اخلاق در زندگی

به گزارش پایگاه خبری “ججین“، اخلاق جمع خُلق است. بنابراین، اخلاق در اصطلاح، عبارت است از آن سلسله صفاتی که در نفس و روح انسان ثابت و ریشه‌دار است و منشا صدور اعمال نیک، همچون راستگویی و انفاق یا اعمال بد همچون دروغگویی می‌شود.

اخلاق نیکو

نقش اخلاق اسلامی، در محیط زندگی فردی و اجتماعی هر انسان، بسان خورشیدی تابان است که طراوت و شادابی را برای جامعه به ارمغان می‌آورد و بستر صفا، صمیمیت، صداقت، محبت و اخوت را برای زیستن می‌گستراند تا همگان با چهره‌هایی باز و بشاش در یک فضای با صفای بهاری، چون گل‌ها زندگی کنند. اخلاق نیکو، روان‌ها را شاداب و همه را برادر و عضو یک خانواده می‌سازد. هدف انسان در فرهنگ اسلام، تقرب به خداوند است. اخلاق پسندیده اساسی‌ترین راه وصول به این مقصد است. پیامبر اسلام(ص) نیز برای تکمیل مکارم اخلاق مبعوث شده است.اخلاق نیکو، می‌تواند نقش فراوانی در زندگی انسان داشته باشد. لکن به خاطر طولانی شدن و رعایت اختصار به بیان برخی از آثار اخلاق می‌پردازیم:

اخلاق پسندیده موجب آبادی جامعه و طولانی شدن عمر می‌شود. امام صادق(ع) می‌فرماید: «نیکوکاری و حسن خلق، خانه‌ها را آباد کند و بر عمرها بیفزاید» اخلاق شایسته، محبت را جلب می‌کند. در سایه محبت، اتحاد و پیوند اجتماعی محکم تر می‌شود. با استحکام پیوند اجتماعی، جامعه با همکاری همدیگر به آبادی محیط می‌پردازند. می‌دانیم که بسیاری از بیماری‌ها، سرچشمه روانی دارد، چنین بیماری‌هایی از عمر می‌کاهد و مرگ را نزدیک می‌کند، ولی اخلاق نیکو، بیماری‌های روحی را از بین می‌برد و در نتیجه از مرگ‌های زودرس جلوگیری می‌کند و به نشاط و طراوت بدن می‌افزاید و به بقای بدن کمک می‌کند.

حسن خلق، دل‌ها را می‌رباید و امت اسلامی‌را امت نمونه و نیرومند می‌سازد. قرآن کریم می‌فرماید: «تو از پرتو و رحمت الهی، در برابر آنها نرم شدی و اگر خشن و سنگدل بودی از اطراف تو پراکنده می‌شدند.»

اخلاق اسلامی، موجب کرامت و بزرگواری انسان می‌شود و راه کامیابی و بهتر زیستن را به انسان عرضه می‌کند. امام علی(ع) فرموده است: «اگر ما، نه امید به بهشت داشتیم و نه ترسی از دوزخ، نه ثوابی وجود داشت و نه عقابی، عقلا شایسته و وظیفه ماست که در طلب مکارم اخلاق و صفاتی باشیم که موجب کرامت و بزرگواری است؛ زیرا این صفات است که انسان را به کامیابی می‌رساند.»

اخلاق شایسته، سبب ایجاد محبت در تمام محیط زندگی است. امام علی(ع) می‌فرماید: «حسن خلق و اخلاق پسندیده سبب محبت خدا و خلق، و منشا مروت و فتوت و مردانگی است.

اخلاق نیک موجب افزایش رزق انسان می‌شود. امام صادق(ع) می‌فرماید: «حسن خلق رزق را زیاد می‌کند.»

اخلاق نیکو، زندگی را برای انسان با صفا و گوارا می‌سازد. امیرالمومنین علی(ع) می‌فرماید: «هیچ زندگی ای گواراتر از حسن اخلاق نیست.»

اخلاق ناپسند و بد

در روایات اسلامی‌زیان‌های اخلاق بد در زندگی فردی و اجتماعی انسان، مورد بحث قرار گرفته است که به بیان فرازهایی از آن پرداخته می‌شود:

اخلاق زشت موجب وحشت نزدیکان و نفرت دیگران می‌گردد. امیرالمومنین علی(ع) می‌فرماید: بد اخلاقی نزدیکان را به وحشت می‌اندازد و برای دیگران نفرت‌آور است.

بد اخلاقی، موجب زایل شدن محبت و دوستی می‌گردد: امام علی(ع) می‌فرماید: «بد خلقی، موجب وحشت انسان و زایل شدن انس و دوستی می‌گردد.

اخلاق بد، رزق و روزی را از زندگی کم می‌کند. امیرالمومنین علی(ع) فرموده: «شخص بد خلق تنگ‌روزی است.»

اخلاق، از دیدگاه قرآن کریم

قرآن کریم، کتاب جامع و جاودانه ای است که به تمام نیازهای معنوی و مادی انسان پاسخ گفته است و راه و رسم زندگی با طراوت را مشخص نموده است، از لابلای آیات قرآن می‌توان دستورات اخلاقی فراوانی به‌دست آورد که به ذکر بعضی از آنها بسنده می‌شود:

قرآن کریم، مردم را از شایعه سازی و دروغ پردازی منع می‌کند؛ زیرا ممکن است حیات و زندگی دسته ای را به خطر اندازد و یا به قیمت آبروی جمعیتی تمام شود؛ لذا قرآن کریم برای جلوگیری از چنین خطری، به مسلمانان دستور می‌دهد که به هر گزارش و خبر بی اساس، ترتیب اثر ندهند. «ای افراد با ایمان! هر گاه فاسقی خبر می‌آورد، در خبر وی تحقیق کنید، مبادا (بر اثر گزارش بی اساس او) ندانسته به گروهی آسیب برسانید و بعد، از کرده خود پشیمان شوید.»

هیچ مسلمانی حق ندارد مسلمانی را مسخره کند. «ای افراد با ایمان؛ گروهی گروهی دیگر رامسخره نکنند.»

عیب جویی در اسلام ممنوع است. به یکدیگر طعنه مزنید و عیب جوئی ننمائید. «وای بر هر عیبجوی مسخره کننده ای.»

با القاب بد و زشت همدیگر را صدا نزنید، با القاب بر یک دیگر یاد مکنید.

بد گمانی در اسلام حرام است، نسبت به همدیگر بد گمان نباشید. ای افراد با ایمان؛ از بسیاری از گمان‌های بد بپرهیزید، زیرا برخی از گمان‌ها گناه (و بی اساس) است.

جاسوسی و دخالت در امور نهانی مردم صحیح نیست. (لا تجسسوا)

غیبت همدیگر را نکنید «هیچ یک از شما دیگران را غیبت نکند. آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد.»

با تکبر راه رفتن برای یک مسلمان سزاوار نیست. «بر روی زمین با تکبر راه مرو، تو نمی‌توانی زمین را بشکافی و طول قامتت هرگز به کوه‌ها نمی‌رسد.»

عدالت در تمام امور باید مراعات شود. «ای کسانی که ایمان آورده اید؛ کاملا قیام به عدالت کنید.»

به پدر و مادرتان نیکی کنید: «ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند». آیه‌هایی که در مورد اخلاق در قرآن ذکر شده، زیاد است. می‌توانید با مراجعه به تفاسیر موضوعی قرآن، آیاتی را که در این زمینه وارد شده، مشاهده کنید.