اشک برای مسلم ؛ سرآغاز عزاداری های محرم در اردبیل

به گزارش پایگاه خبری “ججین” به نقل از خبرگزاری ایرنا، در اردبیل که به خاطر پیشینه غنی مذهبی و تاریخی خود از گذشته های دور به القاب گرانسنگی مانند دارالارشاد ؛ دارالایمان ؛ دارالامان و دارالعرفان شهرت دارد عزاداری های ماه محرم از هشتم ماه ذی الحجه یعنی حدود ۲۱ روز زودتر از آغاز محرم شروع می شوند.
در تاریخ دقیق شهادت حضرت مسلم بن عقیل ؛ سفیر امام حسین (ع) تفاوت هایی در میان مورخان وجود دارد و ابن جوزی و طریحی ، شهادت مسلم را در روز هشتم ذی الحجه و دینوری و واعظ کاشفی آن را در روز سوم ذی الحجه می دانند.

در هر حال جمع زیادی از عاشقان مکتب اهل بیت (ع) در اردبیل در روز هشتم ذی الحجه برای حضرت مسلم بن عقیل مراسم عزاداری باشکوه برپا می دارند و در این روز با سوز و گداز خویش جلوه های معنوی زیبایی از عشق حسینی را در اردبیل به تماشا می گذارند.
به گزارش خبرنگار ایرنا ، دروازه (عالی قاپو) در اردبیل محله ای هست که اهالی آن به اباعبدالله الحسین (ع) و یاران باوفایش عشق فراوان می ورزند و مراسم های عزاداری را گسترده تر و متفاوت تر از سایر محله های این شهر برپا می دارند.
عالی قاپو که در مجاورت مجموعه باستانی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی مدفن شیخ صفی الدین ؛ شاه اسماعیل صفوی و جمع زیادی از عارفان و سالکان عصر صفویه قرار دارد از معدود محله های اردبیل هست که از گذشته های دور در عصر سالروز وفات حضرت مسلم بن عقیل (ع) به همراه عزاداران مساجد محله های تابعه خود شامل سلیمانشاه ، منصوریه (تکیه منصور) ، باغمیشه ، خاتم النبیین ، معجز ، جعفریه ، اکبریه ، قاسمیه ، ملاهادی ، میرزا بخشعلی ، کرداحمد و چند محله فرعی دیگر دسته عزاداری عظیمی را تشکیل داده و در ماتم سفیر صادق حضرت اباعبدالله الحسین (ع) رهسپار کوچه و بازار می شوند.
با برپایی این مراسم ها ؛ شهر اردبیل که در سایر روزهای سال نیز همواره به خاطر برپایی مراسم هایی مانند هفته خوانی و یا به مناسبت وفات اهل بیت (ع) نوای دلنشین و سوزناک مداحان در فضای آن طنین انداز می شود دوباره از شامگاه دیروز و از شب شهادت حضرت مسلم (ع) حال و هوای معنوی به خود گرفته است.
چندین هزار نفر از عزاداران محله عالی قاپو و مساجد محله های تابعه عصر امروز ؛ درحالیکه پیراهن مشکی در بر نموده و دستار سیاه به نشانه عزا بر سر بسته بودند با اجتماع در مساجد خود و تشکیل دسته های عزاداری به راه افتاده و خود را به میدان عالی قاپو رسانند و با پیوستن به عزاداران این محله مانند سال های گذشته مراسم سنتی این روز را برپا نمودند.
عزاداران که دسته عظیمی را تشکیل می دادند درحالی که ریش سفیدان و هیات امنای این محله ها در پشت پرچم های عزا ، پیشاپیش جوانان و دیگر گروه های مردم قرار داشتند راه مسیرهایی را در پیش گرفتند که براساس سنت سال های گذشته از قبل تعیین شده اند.
سالمندان و ریش سفیدان که در جلوی دسته عزاداران حرکت می نمودند نوای حزن انگیز حسینم وای حسینم وای را زمزمه می کردند و در پشت سرشان گروه نوازندگان طبل و شیپور و نیز دسته عزاداران میانسال و جوانان ؛ رجزها و شعارهای مذهبی به مناسبت سالروز شهادت حضرت مسلم و در استقبال از ماه محرم سر دادند.
