ابعاد اخراج بازرسان آژانس در پی صدور بیانیه تروئیکای اروپا

به گزارش پایگاه خبری “ججین” به نقل از ایلنا، هادی خسروشاهین تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که گفته می‌شود ایران در واکنش به بیانیه تروئیکای اروپایی، بازرسان آژانس را اخراج کرده است. تحلیل شما درباره وضعیت به وجود آماده روابط میان و آژانس چیست، گفت: روابط بین تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را باید تابعی از دو موضوع بدانیم، یک موضوع به دیپلماسی محدودسازی تنش بین ایران و آمریکا برمی‌گردد و موضوع دیگر به سیاست خارجی ایران به ویژه در حوزه هسته‌ای مربوط می‌شود که ایران در حوزه هسته‌ای چه دستور کاری دارد و در برنامه خودش به این روابط به مثابه چه چیزی نگاه می‌کند. اگر از این دو منظر به موضوع توجه کنیم، به نظر می‌رسد، با توجه به آخرین گزارشی که آقای گروسی در ماه سپتامبر و نشست قبل از شورای حکام منتشر کرد، تأکید دارند که ایران همکاری‌هایی به ویژه در حوزه کاهش سرعت تولید اورانیوم ۶۰ درصد و حتی رقیق‌سازی آن انجام دادند که این موضوع می‌تواند پروسه محدودسازی تنش را بین ایران و آمریکا جلو ببرد و حتی روزنه‌های امیدی برای همکاری‌های موردی و موضوعی بیشتر بین تهران و آژانس طی ماه‌های آینده به تناسب پیشرفت‌ دیپلماسی بین ایران و آمریکا فراهم می‌کند.

وی افزود: با این حال این موضوع به منزله این نیست که جمهوری اسلامی از برنامه هسته‌ای خود به مثابه یک اهرم فشار در عرصه دیپلماتیک صرف‌نظر کند. به نظر می‌رسد مقامات ایرانی تصور می‌کنند برنامه هسته‌ای ابزار و اهرم مناسب با مطلوبیت‌ها و مزیت نسبی مناسبی است جهت اینکه بر طرف غربی و آمریکایی فشاری وارد کنند تا مذاکرات رفع تحریم‌ها به پیش برده شود. ضمن اینکه ابزار هسته‌ای می‌تواند در برهه‌های دیگر هم به کمک ایران بیاید از جمله در مورد تاریخ انقضای ۱۸ اکتبر قطعنامه ۲۲۳۱ درباره تحریم‌های موشکی و پهبادی ایران که ایران می‌تواند باز از این ابزار برای در تنگنا قرار دادن طرف‌های غربی استفاده کند.

وی تصریح کرد: ضمن اینکه ما با یک فضای پرابهامی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا مواجه هستیم که در این فضای پرابهام می‌تواند اتفاقات عجیب و غریب و غیرقابل پیش‌بینی هم بیفتد. مثل پیروزی آقای ترامپ یا نامزد تندرو و رادیکال در قبال ایران در انتخابات ریاست جمهوری که حفظ اهرم فشار تا آن بازه زمانی هم به نظر می‌رسد از نظر مقامات ایران از مزیت و مطلوبیت لازم برخوردار است. چرا که اگر ایران این ابزار خود را برپایه یک برنامه جامع مشترک تا آن مقطع زمانی به طور کلی از دست بدهد، قطعا با تغییر و تحولاتی که در کاخ سفید خواهد افتاد ایران قدرت مانور محدودتری در قبال تصمیم‌گیری‌های جدید در کاخ سفید بعد از انتخابات نوامبر ۲۰۲۴ و آغاز دوره جدید ریاست جمهوری در آمریکا در ژانویه ۲۰۲۵ خواهد داشت.

خسروشاهین در پاسخ به این سوال که اگر مناقشات بین ایران و آژانس ادامه‌دار باشد؛ آیا پیش‌بینی می‌شود ایران به سمت افزایش درصد غنی‌سازی پیش برود، گفت: همان‌طور که گفتم ایران یک استراتژی خیلی حساسی را دنبال می‌کند. در عین‌حال که همکاری موضوعی و موردی را با آژانس جهت محدود کردن تنش‌ها انجام می‌دهد، در عین حال به صورت موردی و موضوعی از اهرم فشار هسته‌ای خودش در حوزه دیپلماسی استفاده می‌کند. یعنی به تناسب بیانیه‌ای که کشورهای اروپایی آن را به امضای ۶۰ کشور رساندند و بیانیه تروئیکای اروپا در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران و همچنین تصمیم کشورهای اروپایی و آمریکایی برای تمدید تحریم‌های موشکی و پهبادی برپایه قوانین داخلی خودشان نه قطعنامه شورای امنیت بعد از ۱۸ اکتبر، ایران دست به چنین واکنشی در اخراج برخی از اعضای بازرسان بین‌المللی انرژی اتمی زد تا نشان دهد این اهرم قابل استفاده است و درصورت استفاده اروپا و آمریکا از اهرم‌های خودشان، ایران هم اهرم‌های کافی برای پاسخ به این اقدامات دارد.

