش یافته است. سایر کشورهای اسلامی نیز از جمله مالزی جایگاه ۲۷ ، عربستان ۳۴ ، مصر ۳۷ ، پاکستان ۳۸ و اندونزی در جایگاه ۴۳ قرار دارند.

جمهوری اسلامی ایران با سالانه رشد متوسط ۲۱.۶۲ درصد بالاترین رشد علمی در ۲۰ سال اخیر

دهقانی گفت: به منظور بررسی عملکرد علمی کشور و مقایسه با کشورهای برتر دنیا و نیز سایر کشورهای اسلامی مقایسه تحلیلی در طول ۲۰ سال اخیر ( ۱۹۹۷-۲۰۱۷) یا ( ۱۳۹۶-۱۳۷۶) انجام گرفته و نتایج آن در جداول ۱ و ۲ آمده است. بررسی‏ها نشان می‏ دهد که میزان افزایش تولید علم دنیا در طول ۲۰ سال مذکور برابر با ۲.۱  برابر شده و میزان رشد سالانه تولید علم دنیا در این مدت ۳.۷ درصد بوده است.

وی افزود: این در حالی است که میزان تولید علم ایران در این ۲۰ سال از ۹۸۳ مقاله به ۴۹۶۹۶ افزایش یافته و در واقع بیش از ۵۰ برابر افزایش داشته است. مقایسه با کل کشورهای دنیا نشان می‏ دهد که این میزان بالاترین میزان افزایش در سطح دنیا است.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: در میان کشورهای اسلامی مالزی با ۲۷.۳۷ برابر، پاکستان با افزایش ۷۸.۲۲ برابر و عربستان صعودی با افزایش ۱۰.۹۷ برابر، ترکیه با افزایش ۸.۷۸ برابر و مصر با افزایش ۶.۸۲ برابر در میان ۵۰ کشور برتر دنیا از نظر تولید علم قرار دارند.

دهقانی گفت: نتایج نشان می‏ دهد که میزان متوسط رشد تولید علم سالانه در طول ۲۰ سال مورد بررسی برای جمهوری اسلامی ایران برابر با ۲۱.۶۲ درصد، کشورهای مالزی ۱۷.۹۴ درصد، پاکستان ۱۶.۹ درصد، ترکیه ۱۱.۴۲ درصد و عربستان سعودی ۱۱.۷۲ درصد بوده است.

وی گفت: میانگین رشد سالانه  کشورهای دنیا در ۲۰ سال اخیر برابر با ۳.۷ درصد و برای کل کشورهای اسلامی ۱۲.۸۴ درصد است. بررسی داده‎‏ها حاکی از آن است که میزان متوسط رشد سالانه تولید علم کشورهای اسلامی در ۲۰ سال اخیر حدود سه و نیم برابر متوسط دنیاست.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام یادآور شد: جمهوری اسلامی ایران با میانگین ۲۱.۶۲ درصد رشد سالانه در طول ۲۰سال اخیر بالاترین میزان رشد تولید علمی در دنیا را داشته است.

وی افزود: پیش از این بر اساس گزارش اخیر مؤسسه نیچر ایندکس NATURE INDEX که در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۸  انتشار یافت؛ جمهوری اسلامی ایران در دهه اخیر با ۲۲ درصد نرخ رشد سالانه در مقایسه با سایر کشورهای جهان، بزرگترین جهش علمی را در حوزه‏ های علوم و فنی و مهندسی انجام داده و توانسته است مقام نخست را در جهان در حوزه های موضوعی علوم و فنی و مهندسی کسب کند.

جدول ۱. میزان تولید دنیا و نیز کشورهای برتر دنیا

جدول ۲. میزان تولید علم کشورهای اسلامی در زمره ۵۰ کشور برتر دنیا

افزایش سهم و جایگاه بین المللی تولیدات علمی برتر جمهوری اسلامی ایران

دهقانی یادآور شد: آخرین اطلاعات مستخرج از پایگاه شاخص های اساسی علم آی.اس.آی (ISI-ESI) نشان می دهد که تعداد مقالات برتر کشور در سال ۲۰۱۱ برابر با ۸۵ مورد بوده که درسال ۲۰۱۲ به ۹۸ مورد و در سال ۲۰۱۳ به ۱۲۹ مورد رسیده است.