ابیاتی را که زنده یاد میرزا مضطر اردبیلی ؛ شاعر مرثیه پرداز خوش ذوق اردبیلی ؛ مخصوص این ایام سروده است عزاداران محله عالی قاپو به شکل یکصدا ترنم می نمایند :
‘خبردار ای عزاداران – اولونسون عالمه اعلان- حسینون یاسی باشلاندی – حسینون یاسی باشلاندی ؛ مقام حضرت خاتم بو ساعت عرش اعلاده حواس و فکری کلیه قالوبدور غملی صحراده – گورَر اوغلی حسین غوطه ویرار بیر قانلی دریاده ؛ گریبان چاک ائدر افغان حسینون یاسی باشلاندی – اولور چون نهم ذی الحج که یعنی بایرام آخشامی – سحر کی کسدیلر قربان حسینون یاسی باشلاندی – هامی یر کربلا دشتی ؛ هامی گون یوم عاشورا ؛ کفایتدور بو بیر برهان ؛ حسینون یاسی باشلاندی – آلور بازاریدن گوردوم که بعضی شخصلر قاره ؛ خبر آلدیم نه اوضاعدور؟ آچوبلا نطق گفتاره ؛ مگر گورمورسن اطفالی ؟ دوشوبلر کوچه بازاره ؛ دیللر با دل سوزان ؛ حسینون یاسی باشلاندی. ‘
یعنی ( ای عزاداران خبردار باشید و به جهانیان اعلام نمایید که ماتم اباعبدالله حسین (ع) آغاز شد – تمام فکر و حواس مقام حضرت محمد (ص) در این ساعت در عرش اعلاء در بیابان غم مانده است- پسرش حسین را می بیند که در دریای خون غوطه می خورد ؛ سینه اش را چاک می دهد و ناله می کند که ماتم حسین آغاز شد – وقتی نهم ماه ذی الحجه فرا می رسد که شب عید است ؛ همان شبی که سحرگاه آن قربانی می کنند ؛ ماتم حسین آغاز شد – تمام مکانها دشت کربلا و هر روز یوم عاشوراست ؛ همین یک دلیل کفایت می کند که ماتم حسین آغاز شد- عده ای را در بازار دیدم که لباس سیاه می خرند از ایشان پرسیدم چه خبر است؟ گفتند : مگر کودکان معصوم را نمی بینی که روانه کوچه و بازار شده اند ؟ با دل سوزان خویش می گویند که ماتم حسین آغاز شد.)
همچنین این شاه بیت زیبا و غمناک اثر جاویدان شادروان استاد انور اردبیلی در عزاداری های حضرت مسلم بن عقیل توسط عاشقان حسین (ع) با نوای دلنشین ترنم می شود :
‘ گلور محرم ؛ آچیلدی پرچم ؛ کیمون وار عشقی ؛ عزایه گلسون – دخیل اولانلار ؛ مریض اولانلار ؛ قرا گینسون دوایه گلسون’
یعنی (ماه محرم می آید ؛ پرچم های ماتم به اهتزاز درآمد ؛ هر فردی که عاشق است ؛ به عزا بیاید – آنانی که دخیل افتاده اند ؛ آنانی که بیمار سخت علاجند ؛ لباس سیاه بپوشند و برای درمان درد خویش بیایند.)
عزاداران محله عالی قاپوی اردبیل به همراه مساجد تابعه با پیمودن مسیری به مسافت حدود ۱۵ کیلومتر در تعدادی از مساجد توقف کرده و با نوای نوحه خوانان و مداحان اهل بیت (ع) به زنجیرزنی و سینه زنی می پردازند.
ماه قمری ذی الحجه از گذشته های دور برای مردم مومن اردبیل به خاطر آنکه از در پیش بودن آغاز عزاداری های محرم و صفر در این دیار خبر می دهد دارای اهمیت خاص است.
محرم و صفر دو ماه پرفیض در تقویم مناسبت های مسلمانان هستند که عاشقان اهل بیت (ع) و رهروان فرهنگ عاشورا در شهر حسینی اردبیل در طول سال برای رسیدن آنها روزشماری می نمایند.