وی افزود: بنابراین ترجیح ایران این است که نه بحران شدیدی را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یا تنش گسترده‌ای را به وجود بیاورد، نه می‌خواهد از این اهرم خود حداقل تا زمانی که تکلیف مذاکرات و رفع تحریم‌ها مشخص نشود به‌طور کامل صرف‌نظر کند. البته این سیاست و تداوم این سیاست با پیچیدگی‌ها و چالش‌هایی می‌تواند مواجه شود که می‌توانیم بازگشت‌پذیری تنش‌ها را داشته باشیم. اما جمهوری اسلامی سعی می‌کند با مدیریت بحران این سیاست دوبعدی یا دو ستونی خودش را در قبال آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دنبال کند.

خسروشاهین در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه تحریم تسلیحاتی در اکتبر به پایان می‌رسد و اروپایی‌ها هم اعلام کردند همچنان ایران را تحریم خواهند کرد،‌ به نظر شما اقدام ایران در این موضوع چه خواهد بود و در ادامه ممکن است چه عواقبی را در پیش داشته باشد، گفت: از نوع واکنش مقامات ایران می‌توانیم حداقل این را بفهمیم که ایرانی‌ها خیلی تمایلی در فضای کنونی برای تشدید تنش ندارند؛ ضمن اینکه تلاش می‌کنند دوباره برپایه آن موضوعی که در رابطه با روابط ایران و آژانس گفتم، از اهرم‌های خودشان برای ایجاد بازدارندگی نسبی برای خودداری غرب از اعمال تحریم‌های جدید پس از ۱۸ اکتبر استفاده کنند. بنابراین بعید نیست ایران به تناسب تمدید این تحریم‌ها در حوزه موشکی و پهبادی، اقداماتی را در همین حوزه انجام دهد. اقداماتی که البته محدود خواهد بود و درعین‌حال که به نوعی نشان‌دهنده عزم ایران برای پاسخ‌دهی و بازدارندگی نسبی است ، از افزایش تنش‌ها و تصاعد بحران خودداری می‌کند.

وی گفت: آقای گروسی یک ملاحظه خیلی مهمی دارد. چون باید قبل از ۱۸ اکتبر برجام یا برنامه جامع اقدام مشترک بین ایران و آمریکا به یک جایی برسد تا او بتواند دومین گزارش نتیجه‌گیری جامع‌تر را منتشر کند. اولین گزارش نتیجه‌گیری جامع‌تر در ژانویه ۲۰۱۶ از طرف مدیرکل وقت آژانس صادر شد و بر پایه آن گزارش و تأییدیه آژانس مبنی‌بر اینکه ایران به همه تعهدات برجامی خود عمل کرده، کشورهای غربی تحریم‌ها یا تعهدات خودشان را عملیاتی کردند. در دوره انتقالی که ۱۸ اکتبر بوده، قرار است تحریم‌های دیگری از طرف آمریکا یا اروپا تعلیق شوند که تحریم‌های مهمی هم هستند. البته منوط به این است که مدیرکل آژانس دومین گزارش خود را در این ارتباط تحت عنوان گزارش نتیجه‌گیری جامع‌تر که با گزارش‌های فصلی آژانس کاملا متفاوت است صادر کند.

خسروشاهین یادآور شد: بنابراین آقای گروسی از این جهت تحت فشار است و احساس می‌کند اگر نتواند تا آن تاریخ چنین گزارشی را منتشر کند احتمالا حیات برجام با خطرات جدی‌تری مواجه خواهد شد. بنابراین یک دیپلماسی فشرده‌‌ای را آقای گروسی احتمالا ظرف روزهای آتی در حاشیه مجمع عمومی و بعد از آن مورد پیگیری قرار خواهد داد تا بتواند حداقل همکاری‌های بین ایران و آژانس را برپایه نقشه راهی که در مارچ ۲۰۲۳ بین ایران و آژانس به امضا رسید، جلو ببرد.