وی گفت: در سال ۲۰۱۴ این تعداد افزایش یافته و به ۱۷۰ مورد رسید. تعداد مقالات یک درصد برتر کشور در سال ۲۰۱۵ به ۲۱۵ مورد و در سال ۲۰۱۶ به ۳۲۸ مورد و نهایتا در سال ۲۰۱۷ به ۴۳۴ مقاله رسیده است. میزان افزایش رشد این مقالات در دو سال اخیر نیز قابل توجه است.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام خاطرنشان کرد: بر همین اساس در سال ۲۰۱۷ رتبه تولید علم برتر کشور به ۲۰ رسیده است. این در حالی است که رتبه تولید علم کشور در سال ۲۰۱۲ برابر با ۳۷ بود که نشان دهنده ارتقاء ۱۷ پله ای کشور در سطح بین المللی است. همچنین سهم تولید علم برتر کشور در سال ۲۰۱۷ نیز به ۲.۷۳ درصد رسیده است.

وی افزود: باید در نظر داشت که سهم تولید علم کشور از کل تولید علم دنیا در سال ۲۰۱۷ نزدیک به ۱.۸۳ درصد است که در مقایسه با تولید علم برتر کشور نوید خوبی برای ارتقاء سهم کیفی علم کشور است. تولید علم برتر دنیا شامل یک درصد از علمی می شود که بر مبنای شاخص تعداد استنادها مشخص می ‏شود.

دهقانی اظهار داشت: یک درصد از علم دنیا ۱۸ درصد از استنادهای دنیا را دریافت می کند. باید خاطر نشان کرد که سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری بر مرجعیت علم بین الملل تاکید ویژه ای داشته اند.

افزایش و بهبود معنا دار شاخص هرش (H-index)

وی گفت: شاخص هرش یا H-index یکی از متغیرهای مهم در تعیین کیفیت تولید علم است و به بیان دیگر، جهت ارزیابی عملکرد علمی پژوهشگران، دانشگاه‏ها و کشورها استفاده می ‏شود. شاخص هرش به صورت همزمان کمیت یا تعداد مقالات و نیز کیفیت آنها با توجه به میزان اثرگذاری آنها براساس شاخص استنادهای دریافتی محاسبه می‏ شود.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام تاکید کرد: اطلاعات مستخرج از پایگاه شاخص‏های اساسی علم آی.اس.آی (ISI-ESI) نشان می‏ دهد که شاخص هرش جمهوری اسلامی ایران در فاصله زمانی ۲۰۱۲ الی ۲۰۱۷ از ۱۳۲ به ۲۳۹ افزایش یافته که نشان دهنده توجه پژوهشگران کشور به کیفیت تولید علم به طور همزمان با کمیت آن است.

وی یادآور شد: هر چند کمیت تولید علم در طی سالیان گذشته به عنوان مهمترین معیار برای سنجش رشد و توسعه علمی مورد توجه قرار گرفته است، کسب مرجعیت علمی و فناوری در جهان، بهینه سازی عملکرد و ساختار نظام آموزشی و تحقیقاتی کشور، تحقق دانشگاه های اسلامی مبتنی بر مبانی و ارزش های اسلامی، افزایش درک اجتماعی از توسعه علم و فناوری، افزایش اثربخشی اقتصادی دانشگاه ها و تحول در تعاملات دانشگاه ها محورهای اصلی سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است.

دهقانی گفت: تبدیل علم به ثروت و قدرت با حفظ ارزش های اسلامی هسته اصلی این سیاست های کلان علم و فناوری هستند. باید خاطر نشان کرد که یکی از شاخص های  حرکت به سمت مرجعیت علمی جمهوری اسلامی ایران که اولین بند از سند سیاست های کلان علم و فناوری است کیفی بخشی به پژوهش های علمی انجام شده و دستیابی هر چه بیشتر دانشمندان کشور به منابع هسته است.