به گزارش خبرنگار ایرنا صرفنظر از جلوه های ظاهری عزاداری های محرم و صفر یک حس خفته ناشناخته ؛ آرام آرام از آغازین روزهای ماه ذی الحجه در روان ساکنان اردبیل بیدار می شود و همچنانکه به دهه اول محرم می رسیم شدت یافته و در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی به اوج می رسد.
عزاداری حضرت مسلم بن عقیل (ع) در اردبیل را می توان نشانه ای برای آغاز عزاداری های حسینی در این شهر دانست ولی مراسم های عزاداری ماه محرم در این شهر به شکل منسجم تر و رسمی تر از بیست و ششم ذی الحجه با برپایی مراسم سنتی طشت گذاری در مساجد و تکایای این شهر آغاز می شود.
جمع زیادی از مردم ولایت مدار اردبیل از چند شب قبل مراسم های نوحه خوانی و عزاداری را به عنوان مشق و تمرین برای آغاز رسمی عزاداری های دههء اول محرم در مساجد این شهر آغاز کرده اند که امشب و در شب های آینده نیز ادامه می یابد.
علاوه بر مراسم های عزاداری برای حضرت مسلم و نیز هانی بن عروه در تعدادی از مساجد اردبیل مردم متدین این شهر به همین مناسبت از امشب به برپایی مراسم های مذهبی مخصوص این ایام ازجمله خواندن دعای عرفه ؛ اقامه نمازهای مستحبی ویژه و بعضی آیین های مذهبی دیگر می پردازند.
ساکنان اردبیل از گذشته های دور به اهل بیت (ع) به ویژه حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) و ماه منیر بنی هاشم حضرت ابوالفضل العباس (ع) عشق می ورزند و هر سال مراسم های مختلف عزاداری را در ماه های محرم و صفر به شکل سنتی و گسترده برپا می دارند.
امام حسین (ع) که زیر بار بیعت ناروا با یزید نرفت برای رساندن پیام مهم خود که همانا ظلم و بیداد یزید و یزیدیان زمانه خود به جهانیان به منظور آگاهی مردم به خصوص مسلمانان از این مظالم و قیام علیه آن بود در روز هشتم ذی الحجه مناسک حج را ناتمام گذاشت و به همراه اهل بیت و یار و انصار خویش راه عراق را در پیش گرفت.
یک روز پس از عزیمت امام حسین (ع) از مکه مکرمه به سوی عراق یعنی روز نهم ذی الحجه ، حضرت مسلم بن عقیل (ع) که به عنوان سفیر آن امام همام از چند روز قبل به کوفه فرستاده شده بود توسط عوامل ابن زیاد شناسایی شد.
حضرت مسلم (ع) به تنهایی با سربازان عبیدالله ابن زیاد در میدان شهر کوفه نبرد کرد و پس از مقاومت فراوان و کشتن تعدادی زیادی از آنان به محاصره خیل عظیمی از سربازان ابن زیاد درآمد و دستگیر شد و سپس به دستور آن ملعون به شهادت رسید.
گفته می شود که تنها یار و یاور حضرت مسلم (ع) در کوچه و پس کوچه های کوفه و به خصوص در میدان بنی جبله این شهر یک فرد ایرانی به نام عباس بذائی بوده که از اهالی منطقه بذا ؛ بذان یا باذان بوده که امروز موسوم به اردبیل است.
در بعضی کتب معتبر آمده است : عباس بذائی که یک آهنگر قوی هیکل در کوفه بود با این عقیده که چون هزاران نفر در این شهر با این مرد (حضرت مسلم) بیعت کردند ولی امروز حتی یک نفر پیدا نمی شود که به او کمک نماید و سزاوار نیست که این مرد غریب را در این میدان بدون حامی گذاشت تا به دست سربازان کشته شود به کمک حضرت مسلم بن عقیل شتافت و شمشیر کشید و با سربازان عبیدالله آنقدر جنگید که در نهایت شهید شد.
زاده مرجانه ، همچنین پس از شهادت مسلم (ع) دستور داد تا هانی بن عروه را که از اصحاب پیغمبر گرامی اسلام حضرت محمد (ص) و از پیروان اهل بیت (ع) بود به جرم طرفداری از حضرت مسلم و پناه دادن به او دستگیر و در بازار شهر از طریق زدن گردنش به شهادت برسانند.

telegram.me/jajinnews